SU-BESİNLERLE BULAŞAN HASTALIKLARDAN KORUNMA Sağlık Müdürlüğü Eğitim Şubesi

BULAŞAN HASTALIKLARDAN KORUNMA SU VE BESİNLERLE BULAŞAN HASTALIKLARDAN KORUNMA

GIDA VE SU GÜVENLİĞİNİN ÖNEMİ Yaşamımızı sürdürebilmek için temel ihtiyaçlar gıda ve sudur. Fakat temizlik kurallarına dikkat edilmediğinde kirlenen besin ve sularda zararlı mikroorganizmalar üreyerek hastalık sebebi olabilir. Gıdaların kirlenmesini ve sağlığa zararlı hale gelmesini önlemek için gıdaların satın alımından tüketimine kadar geçen tüm aşamalarında temizlik ve hijyen kurallarına uymamız gerekmektedir.

BULAŞICI HASTALIK NEDİR? BULAŞICI HASTALIK ;Ortaya çıktıktan sonra pek çok kişiyi birden hasta yapan, salgınlara neden olan ,toplu ölüm ve sakatlıklara yol açan hastalıklara denir. Bulaşıcı hastalıklar en çok 0-6 yaş çocuk ve yaşlılarda tehlikelidir çünkü hastalıklara karşı direnç bu dönemlerde en düşük seviyededir.

Su ve Besinlerle Bulaşan hastalıkların sayısını artıran özellikler (1) Hava sıcaklığının yüksek olduğu mevsimler Kentlerin gecekondu bölgeleri Kirli akarsu, göl ve yüzeysel suların çevresindeki yerleşim bölgeleri Anne sütü ile beslenmeyen çocuklar Düşük doğum ağırlığı ile doğan bebekler Biberon ile beslenen çocuklar Beslenme yetersizliği olan çocuklar İmmün yetmezliği olanlar

Su ve Besinlerle Bulaşan hastalıkların sayısını artıran özellikler (2) Aşılama hizmetinin yeterli verilmediği toplumlar Sağlıklı su temin edilemeyen yerler Tuvalet, mutfak, banyo koşulları iyi olmayan hanelerde yaşayanlar Küçük ve büyükbaş hayvan ile tavuk beslenen evlerde yaşayanlar Karasineklerin yoğun olduğu bölgeler Sağlık hizmetlerinden yeterince yararlanamayan bölgeler

BESİN ve SU HİJYENİ NEDİR? Gıdanın tümüyle hastalık etmenlerinden arınmış ve sağlığa yararlı olmasıdır. Satın alma Temel hijyen kurallarına uyma Hazırlama saklama

BESİNLERİMİZ NASIL KİRLENİR? Biyolojik kirlenme Bakteriler Virüsler Küfler Parazitler Kimyasal kirlenme Deterjanlar, Saklama ve pişirme kapları Tarım ilaçları, Hormonlar Radyoaktif ve kimyasal atıklar Doğal besin zehirleri (yabani otlar, mantarlar, meyve çekirdekleri) BULAŞICI HASTALIKLAR

SULARIMIZ NASIL KİRLENİR? Endüstriyel kirlenme Fabrika atıkları (civa, petrol, boyalar, kurşun) Evsel kirlenme Lağımlar Çöpler Tarımsal Kirlenme Kimyasal gübreler, ilaçlar (DDT vb) BULAŞICI HASTALIKLAR

Bulaşıcı Hastalık Mikropları Su ve Gıdalarımıza Nasıl Bulaşır ? Mikroorganizmaların, gıdalara bulaşabilmeleri için mutlaka bir aracıya gereksinim duyarlar. Bu aracılar, özellikle insanlar ve hayvanlardır. Toz, toprak, haşere, kemirgen ve diğer hayvanlar, çöpler, kirli araç-gereçler, yüzeyler ve giysiler de mikropların gıdalara bulaşmasına yardım eden aracılardandır.

Bulaşıcı Hastalık Mikropları Su ve Gıdalarımıza Nasıl Bulaşır ? İnsan da bir çok zararlı mikroorganizmanın kaynağıdır. İnsanların; derisindeki ufak yara, kesik ve çatlaklarda, saç, sakal ve giysilerinde, sümük ve tükürüklerinde, tuvalet sonrası yıkanmamış ellerinde, çok sayıda mikrop bulunur.

Bulaşıcı Hastalık Mikropları Su ve Gıdalarımıza Nasıl Bulaşır ? Mikroorganizmalar gıdalara “çapraz bulaşma” adı verilen; temiz bir yiyeceğe gıda olmayan ve mikrop içeren etmenlerden oluşan bulaşmadır. Çapraz bulaşma ; • yemek hazırlarken kullanılan kirli araç-gereçlerden, • kirli ellerden, • doğrama tahtalarından, • mutfak tezgahı, mutfak önlüğünden, • yemek hazırlarken giyilen giysilerden,öksürme ve hapşırmadan kaynaklanan damla/tükürüklerden de gıdalara bulaşabilir.

SU VE BESİNLER İLE BULAŞAN HASTALIKLAR NELERDİR ? Bağırsak parazitleri Tifo Dizanteri Kolera Çocuk Yaz ishalleri Çocuk felci Gıda zehirlenmesi Hepatit A

SU VE BESİNLER İLE BULAŞAN HASTALIKLAR SİNDİRİM SİSTEMİNİ TUTAR Su ve besinlerle bulaşan hastalıklarda etken (mikroorganizma) genellikle ağız yoluyla alınır, sindirim yoluna yerleşir ve enfeksiyona yol açar. Etken; su ve besinlere genellikle hasta kişilerin dışkı veya idrarlarından bulaşmaktadır. En sık karşılaşılan belirtiler karın ağrısı, ishal ve kusmadır.

SU VE BESİNLERLE BULAŞAN HASTALIKLARDAN KORUNMADA İLK KOŞUL…. TEMİZ OLMAK !... EL TEMİZLİĞİ SAĞLIKLI VE GÜVENİLİR GIDA GIDALARIN HAZIRLANMASINDA KULLANILAN ARAÇLARIN VE ORTAMIN TEMİZLİĞİ DEPOLANAN GIDALARIN TEMİZLİĞİ

Ellerinizi Düzenli Olarak Yıkayın !.. Hastalık yapan mikroorganizmalar kişiden kişiye en çok eller yolu ile bulaşmaktadır. Hijyenik el yıkamanın amacı, eller üzerinde bulunan geçici bakterilerin tamamını, kalıcı bakterilerin ise bir kısmını ellerden uzaklaştırmaktır.

ELLERİNİZİ ÖZELLİKLE; Yemeklerden önce ve sonra, Yemek Hazırlamadan Önce Ve Sonra Pis ve pis olması muhtemel eşyaya dokunduktan sonra, Tuvaletten sonra, Anneler bebeği beslemeden önce ve bebeğin altını aldıktan sonra Hayvanlarla temastan sonra Çiğ gıdalarla temastan sonra

ELLERİMİZİ NASIL YIKAMALIYIZ ? Bol suda ve sabunla, bilekleri de içine alacak şekilde avuç içi, parmak araları, parmak uçları ve özellikle tırnak dipleri iyice temizlenecek şekilde olmalıdır. Yıkama ve durulama sonrasında nemli kalmaması için temiz bir havlu ile kurulanmalıdır.

El yıkama süresi, saatin tik taklarına uyarak en az 10 a kadar sayarak (10 saniye) belirlenir.

Gıdaların hazırlanmasında kullanılan araç ve ortamın temizliğine dikkat edin !... Tüm mutfak yüzeylerini, Tüm mutfak aletlerini Mutfaktaki kurulama bezlerini düzenli olarak temizleyin. Sebze ve et için ayrı doğrama tahtaları kullanın

GEREKLİ YERLERİ DEZENFEKTAN MADDELERLE TEMİZLEYİN Tuvaletlerin temiz tutulması sağlanmalı, mutlaka sabun ve su bulundurulmalıdır. Yerlerin, tuvaletlerin vs. temizliğinde çamaşır suyu kullanılması (1 ölçü çamaşır suyu ile 9 ölçü suyun karıştırılması ile elde edilen karışımla temizlenmesi) hastalıkların bulaşmasını önemli ölçüde azaltacaktır

Kabın temizliğinde kullanılan deterjanı iyice durulayın Kullanılan deterjanın miktarının çok az olmasına özen gösterin Yıkanan kapları iyice kurulayın

Depolanan Gıdaların Temizliğine dikkat edin !... Temizlik maddelerini, haşere ilaçlarını besinlerden uzak yerlerde saklayın. HAŞERELERLE MÜCADELE ( KARASİNEKLER ) EDİN

Toprak, su, hayvan ve insanda bulunan tehlikeli mikroorganizmalar gıda ve su kaynaklı hastalıklara neden olabilmektedir. Bu nedenle ellerin, elbiselerin, mutfak önlüğünün, kurulama bezinin ve mutfak aletleri ile tuvaletler, kapı kolları ve zeminlerin yeterince temizlenmesi durumunda mikropların bulaşması önlenecektir.

Su ve Gıda Hijyeni

İÇME SUYUNUN TEMİZLİĞİNE ÖZEN GÖSTERİN ŞÜPHELİ SULARI KAYNATARAK İÇİN 10 litre içme suyu içine 25 damla çamaşır suyu damlatarak, kolera dahil su yoluyla bulaşan her hastalığa karşı önleminizi almış olursunuz.

TAZE SEBZE VE MEYVELERİ BOL SU İLE YIKADIKTAN SONRA TÜKETİN !... Çiğ yenecek sebze ve meyveleri yemeden ve pişirmeden iyice yıkayın. Sebze ve meyveleri toz ve topraklarından ve ilaç kalıntılarından temizlemek için bir müddet su dolu kapta beklettikten sonra, bol su ile birkaç kez yıkayın. Şüpheli taze sebzeleri 20 dk. tuzlu veya klorlu suda bekletin.

SON KULLANMA TARİHİ GEÇMİŞ ÜRÜNLERİ KULLANMAYIN !.. BOZULMUŞ OLABİLİR, MİKROORGANİZMA ÜREYEBİLİR, BESİN ZEHİRLENMELERİNE SEBEP OLUR LEZZETİ VE FİZİKSEL GÖRÜNÜMÜ DEĞİŞEBİLİR, BESİN DEĞERİ KAYBOLMUŞ OLABİLİR.

PASTÖRİZE VEYA STERİLİZE EDİLMİŞ SÜTLERİ TERCİH EDİN! Çiğ sütten yapılmış taze peynirleri tüketmeyin. (Brusella) Sütler kabardıktan sonra 5 dak. kaynatılıp hemen soğutulmalıdır. Kaynatılmış ve pastörize sütler cam kavanozda buzdolabında 1-2 gün, kutusu açılmış sütler en fazla 3 gün saklanabilir

KATKI MADDESİ İÇEREN YİYECEKLER YEMEYİN !.. Hazır çorbalar, hazır soslar, fast-food besinler, hazır kekler vb Katkı maddeleri pek çok kişide, astım, deri döküntüsü ve alerjiye neden olabilir.

ÇÖPLERİ KAPALI ORTAMLARDA SAKLAYIN !... Çöpleri kısa sürede uzaklaştırın. Kapalı çöp kutuları kullanın.Açık çöpler karasineklerin kolay üremesine sebep olur. Yediğimiz gıdalara mikrop bulaştırabilirler

ETLERİ UYGUN KOŞULLARDA SAKLAYIN VE İYİ PİŞİRİN !... Etlerde pembe kısımlar kalmayacak şekilde pişirin. Çözülme işini, oda sıcaklığında, soba/radyatör vb. yerlerde yapmayın. Buzdolabının alt raflarında yapın. Çözünen besinleri hemen pişirin. Çözünen eti tekrar dolaba koymayın

Kıymayı buzdolabında saklamak koşuluyla 1-2 gün içinde tüketin. Etler hemen tüketilmeyecekse; buzlukta 1 hafta, derin dondurucuda 3-4 ay saklanabilir.

Etleri iyi pişirilerek tüketin, çiğ yumurta yemeyin !... Etlerin ve yumurtanın iyi pişirilmemesi gıdaların içinde zararlı mikroorganizmaların kolay üremesine ve besin zehirlenmelerine sebep olur. Bu gıdaların iyi pişirilmesi hemen hemen tüm mikroorganizmaları ölür.

ÇİĞ VE PİŞMİŞ GIDALARI BİRBİRİNDEN AYIRIN !... Görünüşte herhangi bozukluğu olmayan çiğ gıdalar özellikle etler tehlikeli mikroorganizmalar içerebileceği için pişmiş gıdalardan ayrı tutulmalıdır. Pişmiş gıdaları da oda sıcaklığında bırakmayın

YUMURTALARI UYGUN KOŞULLARDA SAKLAYIN VE İYİ PİŞİRİN !... Kırık, çatlak ve kirli yumurtalar satın alınmayın Yumurtayı buzdolabında saklayın, kullanmadan hemen önce mutlaka yıkayın. Yumurtayı en fazla 8-10 dk. Süreyle haşlayın.

AÇIKTA SATILAN YİYECEKLERİ KESİNLİKLE SATIN ALMAYIN !... Mikroorganizmaların bulaşması ve çoğalması çok kolay olacağından ishal. tifo, dizanteri, besin zehirlenmeleri gibi hastalıklara yakalanma sıklığı artar.

Taze yiyeceklerin buzdolabında saklanması Yiyecek Saklama süresi Meyveler portakal,limon,elma,armut 1-2 hafta Üzüm,şeftali,kayısı 4-5 gün Kiraz 1-2 gün Sebzeler Ispanak,marul,domates 2-3 gün lahana,havuç,kereviz 6-7 gün Taze fasulye,bakla,bezelye 3-4 gün Etler Kıyma ve küçük parça et 1 gün Büyük parça et,salam,yürek 2-4 gün Süt ve ürünleri Süt,taze lor veya çökelek 1-2 gün Peynir,yoğurt,kaymak 5-7 gün

SU VE BESİNLERLE BULAŞAN HASTALIKLARLA İLGİLİ BELİRTİLERE KARŞI UYANIK OLMALI VE HEKİME BAŞVURULMALI

ÇOCUKLARIMIZA GEREKLİ AŞILARIN YAPILMIŞ OLDUĞUNDAN EMİN OLALIM

BEBEKLERİMİZİ 2 YAŞINA KADAR EMZİRELİM

TEMEL MESAJLAR (1) ELLERİNİZİ BOL SU VE SABUNLA YIKAYIN YEMEK HAZIRLANMASI SIRASINDA KİŞİSEL HİJYENLE, ORTAM VE ARAÇ GEREÇ TEMİZLİĞİNE DİKKAT EDİN TUVALET, KAPI KOLLARI VE ZEMİNLERİ UYGUN DEZENFEKTANLARLA TEMİZLEYİN GÜVENMEDİĞİNİZ SULARI KAYNATARAK İÇİN SAĞLIKLI SÜTLER TÜKETİN ÇİĞ SEBZE VE MEYVELERİ BOL SUYLA YIKADIKTAN SONRA TÜKETİN

TEMEL MESAJLAR (2) SON KULLANMA TARİHİ GEÇMİŞ GIDALARI TÜKETMEYİN DOĞAL VE TAZE GIDALARI TÜKETİN GIDALARIN SAKLAMA KOŞULLARINA DİKKAT EDİN PİŞMİŞ GIDALARI ODA SICAKLIĞINDA BIRAKMAYIN YEMEKLERİ KISA SÜREDE TÜKETECEK MİKTARDA HAZIRLAYIN

TEMEL MESAJLAR (3) KAPAKLI ÇÖP KUTULARI KULLANIN AÇIKTA SATILAN YİYECEKLERİ KESİNLİKLE SATIN ALMAYIN MUTFAKTA HAYVAN BULUNDURMAYIN, HAŞERELERLE MÜCADELE EDİN

BİLİNEN İLKELER Yere düşen yiyecekleri asla yemeyin. Yere düşen çatal, kaşık vb. kullanmayın. Çizilmiş, çatlamış veya kırık tabak ve bardakları kullanmayın. Boş kutu, paket veya çöpleri mutfak tezgahına yada masasına bırakmayın, çöpe atın. Beslenme çantalarını hiçbir zaman yere koymayın.

TEŞEKKÜRLER