İZOLASYON ÖNLEMLERİ - EL HİJYENİ- SAĞLIK PERSONELİNİN AŞILANMASI Uzm. Dr. Meliha Çağla SÖNMEZER

mikroorganizmaların bulaşının engellenmesidir İzolasyon İnfekte ve/veya kolonize hastalardan diğer hastalara, hastane ziyaretçilerine sağlık personeline mikroorganizmaların bulaşının engellenmesidir

İnfeksiyon zinciri Hastanın kendi florası ,Diğer hastalar (infekte, kolonize, taşıyıcı) ,Sağlık çalışanları ,Kronik taşıyıcılar, Tıbbi aletler ,Su, hava gibi çevresel faktörler ,Yiyecekler ,Hasta ziyaretçileri,Vektörler

İzolasyon önlemleri Standart önlemler Bulaşma yoluna yönelik önlemler Temas önlemleri Damlacık önlemleri Hava yolu önlemleri

Standart Önlemler Hastanın tanısına ve infeksiyonu olup olmadığına bakılmaksızın bütün hastalara uygulanan önlemlerdir

Standart önlemler Neleri gerektiriyor ? El hijyeni Eldiven kullanımı Önlük, maske, yüz ve göz koruyucusu kullanımı Güvenli enjeksiyon uygulamaları Kontamine ekipman veya araçların uygun şekilde yönetilmesi

Standart Önlemler Solunum hijyeni: Öksüren/hapşıran hastalara ağızlarını kağıt mendil/peçete ile kapatmaları konusunda eğitim verilmeli. Öksüren/hapşıran hastalara mümkünse cerrahi maske taktırılmalı ve diğer hastalarla aralarında en az bir metre mesafe olacak şekilde yerleştirme yapılmalı

Standart Önlemler Güvenli Enjeksiyon Uygulamaları: Her tür parenteral enjeksiyon sırasında steril, tek kullanımlık enjektör ucu ve enjektör kullanılmalı, bir kez kullanılmış veya herhangi bir nedenle sterilitesi bozulmuş enjektör/enjektör uçları kesinlikle kullanılmamalıdır. Kullanım sonrasında iğne uçları enjektörden ayrılmamalı, uçlarına kılıf takılmamalı, kıvrılıp bükülmemeli, enjektörler uçları ile birlikte özel kesici- delici alet kutularına atılmalıdır.

Standart Önlemler Güvenli Enjeksiyon Uygulamaları Kesici-delici aletler, kesici-delici uçları vücudun herhangi bir bölümüne dönük şekilde elden ele transfer edilmemelidir. Multidoz flakonlara her giriş için yeni ve steril bir enjektör ve enjektör ucu kullanılmalı, giriş öncesinde flakonun diyaframı alkolle silinmelidir.

Standart Önlemler Eldiven: Kan, vücut sıvıları, salgılar ve çıkartılar, kontamine eşyalar, mukozalar ve bütünlüğü bozulmuş deriye dokunmadan önce eldiven giyilmelidir Aynı hastada farklı girişimler için eldiven değiştirilmelidir Kullanımdan sonra hiçbir yere dokunmadan eldivenler çıkarılıp el hijyeni sağlanmalıdır.

Standart Önlemler Maske, yüz-göz koruyucu: İşlemler sırasında vücut sıvıları, salgılar, çıkartılar ve kan sıçrama olasılığı olduğunda göz, burun ve ağız mukozasını koruma amaçlı kullanılmalıdır

Standart Önlemler Önlük: İşlemler sırasında vücut sıvıları, salgılar, çıkartılar ve kan sıçrayabileceğinden deri ve giysilerin kirlenmesini önlemek için giyilir Kirlenen önlük dış yüzüne dokunmadan çıkarılmalı ve eller yıkanmalıdır

Standart Önlemler Hasta bakım malzemeleri: Kan, vücut sıvıları, salgılar ve çıkartılar, kontamine eşyalar, giysiler ve diğer malzemeler, başka hastalar ve çevre kontamine edilmeden uzaklaştırılmalıdır Bir kullanımlık malzemeler hemen atılmalı, tekrar kullanılacak olanlar uygun yöntemlerle steril/dezenfekte edilmelidir

Standart Önlemler Ağızdan ağıza resusitasyondan kaçınılmalı, ambu ve diğer ventilasyon cihazlarının kullanımı tercih edilmelidir. Vücut sıvı ve salgıları ile kirlenme ihtimali olan yüzeyler yakınında yiyecek-içecek saklanmamalı ve bir şeyler yenilip içilmemelidir.

Koruyucu ekipmanın uygun kullanımı Giyme sırası Önlük Maske Gözlük-yüz koruyucu Eldiven The gown should be donned first. The mask or respirator should be put on next and properly adjusted to fit; remember to fit check the respirator. The goggles or face shield should be donned next and the gloves are donned last. Keep in mind, the combination of PPE used, and therefore the sequence for donning, will be determined by the precautions that need to be taken. 15

Önlük giyerken Önlük malzemesi uygulanacak işleme göre seçilmeli Uygun tip ve boyut seçilmeli Arkadan bağlanmalı Eğer çok küçük ise iki tane önlük giyilmeli Biri önden Diğeri arkadan

Maske takılırken Burnu, ağzı ve çeneyi tamamen içine almalıdır Yüze uygunluk tam olmalı N95 gibi özel tip maskeler için yüze uyum testi yapılmalı Uyum testi en kolay şöyle yapılır: inhale edildiğinde çökmeli, nefes verildiğinde kenarlardan kaçak olmamalı 17

Maske takıldıktan sonra Tükrük veya sekresyonlarla ıslandığı zaman değiştirilmeli Tekrar kullanılmamalı Ortak kullanılmamalı

Gözlük-yüz koruyucusu giyilmesi Gözleri ve yüzü tam olarak kapatmalı Yüze uygunluk tam olmalı Yüze oturmalı ancak sıkmamalıdır

Eldiven giyilirken Eldivenler en son giyilmeli Doğru tip ve boyutta eldiven seçilmeli Eldiven giymeden önce eller yıkanmalı veya el dezenfektanı ile ovalanmalı Önlüğün kol manşetleri üzerine çekilmeli

Eldiven giyildikten sonra; Temizden kirliye doğru çalışılmalı Eldiven ile çalışırken kendine ve çevreye kontamine temas sınırlanmalı Eldivenler tekrar kullanılmamalı Eldiven çıkartıldıktan sonra el hijyeni sağlanmalı ELDİVEN ÜZERİNE EL DEZENFEKTANI UYGULANMAMALI VEYA ELDİVENLİ ELLER YIKANMAMALIDIR.

Koruyucu ekipmanın uygun kullanımı Çıkarma sırası Eldiven Gözlük-yüz koruyucu Önlük Maske The sequence for removing PPE is intended to limit opportunities for self-contamination. The gloves are considered the most contaminated pieces of PPE and are therefore removed first. The face shield or goggles are next because they are more cumbersome and would interfere with removal of other PPE. The gown is third in the sequence, followed by the mask or respirator. 22

Eldiven çıkarılırken Elin üzerinden sıyrılarak içi dışına çevrilir Diğer eldivenli el ile tutulur Eldivensiz parmakla bilekten diğer eldiven sıyrılır İçi dışına çevrilerek her iki eldivenden oluşan küçük bir torba şeklinde atılır

Gözlük-yüz koruyucusu çıkarılırken Eldivensiz ellerle çıkarılır

Önlük çıkarılırken Omuz kısımlarından tutulur Kontamine dış yüz içe doğru çevrilir Yuvarlayarak katlanır Çıkarıldığında sadece temiz taraf görünmelidir

Maske çıkarılırken Maske bağları (önce alttaki) çözülür Maskenin ön yüzü kontamine olduğu için elle temas etmemelidir Bağlardan tutularak atılır

Bulaşma yoluna yönelik önlemler Bilinen veya şüpheli infeksiyon etkeni ile infeksiyon veya kolonizasyon durumunda uygulanır Temas önlemleri, Damlacık önlemleri, Hava yolu önlemleri.

Temas Önlemleri Mikroorganizmaların infekte ya da kolonize hastalardan direkt temas ya da indirekt temasla (infekte objelerle temas) bulaşmasını engellemek için kullanılır

Temas Önlemleri Hasta ile veya çevresindeki cansız yüzeylerle temas ederken steril olmayan temiz eldiven giyilmesi Odaya girerken eldivene ek olarak steril olmayan temiz bir önlük giyilmesi Eldiven ve önlüğün hasta başından ayrılırken çıkarılması El hijyeni Odalar veya hastalar arasında eşya ve tıbbi malzeme transferinin önlenmesi MRSA, shigella inf, açık abse vb

Damlacık Önlemleri Büyük partiküllü (> 5µm) damlacıkların geçişinin önlenmesinde kullanılır. Partiküller büyük olduğu için yere çöker Bulaşmanın olması için kaynak ve duyarlı kişi arasında yakın mesafe (yaklaşık 1 m) gereklidir Damlacıklar daha büyük olmaları nedeniyle havada asılı kalmazlar ve uzak mesafelere ulaşamazlar. 30

Damlacık Önlemleri Duyarlı kişiye burun-ağız-konjonktiva yoluyla bulaşma olur: İnfekte hastaların konuşması, öksürmesi ya da burun silmesi, Aspirasyon, entubasyon, bronkoskopi gibi işlemler sırasında.

Damlacık önlemleri uygulanması gereken infeksiyonlar Damlacık yoluyla yayılan viral infeksiyonlar: İnfluenza Adenovirus Kabakulak Parvovirüs B19 Kızamıkçık Damlacık yoluyla yayılan bakteriyel infeksiyonlar: İnvaziv H. influenzae tip B infeksiyonu, İnvaziv Neisseria meningitidis infeksiyonu, Difteri, Mycoplasma pneumonia Boğmaca Pnömonik veba Çocuklarda streptokokal (grup A) farenjit, pnömoni ve kızıl Pnömoni, menenjit…invaziv

Damlacık Önlemleri Odaya girerken maske takılmalıdır Özel havalandırma gerekmez Oda kapısı açık olabilir Hasta çok gerekmedikçe oda dışına çıkmamalıdır. Oda dışına çıkacaksa cerrahi maske ile çıkarılmalıdır

Hava Yolu Önlemleri Küçük partiküllerin (<5µm) geçişinin önlenmesinde kullanılır. Partiküller küçük olduğu için havada asılı kalır Bu asılı partiküller hava akımıyla çok uzak mesafelere kadar gidebilirler Bu patojenler havada asılı kalır. Aynı odada kalan veya aynı havayı paylaşan duyarlı konağa soluma yoluyla bulaşır. 34

Hava yolu önlemleri uygulanması gereken infeksiyonlar Tüberküloz, Kızamık, Su çiçeği SARS Tanımlanmış ya da şüphe edilen tüberküloz (pulmoner/larenjit), HIV ile infekte hastalarda ateş, öksürük ve pulmoner infiltrasyon olduğunda tbc ekarte edilene kadar. 35

Hava Yolu Önlemleri Özel havalandırma ya da ventilasyon sistemi gereklidir Saatte 6-12 kez hava değişimi sağlanmalı Hava akımı koridordan odaya olmalı (negatif basınç) Odadan çıkan hava sisteme tekrar dönüyorsa veya yakın boşluklara gidiyorsa HEPA filtre kullanılmalı Oda kapısı kapalı tutulmalıdır EN 95: 1 µm büyüklüğünde partikülleri filtre edilebilen, filtrasyon özelliği en az %95 olan maskeler kullanılmalıdır. 36

Hava Yolu Önlemleri Pulmoner veya laringeal tüberküloz tanısı veya şüphesi olan hasta; Odasına girerken N95 solunum maskesi takılmalıdır Kızamık, suçiçeği tanısı olan hasta; Mümkünse odasına aşısız kişiler girmemelidir. Mutlaka girmesi gerekiyorsa N95 solunum maskesi ile girmelidirler. Bağışık iseler maske takmalarına gerek yoktur

El Hijyeni El yıkama Hijyenik el yıkama Cerrahi el hijyeni El antisepsisi Cerrahi el hijyeni Antimikrobiyal sabun El antiseptiği El yıkama Normal sabun Antiseptik sabun

Normal Cilt Florası İnsan cildi bakterilerle kolonizedir. Florada yer alan bakterilerin sayısı cilt bölgesine göre değişkenlik gösterir. GEÇİCİ FLORA; elemanları cildin yüzeyel kısmına kolonize olur ve uzaklaştırılabilir. Hastane enfeksiyonlarından sorumludur! KALICI FLORA; cildin derin tabakalarında bulunan bakteriler.. Uzaklaştırılamaz. Hastane infeksiyonlarından sorumlu değil..

Kontamine Ellerden Mikroorganizma Bulaşını Etkileyen Faktörler Organizmanın tipi Hasta bakım aktivitesinin süresi Kaynak ve ulaştığı yüzey Nemlilik düzeyi İnokulumun büyüklüğü

El hijyeni ne zaman ?? SONRA ÖNCE Hasta ile temas Hasta ile temas Hasta çevresindeki yüzeylerle temas Her tür invaziv girişim Eldivenlerin çıkartılması Kan, kanlı sekresyon ile kontamine olma olasılığı olan herhangi bir alet veya objeye temas Diğer vücut sekresyonları ile temas Tuvalet ÖNCE Hasta ile temas Hasta çevresindeki yüzeylerle temas Her tür invaziv girişim Eldiven giyme İlaçların hazırlanması Yemek İşten ayrılma

Etkili El Yıkama Eller suyla ıslatılır

Etkili El Yıkama Ellere 3-5 ml sıvı sabun alınır

Etkili El Yıkama Avuç içi avuç içine alınarak ovalama hareketi tekrarlanır

Etkili El Yıkama Sol avuç içine sağ el sırtı gelecek şekilde yerleştirilir, ovalanır Aynı hareket diğer el içinde tekrarlanır.

Etkili El Yıkama Sağ eli sol el sırtına koyarak parmak araları birbirinin içine gelecek şekilde tekrarlanır. Aynı hareket sol el içinde tekrarlanır.

Etkili El Yıkama Sağ el parmak sırtları sol elin avuç içine gelecek şekilde yerleştirilir, ovalama tekrarlanır.

Etkili El Yıkama Sağ el baş parmağı sol avuç içine alınarak rotasyonel olarak ovalanır Aynı hareket sol el için de tekrarlanır

Etkili El Yıkama Aynı hareketler sol el parmak uçları için de yapılır Sağ el parmak ucu iç kısımları sol el avuç içine gelecek şekilde konur, ovalanır Aynı hareketler sol el parmak uçları için de yapılır

Etkili El Yıkama Eller iyice durulanır

Etkili El Yıkama Kağıt havluyla eller iyice kurulanır.

Etkili El Yıkama Kağıt havlu kullanarak musluk kapatılır

Etkili El Yıkama Kullanılmış havlu çöp kutusuna atılır

Etkili El Yıkama Sıcak su kullanmaktan kaçınılmalı Dermatit riski! Sıvı sabun kullanımı uygun bir seçenek Kısmen boş sabun dağıtıcısına sabun eklenmemeli! Çok kullanımlık havlular uygun değil!

Önemli Noktalar Suni tırnak olmayacak Tırnakların uzunluğu tırnak etini geçmemeli

Antibakteriyel özellik açısından el hijyeni ürünlerinin etkinliği İYİ DAHA İYİ ÇOK İYİ ALKOL BAZLI SOLÜSYON BASİT SABUN ANTİMİKROBİYAL SABUN

El antiseptiklerinin avantajları Mikroorganizmalara çok etkili Daha hızlı etki ! Durulama esnasında su kaynaklı tekrar kontaminasyon riski yok

avuç içi ile diğer elin yüzeyi parmak araları El Antisepsisi avuç içlerinin teması avuç içi ile diğer elin yüzeyi parmak araları 1 2 3

El Antisepsisi avuç içinde parmaklar baş parmak çapraz parmaklar 4 5 6

Alkol bazlı sol. ile ovma Zaman çok önemli! El yıkama Alkol bazlı sol. ile ovma 1-1.5 dak 10 - 20 sn

Önemli noktalar Eldiven giymeden önce uygulanan alkol bazlı el antiseptiğinin tam olarak kurumuş olmasına dikkat edilmeli! Tam kuruma sağlanana kadar eller ovalanmaya devam edilmeli Uçucu ve yanıcı olduğu unutulmamalı

KAN YOLUYLA BULAŞAN İNFEKSİYON HASTALIKLARI Hastanedeki günlük faaliyetleri sırasında hastaların kan ve çeşitli vücut sıvılarıyla temas etme ihtimali olan sağlık personeli, kan yoluyla bulaşan hastalıklar açısından yüksek risk altındadır.

Bulaşma riski olan hastalıklar HIV-1 (Human ImmunodeficiencyVirus-1), Hepatit B (HBV), Hepatit C (HCV), Hepatit D (delta, HDV) viruslarıdır.

Sağlık personeline bulaş oranları Perkütan temas ile bulaş riski Hepatit B → % 30 (% 2-40) Hepatit C → % 3 (% 3-10) HIV → % 0.3 (% 0.3-0.4) Mukozal temas ile bulaş riski daha azdır (HIV → % 0.09)

Kan yoluyla bulaşan hastalıklar açısından bulaştırma riski taşıyan vücut sıvıları; -Genital sekresyonlar, -Plevra, perikard, periton, serebrospinal, sinoviyal ve amnion sıvılarıdır. Buna karşın -Dışkı, idrar, ter, tükrük, balgam, burun sekresyonları ve kusma materyali içinde gözle görülür miktarda kan içermedikleri takdirde bulaştırma riski taşımazlar.

Sağlık personeline bulaşma açısından günlük uygulamada en sık karşılaşılan yollar; hastalarda kullanılan iğnelerin ele batması, kanla kontamine kesici aletlerle yaralanma veya infekte kan ya da diğer vücut sıvılarının mukozalara sıçramasıdır.

Günlük hasta bakımı El sıkışma, Karşılıklı konuşma, Aynı odada bulunma gibi günlük olağan faaliyetler sırasında bulaş söz konusu değildir.

SAĞLIK PERSONELİNDE İMMUNOPROFİLAKSİ

Sağlık Personelinin Aşılanması Kuvvetle Önerilen Hastalıklar Hepatit B İnfluenza Kızamık Kabakulak Kızamıkçık Suçiçeği Tetanoz ve Difteri

Sağlık Personelinin Aşılanması Önerilen Hastalıklar Tüberkuloz Hepatit A Meningokok Polio Kuduz Tifo Boğmaca Pnömokok

HBV Aşısı 0,1, ve 6. aylarda üç dozluk aşı Aşı programı tamamlandıktan 1-3 ay sonra serolojik çalışma yapılmalıdır Aşıya cevapsız personelde iş kısıtlamasına gerek yoktur.

İNFLUENZA Aşı programları İnfluenza açısından takip İş kısıtlaması SP’de atak hızı %60’a kadar çıkabilir Aşı programları İnfluenza açısından takip İş kısıtlaması Atak hızı <%2

İNFLUENZA Genç erişkinlerde %70-80 Yaşlılarda %30-40 İnfluenza aşısı sonbaharda yapılmalıdır (15 Eylül-15 Ekim) Aşı koruyuculuğu: Genç erişkinlerde %70-80 Yaşlılarda %30-40

KIZAMIK Sağlık personeli genel topluma göre 13 kat daha risklidir Kızamık için Klinik Tanımlama -38°C’den yüksek ateş ve -Makülopapüler döküntü ve -Öksürük veya burun akıntısı veya konjunktivit ile karakterize hastalık. Şüpheli Vaka: Makülopapüler döküntüyle seyreden herhangi bir hastalık. Olası Kızamık Vakası (Klinik Vaka): Klinik tanımlamayla uyumlu vaka.

Temas Sonrası Aşı Profilaksisi Olası ve/veya kesin kızamık vakasıyla temas etmiş olan ve iki doz aşılandığını belgeleyemeyen ve/veya hastalığı geçirmemiş olan 9 ayın üzerindeki herkese KKK aşısı uygulanmalıdır.

Temas Sonrası İmmünglobulin Profilaksisi Aşının uygulanamadığı durumlarda (6 ayın altındaki bebekler, gebeler, immünsuprese kişiler için ve aşının kontrendike olduğu diğer durumlar) önerilmektedir. 6 aydan küçük çocuklara kızamık vakası ile teması durumunda; immünglobulin (Ig) (im veya iv) verilmelidir. Bebek matür (36 hafta üstü), anne kızamık IgG pozitif ise Ig uygulamasına gerek yoktur. Bebek matür, anne IgG negatif ise Ig uygulanır, anne aşılanır Bebek prematüre ise Ig uygulanır.

Sağlık Çalışanı Aşılaması Vakaların görüldüğü sağlık kuruluşlarında, mümkün olan en kısa süre içerisinde hastane personelinin aşılanması sağlanmalıdır. Aşı uygulaması öncesinde serolojik değerlendirilme yapılmasına gerek yoktur. Aşılamada, Kızamık hastalığını geçirmeyen kişilere, Bir yaşından sonra en az iki doz kızamık aşısı ile aşılanmamış olanlara kızamık içeren aşı uygulanmalıdır. Hastane kayıtlarında daha önce kızamığa karşı bağışıklık gösterilmiş olan kişilere aşı uygulanmasına gerek yoktur.

SU ÇİÇEĞİ Varisella aşısı bir ay arayla iki doz uygulanmalıdır Aşı sonrası serolojik test çalışmasına gerek yoktur

TÜBERKÜLOZ Tüm personelin PPD testi olmalıdır Yıllık veya 6 ayda bir takibi yapılmalıdır İmmünkompromize kişilerin her 6 ayda bir takibi gereklidir

HAV Fekal-oral yolla bulaşır İnkübasyon periyodu 15-50 gündür Bulaştırıcılık: sarılık gelişmeden önce en fazladır. Hastalık gözle görülür hale geldiğinde bulaşması en aza iner

HAV Bulaş riski Hasta bakım alanlarında yeme ve içme El hijyenine dikkat etmeme Hasta ve yakınları ile yiyecek, içecek veya sigara paylaşımı ile artmaktadır

MENİNGOKOK Temas sonrası profilaksi: İnfekte kişilerle korumasız olarak yakın teması olanlar Rifampisin (2x600mg/gün, 2 gün) Seftriakson (250 mg,im, tek doz) Siprofloksasin (500mg, tek doz)

MENİNGOKOK Meningokok aşısı salgınların önlenmesinde etkili olmasına karşın temas sonrası profilakside etkinliği çok sınırlıdır Sivillerin ve SP’nin rutin aşılanması önerilmemektedir

BOĞMACA Asellüler boğmaca aşısı yetişkinlerde lisans almamıştır

TETANOZ-DİFTERİ On yılda bir düzenli olarak yapılmalıdır Primer aşı (üç doz): ilk doz ile ikinci doz arası 4-6 hafta, üçüncü doz 6-12 ay sonra yapılmalıdır