SES OLAYLARI
Ünsüz yumuşaması(sert sessizlerin yumuşaması): P,ç,t,k harfleriyle biten sözcüğe ünlüyle başlayan ekler gelirse kelime sonundaki sert harfler yumuşayarak b,c,d,g,ğ harflerine dönüşür. Kita(p)b-ı Dikkat! Ek heceli kelimelerin çoğunda yumuşama olmaz. Koçu,kökü Dikkat! Bazı çok heceli sözcüklerde de yumuşama olmaz. Sanata, hukukun Dikkat! Fiil köklerinde türemiş bazı sözcüklerde de yumuşama olmaz. Konutun taşıta Dikkat! Türkçe kelimelerin son hecesinde b, c, d, g bulunmaz. Psikolog
Ünsüz benzeşmesi(sert sessizlerin benzeşmesi): Sert sesliyle biten p,ç,t,k harfleri kelimelerden sonra c,d,k harfleriyle başlayan bir ek gelirse ekin ilk harfi sertleşerek ç,t,k harflerine dönüşür. P →b ç → c t →d k →g, ğ Kitap-ç(c)ı Dikkat! 1973’te
Ünlü daralması: Düz-geniş ünlüyle biten kelimelerden sonra –yor eki gelirse kelime sonundaki düz-geniş harf daralarak –ı,-i,-u,-ü harflerine dönüşür. Bakmı(ma)yor -y kaynaştırma harfi bazen daralmaya sebep olur. Yi-y-ecek di(e)-y-ecek
Ünlü düşmesi(hece düşmesi): İki heceli bazı sözcüklerin sonundaki ünlü harf ünlüyle başlayan ek aldıklarında düşer. Bur(u)n-u *Organ adlarında veya ikinci hecesi dar olan sözcüklerde ağız-ı ağzı gönül-ü gönlü *Sözcük türemesi esnasında Ayırım-ayrım sıyırık-sıyrık *Yardımcı fiilli birleşik fiillerde Sabır et- sabret hapis ol- hapsol *Bazı isimlerde (aşınma) Kayın ana – kaynana kahve altı – kahvaltı *Bazı zamirlerde Şurada – şurda Nerede - nerde *Bazı sorularda Ne için - niçin
Ünsüz(sessiz) düşmesi: Kimi sözcükler sonlarına –cik,-cek eklerini aldıklarında sonlarındaki ünsüz harfi kaybederler. Küçü(k)cük Azı birleşik sözcüklerde de gözükür Üst teğmen - üsteğmen
Ünlü türemesi: Bazı sözcükler ek aldıklarında sözcükle ek arasına ünlü harf girer. Az-cık Azıcık Pekiştirmelerde de görülebilir Sapasağlam güpegündüz
Ünsüz türemesi : Bazı sözcükler sonlarına –etmek,-olmak gibi yardımcı eylemler aldıklarında sözcüklerin sonundaki ünsüz harf yinelenir. His(s)etmek Yabancı sözcüklerden bazılarına ünlüyle başlayan ek getirildiğinde görülebilir. Sır-r-ım red-d-i
Dudak ünsüzlerinin benzeşmesi Bu sözcükler yabancı dillerden gelmiştir. Anbar-ambar Penbe – pembe Tanbur – tambur Perşenbe - perşembe
Kaynaştırma harfleri: Ünlüyle biten kelimelerde sonra ünlüyle başlayan ek gelirse kelime ile ek arasına iki ünlü harf yan yana gelmeyeceği için kaynaştırma harfi gelir. YAŞASIN! Başlayacak Kapısı *Tamlamalarda Kapı-n-ın kolu *Üleştirmelerde İki-ş-er *Fiilden fiil yapan eklerde Oku-y-an *Hallerde Tepe-y-e *Bazen ünlü ünsüz arasında olabilirler Sevgi-y-le
Ulama: Sözcüğün sonundaki ünsüz harf kendisinden sonra gelen sözcüğün başındaki ünlü harfler bağlanarak okunur.Buna ulama denir. Yol onun varlık onun Noktalama işareti ulamayı bozar
Pekiştirme:Varlıkların özelliğini bildiren bazı sözcüklerin ilk heceleri m,p,r,s harflerinden birisi getirilerek pekiştirilir.Kelimenin anlamı kuvvetlendirilir. Kıpkırmızı sapsarı yemyeşil sapasağlam MPRS