RESMİ BELGEYİ (TCK 205) VEYA ÖZEL BELGEYİ (208) BOZMAK, YOK ETMEK VEYA GİZLEMEK

Ceza Kanunumuz belgede sahtecilik bakımından belgenin türü yönünden temel bir ayrımdan hareket etmiştir. Bu ayrım resmi belge/ özel belge ayrımıdır. Bu bağlamda, belgeyi bozmak, yok etmek veya gizlemek fiilleri de resmi belgeler için TCK 205; özel belgeler için TCK 208’ de yaptırım altına alınmıştır. Bu iki suç tipi arasındaki tek fark, resmi belgenin konu olduğu suç tipi bakımından failin kamu görevlisi olması cezayı ağırlaştıran bir sebep olmasıdır. Buna göre, resmi belgeyi bozan, yok eden veya gizleyen kişi kamu görevlisi ise daha ağır cezalandırılmaktadır. Özel belge bakımından ise, fail ister kamu görevlisi olsun ister sivil bir kimse, cezayı ağırlaştıran herhangi bir sebep yoktur. Suçun maddi unsurları her iki suç yönünden de aynıdır.

Korunan Hukuki Değer Korunan hukuki değer, belgede sahtecilik suçları ile aynıdır; “kamu güveni”. Resmi veya özel bir belgenin bozulması, yok edilmesi veya gizlenmesi ile o belgenin fonksiyonlarını yerine getirebilme imkanı ortadan kaldırılmış olur. Böylece kamunun varlığına güvendiği ve çeşitli hukuki sonuçlar bağlamış olduğu belgenin kaybı ile kamusal güven sarsılmış olur.

Suçun Maddi Unsurları Suçun Konusu Suçun konusu 205. madde bakımından gerçek bir resmi belge; TCK 208 bakımından ise, gerçek bir özel belgedir. Kanunda “gerçek” vurgusun yapılması gereksizdir. Çünkü, gerçek olmayan “resmi” veya “özel” bir evrak “belge” sayılmaz.

Fail Belgeyi yok etmek, bozmak veya yok etmek suçları herkes tarafından işlenebilir. 205. madde bakımından “resmi belgeyi yok etmek, bozmak veya gizlemek” suçu kamu görevlisi tarafından işlendiğinde daha ağır cezalandırılıyor. 208. madde bakımından ise failin kamu görevlisi veya diğer bir kimse olabilir. Cezayı ağırlaştıran bir şahsi sebebe yer verilmemiştir.

Fiil Seçimlik olan bu suç tipi gerçek bir belgenin bozulması, yok edilmesi veya gizlenmesi suretiyle işlenebilir (Seçimlik Neticeler). Ancak bozma, yok etme veya gizleme hareket değil netice olarak tanımlanmıştır. Bu fiillerin ne şekilde gerçekleştirilmiş olması gerektiği kanunda ayrıca sayılmamıştır. Bu yönüyle suç serbest hareketli bir suçtur. Belgenin yok edilmesi, belgenin maddi varlığının herhangi bir surette ortadan kaldırılmasıdır. Örneğin; yakılması, okunamaz hale gelecek şekilde yırtılması vs.

Belgenin bozulması, belgenin hukuki sonuç doğuramaz hale getirilmesidir. Belgenin üzerinin karalanması, bir kısmının yakılması, üzerine su dökülmesi vs. Belgenin gizlenmesi, belgenin ilgili kişiler tarafından kullanılmasını engellemek amacıyla saklanmasıdır. Bu seçimlik hareket bakımından suç “kesintisiz suç” niteliğindedir. Gizleme fiilinin belirli bir süre devam etmiş olması gerekir, bir anlık gizlenmiş olması yeterli değildir.

Suça Etki Eden Haller Resmi belgenin yok edilmesi, gizlenmesi veya bozulması bakımından suçun kamu görevlisi tarafından işlenmesi halinde ceza artırılır. Elbette bu nitelikli halin uygulanabilmesi için, kamu görevlisinin “göreviyle ilgili” bir resmi belge olması gerekir. Özel belgenin bozulması, gizlenmesi veya yok edilmesi bakımından suça etki eden herhangi bir hal öngörülmemiştir.

Hukuka Uygunluk Sebepleri Hakkın kullanılması niteliğindeki fiiller suç teşkil etmez. Örneğin; karşılığını ödediği senedi alacaklıdan teslim alan borçlu artık o senedi yok edebilir. Bu durumda mülkiyetini kazandığı bu senedi bozabilir, yok edebilir.

Manevi Unsur Suçun manevi unsuru genel kasttır. Failin bir belgeyi yok ederken, bozarken veya gizlerken sahip olduğu saik/amaç önemli değildir. Suç, olası kast ile de işlenebilir. Ancak taksirle işlenemez.

Teşebbüs Suçun tamamlanabilmesi için, failin belgeyi yok etmiş, bozmuş veya gizlemiş olması gerekmektedir. Fail henüz belgeyi yok edemeden veya bozamadan engel bir sebebin ortaya çıkmış olması halinde suçun teşebbüs aşamasında kaldığının kabulü gerekir. Yargıtay, yırtılmış olan bir belgenin sonradan yapıştırılarak bir araya getirilebilmesi halinde suçun teşebbüs aşamasında kaldığını kabul etmektedir. Ancak gizlemek, kesintisiz netice olduğu için gizlenen evrak bulunduğunda eylem teşebbüs değil, tamamlanmış suçtur.

Yargıtay 11 CD. 27.02.2008 tarih ve E. 2006/1549 K. 2008/1112 Sanığın bonoyu kontrol etmek için aldığı ve parçalara ayırdıktan sonra bırakıp gittiği anlaşıldığına göre, parçalar bir araya getirildiğinde bononun tamamlanıp tamamlanmadığı (bu haliyle hukuk değer taşıyıp taşımadığı) araştırılıp, teşebbüs açısından değerlendirilmelidir.

Yargıtay 9. CEZA DAİRESİ E. 2009/9645 K. 2011/1706 Sanık Adem'in evinde yapılan arama sonucunda elde edilen ayakkabının izleri ile olay yerinden elde edilen ayakkabı izlerinin birbirleriyle klasik ve karakteristik uygunluklarının bulunduğu ve olay yerindeki ayakkabı izlerinin bu ayakkabıdan oluşturulduklarını belirten ekspertiz raporu, gece bekçisi olan tanık Recep'in her iki sanığı tereddütsüz olarak teşhis eden beyanları ve tüm dosya kapsamına göre sanıkların adliye binasının camlarını kırmak suretiyle kamu malına zarar verme, dava dosyalarını yakmak suretiyle de resmi belgeyi yok etme suçlarını işledikleri anlaşıldığından…

YARGITAY CEZA GENEL KURULU E. 2008/5.MD-16 K. 2009/139 T. 26.5.2009 Resmi belgeyi yok etmek ve gizlemek suçunun işlendiğine ilişkin iddia açısından; duruşma tutanağının sanıkların dosyayı incelemesinden sonra kaybolmasında sanıkların duruşma tutanağını bozmak, yok etmek ve gizlemek kastıyla hareket ettiği…..

YARGITAY 11. CEZA DAİRESİ E. 2008/9591 Sanığın, işe girmek için başvuran katılan Turgut'a ait nüfus cüzdanını alarak kendi fotoğrafını yapıştırdığı olayda İzmir Kriminal Polis laboratuarının ekspertiz raporu ve mahkeme gözlemiyle belgenin iğfal kabiliyetini haiz olmadığının ancak kendi fotoğrafını yapıştırmak suretiyle gerçek bir nüfus cüzdanını bozduğunun saptanması karşısında, eylemin TCK.nun 205. maddesinde öngörülen gerçek bir resmi belgeyi bozmak suçunu oluşturduğuna dair mahkemenin kabul ve takdirinde bir isabetsizlik görülmediğinden

YARGITAY CEZA GENEL KURULU E. 2008/11-164 Devrekani Noteri olarak görev yapan sanığın düzenlediği 21.11.1994 tarihli satış vaadi sözleşmesinin, hatalı olduğunun farkına vararak, 01.06.1995 tarihli yeni bir sözleşme hazırlayıp, eski sözleşmenin tarih ve yevmiye numarasını vererek, yapılan ilk sözleşmenin bulunduğu cilbende takıp, eski sözleşmeyi yok etmesi şeklinde gerçekleşen eylem TCK 205/1 kapsamındadır.

Yargıtay 4 CD. 7.3.2005 tarih E. 2003/16650 K. 2005/1677 Resmi belgeyi yok etme suçundan yargılanan sanık, icra dairesinde icra müdürün elinden aldığı haciz tutanağını yırtmıştır. Ancak daha sonra tutanak birleştirilerek okunabilir hale getirildiğinden hukuki değerini yitirmemiştir. Bu durumda eylem teşebbüs aşamasında kalmıştır.

İçtima Yok edilen, bozulan veya gizlenen özel veya resmi belge aynı zamanda delil niteliğini taşıyor ise bu halde, fail tek eylem ile iki farklı suçu işlemiş olacaktır. Çünkü TCK’nın 281. maddesinde: “(1) Gerçeğin meydana çıkmasını engellemek amacıyla, bir suçun delillerini yok eden, silen, gizleyen, değiştiren veya bozan kişi, altı aydan beş yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır. Kendi işlediği veya işlenişine iştirak ettiği suçla ilgili olarak kişiye bu fıkra hükmüne göre ceza verilmez. (2) Bu suçun kamu görevlisi tarafından göreviyle bağlantılı olarak işlenmesi hâlinde, verilecek ceza yarı oranında artırılır. (3) İlişkin olduğu suç nedeniyle hüküm verilmeden önce gizlenen delilleri mahkemeye teslim eden kişi hakkında bu maddede tanımlanan suç nedeniyle verilecek cezanın beşte dördü indirilir.” Fail tek eylemi ile iki farklı suçu işlemiş olacağından sadece en ağır olan TCK m. 281 sebebiyle cezalandırılabilir.

İştirak Suça iştirak yönünden genel hükümler uygulanır. Suça azmettirme ve yardım etme mümkündür. Kamu görevlisinin işlediği suça kamu görevlisi olmayan kişi tarafından iştirak edilmesi halinde iştirak eden kişi azmettiren veya yardım eden olarak sorumlu tutulabilir mi? Yoksa müşterek faillik mi söz konusudur? TCK m. 205 “ Gerçek bir resmî belgeyi bozan, yok eden veya gizleyen kişi, iki yıldan beş yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır. Suçun kamu görevlisi tarafından işlenmesi hâlinde, verilecek ceza yarı oranında artırılır.”

Kovuşturma Resmi ve özel belgeyi bozmak, yok etmek veya gizlemek suçları Re’sen kovuşturulup, kovuşturma Asliye Ceza Mahkemeleri’nde yapılır.