SARKOİDOZDA EVRELERE GÖRE KLİNİK ÖZELLİKLER VE TANI YÖNTEMLERİ: 51 Olgunun Değerlendirilmesi Dr. Nazan Şen, Dr. Hilal Ermiş, Dr. Meltem Karataşlı, Dr. Mehmet Ali Habeşoğlu Başkent Üniversitesi Tıp Fakültesi Adana Uygulama ve Araştırma Merkezi Göğüs Hastalıkları AD

Sarkoidoz T lenfosit ve makrofaj aktivasyonu ile karakterize, etyolojisi bilinmeyen, multisistem granülomatöz bir hastalık 40 yaş altında ve kadınlarda sık Genetik yatkınlığı olan bireylerde spesifik çevresel antijenlere maruziyet sonucu oluştuğunu gösteren kanıtlar var Etyolojide genetik nedenler, virüsler, diğer infeksiyöz ajanlar, organik ve inorganik antijenler sorumlu tutulmakla birlikte

Tanı Klinik ve radyolojik bulgular Biyopside kazeifikasyon içermeyen granülomların gösterilmesi Benzer histopatolojik özellik gösteren diğer hastalıkların dışlanması

AMAÇ

Bölgemizde hastalığın klinik ve laboratuvar özelliklerini, radyolojik evre ile bu parametreler arasındaki ilişkileri incelemek ve akciğer dışı organ tutulumlarını saptamak

YÖNTEM

Kliniğimizde 2003-2006 yılları arasında sarkoidoz tanısı alan 51 olgunun kayıtları geriye dönük incelendi

Parametreler Klinik, radyolojik ve laboratuvar özellikleri Serum ACE düzeyleri Tüberkülin deri testi (TDT) sonuçları Bronkoalveoler lavaj (BAL) bulguları Solunum fonksiyon testleri (SFT) Bronkoskopik tanı yöntemleri Diğer tanı yöntemleri

SONUÇLAR

Cinsiyet ve yaş özellikleri K/E , 40/11 Yaş Yaş ortalaması: 50±12 (aralık: 27-83) K: 52±11, E: 41±10 (p<0.05) >50 yaş hasta sayısı 25 (%49); K:22 >60 yaş hasta sayısı 12 (%23.5); K:12 Olgularımızda yaş ortalamaları yüksek. Kadınlarda erkeklerden anlamlı yüksek. Evre 1; K/E: 16/3 Evre 2; K/E: 22/7 Evre 3; K/E: 2/1

Cinsiyet ve yaş özellikleri Etnik ve bölgesel özellik Hastaneye geç başvuru Tanı konulmasında gecikme

Klinik Semptom n % Asemptomatik 8 15.6 Öksürük 25 49 Nefes darlığı 21 41.1 Göğüs ağrısı Ateş 7 13.7 Diğer konstitüsyonel semptomlar 18 35.2 Tutulan organa ait semptomlar

Klinik Bölgemizde hastalık genellikle semptomatik seyretmekte

Sigara öyküsü 38 olguda sigara öyküsü yok 7 olgu sigarayı bırakmış 6 olgu aktif sigara içicisi Literatür bulguları ile uyumlu olarak sigara içen hasta sayısı düşük (%11.7)

TDT ve Serum ACE TDT 45 olgunun 36’sı (%80) anerjik Serum ACE (8-52 IU/L) 37 olgunun 22’sinde (%59.4) yüksek Sonuçlar literatür bulguları ile uyumlu

Ekstrapulmoner bulgular % Cilt 17 33.3 Periferik LAP 8 15.6 Artrit-artralji 2 3.9 Üveit 3 5.8 Hepatomegali Splenomegali 5 9.8 Hepatosplenomegali Hiperkalsemi 4 9.7 Hiperkalsiüri 16 25.6 Parotis bezi büyümesi 1 1.9 Ciltte EN 9, nodüler lezyonlar 5 ve makülopapüler lezyonlar 3 olguda saptandı. Tüm hastalara göz muayenesi yapılmış ve 3 olguda tutulum saptanmış olup tamamı ant üveit şeklindeydi. 1 olguda hiperkalsiüri ile birlikte sol nefrolitiyazis ve hidronefroz saptandı. 40 olguya Abd US-BT yapılmıştı. 2 olguda KC ve bunların birinde dalak da palpabldı. Diğer HM-SM-HSM saptanan hastalarda minimal büyüme şeklinde raporlanmıştı. 2 olguda da KC biyopsisinde NKGI saptandı. Bilirubin yüksekliği olguların hiçbirinde saptanmadı. Ilımlı transaminaz yüksekliği 5 olguda saptandı. Löfgren sendromu 2 olguda saptandı. Çalışma retrospektif olduğu için kayıt eksikliğine bağlı olabilir. Transaminaz yüksekliği sadece 5 olguda hafif yüksek olup bilirubin yüksekliği saptanmadı. Serum Ca 41, idrar Ca 44 olguda bakıldı.

 Çalışmamızın sonuçları Tabak 147 Yalnız 73 Hoca 61 Aytemur 77 Baran 70 Karalezli 50  51 Eritema nodozum 43 (%29.2) 19 (%26) 7 (11.5) 29 (%37.7) 8 (%11) 3 (%6) 9 (%17.6) Periferik LAP 2 (%1.3) 3 (%4.1) 16 (%26.2) 8 (%10.7) 4 (%6) 6 (%12) 8 (%15.6) Artrit-artralji _ 6 (%8.2) 2 (%3.9) Göz 14 (%9.5) 2 (%2.7) 4 (%6.6) 3 (%5) 5 (%7) 3 (%5.8) HM 3 (%2) 5 (%8.2) 2 (%4) SM 1 (%0.6) 2 (%3.3) – 5 (%9.8) HSM 3 (%4.9) Hiper- kalsemi %18 %11.5 1 (%1.4) %3.3 4 (%9.7) Nörolojik sistem 2 (%3.6) Parotis 1 (%1.6) 1 (%1.9)  Çalışmamızın sonuçları

Radyolojik evre AC grafisi Toraks BT Evre 0: 4 Evre 0: 0 10 olgu evre 1’den 2’ye 3 olgu evre 0’dan 2’ye, 1 olgu evre 0’dan 1’e 1 olgu evre 3’den 1’e, 2 olgu da evre 3’den 2’ye

Radyolojik evre Toraks BT evreleme, tedavi yanıtı ve prognozu belirlemede daha etkin olabilir AC grafisi olguların %5-10’unda başvuru sırasında normal. Literatürde AC grafi ile evre 0 olan hastaların yaklaşık yarısında toraks BT’de parankimal lezyon saptanmıştır.

 Çalışmamızın sonuçları Erdem 88 Tabak 147 Çetinkaya 40 Yalnız 73 Hoca 61 Aytemur 77 Karalezli 50  51 K/E 46/42 99/48 28/12 53/20 41/20 54/23 34/16 40/11 Yaş 39±13 39±12 40±13 45.5±13 44.5±12 42.9 44 50±12 Evre 1 (%) 34.6 45.5 47.5 28.7 39.3 33.8 54 52.9 Evre 2 (%) 48 50.5 35 57.7 45.9 27.4 Evre 3 (%) 17.3 4 12.5 13.8 3.3 5.2 6 11.7 TDT 63.3 80 60.5 68.6 75.6 76 82  Çalışmamızın sonuçları

Radyolojik bulgular n % Nodüler görünüm 20 39.2 Buzlu cam görünümü 14 27.4 Septal kalınlaşma 12 23.5 Konsolidasyon 4 7.8 Traksiyon bronşektazisi 1 1.9 Parankimal fibrozis Retikülonodüler görünüm

BAL Bulguları BAL lenfosit oranı 21 olguda ortalama %41.5 CD4/CD8 20 olgunun 13’ünde >3.5 (%65)

AC grafi evresi ile serum ACE ve BAL sıvısı değerleri Ortalama p Serum ACE 40±19 79±51 100±68 90±129 88±72 0.747 BAL lenfosit _ 41±20 40±23 46±10 41±19 0.883 CD4/CD8 5±3 7±4 6±3 6±4 0.526

BT evresi ile serum ACE ve BAL sıvısı değerleri Ortalama p Serum ACE 70±49 101±83 50±14 88±72 0.333 BAL lenfosit 41±24 40±18 60 41±19 0.637 CD4/CD8 5±5 6±4 10 0.472

AC grafi evresi ile SFT değerleri n:3 Evre 1 n:22 Evre 2 n:12 Evre 3 n:6 Ortalama n:43 p FEV1 81±25 91±16 77±19 71±16 84±19 0.063 FVC 90±19 103±17 88±17 78±15 94±19 0.008 FEV1/FVC 73±9 75±9 74±12 74±11 75±10 0.975 DLCO 76±11 84±18 79±15 70±15 80±17 0.409 Evre ilerledikçe FEV1 ve FVC değerlerinde düşme saptandı. FVC’deki azalma istatistiksel olarak anlamlı bulundu. Hastalık evresi ile TLCarasında istatistiksel olarak anlamlı negatif korelasyon ( p<0.05) saptandı.

BT evresi ile SFT değerleri n:14 Evre 2 n:26 Evre 3 n:3 Ortalama n:43 p FEV1 91±16 82±11 65±20 84±15 0.065 FVC 100±19 94±17 73±23 94±19 0.063 FEV1/FVC 77±20 74±16 70±22 75±19 0.527 DLCO 89±8 80±15 67±15 80±10 0.027 Evre ilerledikçe FEV1, FVC ve FEV1/FVC değerlerinde düşme izlendi ancak azalma anlamlı değildi. TLC ve DLCO değerlerinde evre ilerledikçe anlamlı azalma saptandı.

Solunum fonksiyon testi 7 olguda obstrüktif bozukluk 3 olguda restriktif bozukluk 5 olguda mikst tip solunum paterni Evre 1 Evre 2 Evre 3 Obstrüktif 1 5 Restriktif Mikst tip – 4 Obstrüktif bozukluk olan

Tanı Yöntemleri n % Bronş mukoza biyopsisi 16 31.3 Parankim biyopsisi 2 3.9 Mediastinal LN biyopsisi (transtorasik) 7 13.7 Mediastinoskopi 1 1.9 Açık akciğer biyopsisi Periferik LN biyopsisi 4 7.8 Cilt biyopsisi 3 5.8 Cilt+Periferik LN biyopsisi KC+Periferik LN biyopsisi Klinik+Radyolojik+BAL bulguları 13 25.4

Tanı yöntemleri Bronkoskopi yapılan olgu sayısı: 37 31 olguya mukoza biyopsisi Mukoza düzensizliği........12/13 Mukozal ödem-hiperemi....2/5 Normal mukoza................2/13 2 olguda transbronşiyal biyopsi Bronkoskopi ile histopatolojik tanı %48.6

TARTIŞMA

Kadın hasta oranı bildirilenden daha yüksek Kadınlarda daha ileri yaşlarda görülmekte Genellikle semptomatik seyretmekte Sigara içen hasta sayısı oldukça düşük Hastalık evreleri arasında, BAL bulguları ve serum ACE düzeyleri açısından anlamlı farklılık yok FVC ve DLCO değerleri evre ilerledikçe anlamlı olarak azalmakta

Toraks BT parankim ve lenf bezi evrelemesinde daha duyarlı SFT anormalliği daha çok obstrüktif ve mikst tip bozukluk şeklinde Mukoza biyopsisi mukozal lezyon saptananlarda tanıya katkı sağlamakta. Bu işlem bronkoskopi yapılan hastalarda basit ve komplikasyon riskinin az olması nedeniyle önerilebilir Mukoza biyopsisinin bronkoskopi yapılan hastalara basit bir işlem olması ve komplikasyon riskinin az olması nedeniyle rutin olarak eklenmesi düşünülebilir.

Bölgemizde hastalığın sıklık, seyir ve prognozunun belirlenmesi, etnik ve bölgesel farklılıkların saptanması için çok merkezli çalışmalara ihtiyaç vardır