İKLİM İklim insanı, yaşamını ve doğal çevreyi etkileyen en önemli doğal faktördür. İKLİM: Geniş bir bölgede uzun süre (en az 100 yıl) değişmeyen atmosfer koşullarının gösterdiği ortalama duruma İklim adı verilir. Hava Durumu,:dar alanlarda kısa sürede değişen atmosfer koşullarının, o anda gösterdiği ortalama durumu ifade eder. Snpotik Harita: Hava Durumunu gösteren, dar alanlar için en fazla haftalık değerleri gösterecek şekilde ve basit ifadeler kullanılarak hazırlanana haritalardır.

İklimin insan ve çevreye olan etkisi

ATMOSFER VE ÖZELLİKLİERİ ATMOSFER: Çeşitli gazların birleşiminden oluşan ve yerçekimine bağlı olarak Dünya’yı çevreleyen hava küredir. Atmosfer’in kalınlığı Ekvator’dan Kutuplara doğru azalır.

ATMOSFERİN KATLARI Uzay 10.000km Eksosfer 250-300km 80-90km İyonosfer Mezosfer 6-16km Stratosfer Troposfer Ozon Tabakası

KARBONDİOKSİTİN ÖZELLİKLERİ: İklim olayları üzerinde etkisi büyüktür. Karbondioksit oranının artması havanın ısınmasına, azalması ise havanın soğumasına neden olur. Atmosferin güneş ışınlarını emme ve saklama gücünü artırır.Sera etkisi yaratır. Bitkilerin Fotosentez olayı için gereklidir. Kömür ve petrol gibi yakıtların çok kullanıldığı sanayi kentlerinde, volkanik alanlarda karbondioksit oranı fazladır. Karbondioksit miktarı karalar üzerinde daha fazladır. Özellikle geceleri şehirler üzerinde karbondioksit miktarı artar.

SUBUHARININ ÖZELLİKLERİ: Atmosferdeki su buharı miktarı sıcaklığa bağlı olarak değişir. Yerden yükseldikçe, ekvatordan kutuplara doğru gidildikçe ve kıyıdan uzaklaşıldıkça azalır. İklim olayları üzerinde önemli etkisi vardır. Yağışları oluşturur. Sıcaklığın uzaya kaçmasını engeller. Karbondioksit ile beraber sera etkisi yaratır. Atmosferin sıcaklığı emmesini sağlar. Atmosferin alt katmanlarının ısnmasını sağlar. Not: Atmosferi oluşturan gazlar, yeryüzündeki cisimler üzerinde belli bir basınç uygular. Normal hava basıncı, 1013 milibar veya 760 mm civa sütununun yüksekliğine eşittir.

ATMOSFERİN ÖNEMİ İçerdiği oksijenle yaşama olanak tanır. Su buharı ve hava akımları yoluyla meteorolojik olayları gerçekleştirir. Işığı, sesi, sıcaklığı geçirir ve iletilmesini sağlar. Yeryüzünün aşırı ısınıp soğumasını engeller. Hava akımları ve ışığı kırıp yansıtması sayesinde gölge yerlerin de aydınlanmasını ve ısınmasını sağlar. Güneş’ten gelen zararlı ultraviyole ışınlarını tutarak Dünya’yı yaşanır hale getirir. Göktaşlarının yanarak parçalanmasını sağlayarak Dünya’yı uzaydan gelebilecek tehlikelere karşı korur. Dünya ile birlikte dönerek sürtünmeden doğacak yanmayı engeller.

ATMOSFER OLMASAYDI NELER OLURDU? Yeryüzünde hayat olmazdı. Güneş doğar doğmaz yeryüzü tamamen aydınlanırdı.

Güneş batar batmaz yeryüzü tam karanlık olurdu. Güneş ışığı alan yerler tam aydınlık ve sıcak, güneş ışığı almayan yerlertam karanlık ve soğuk olurdu. Gölge olmazdı.

Gündüzler aydınlık ve çok sıcak, geceler karanlık ve çok soğuk olurdu. Güneş ışınlarının tamamı tutulmadan yeryüzüne ulaşırdı. Yağışlar oluşmayacak, yeryüzünde sular olmayacaktı.

OZON TABAKASI : - Traposfer ile stratosfer arasında yer alır. Ozon Tabakası Nedir ? En önemli özelliği (O3) gazının bulunmasıdır. Oksijen, mor ötesi (Ultraviyole) ışınlarının etkisiyle ozon gazına dönüşür.19-45 km arasında bulunan bir tabakadır. Bu tabakanın temel rolü Ultraviyole (UV) ışınları olarak adlandırılan güneşin zararlı ışınlarına karşı bizleri korumaktır.Ozon tabakası yeryüzüne ulaşan bu zararlı ışınlara karşı korumak için bir filtre gibi davranır.

Ozon Deliği Nedir? Ozon deliği gerçekten bir delik değildir. Ozon tabakasındaki bir incelmedir. Bu ozon tabakası gittikçe inceliyor anlamındadır. Bunun sebebi bizlerin havaya gönderdiği kimyasallardır. Bu kimyasallar günlük yaşamımızda kullanırlar ve ozon tabakasına zarar verirler. Ozon Tabakasına Zarar Veren Kimyasallar •Kloroflorokarbonlar (CFC’ler), genel olarak klima sistemlerinde, buzdolaplarında köpük üretiminde (örneğin yataklar için) kullanılır. •Halonlar, yangın söndürme cihazlarında kullanılır. •Metil bromid, tarımda böcek ilacı olarak kullanılır. Modern cihazlar ozon tabakasındaki incelmeyi belirleyebilmektedir. Ölçümler Güney Kutbundaki (Antartika) incelmenin Kuzey Kutbuna göre daha büyük olduğunu göstermiştir.

Ozon Tabakasındaki İncelmenin Sonuçları        Ozon deliğinin ana sonucu yeryüzüne daha fazla UV ışınının (özellikle çok tehlikeli olan UV-B) ulaşmasıdır. UV ışınları güneş yanıklarına, deri kanserine sebep olabilir, gözlere zarar verebilir (katarakt) ve insanlarda bağışıklık sisteminin zayıflamasına neden olabilir.                        UV ışınları sadece sağlığımızı etkilemekle kalmaz çevre üzerine de olumsuz etki yapabilir. Tarımsal üretimi azaltabilir, ayrıca deniz besin zincirini bozarak balık nüfusunu etkiler. Buzulların erimesine yol açabilir.

İKLİM ELEMANLARI A- GÜNEŞLENME SÜRESİ: Bir bölgede Güneş’in gökyüzündeki izlenme süresine Güneşlenme Süresi adı verilir. Bu sürenin uzun olması, Güneş’ten alınan enerjinin artmasına ve ısınmaya yol açar.

BAKI: Kuzey Yarımküre’de güneye, Güney Yarımküre’de kuzeye bakan dağ yamaçları güneş ışınlarını hem daha uzun süreyle hem de daha büyük açıyla alırlar. Bu nedeble daha sıcak olan bu tür yamaçlara “Bakı Etkisindeki Yamaç” adı verilir.

B- SICAKLIK Yeryüzündeki sıcaklığın kaynağı Güneş’tir. Güneş’ten atmosferin dış yüzeyindeki 1 cm²’lik alana dakikada 2 kalorilik enerji (ısı) gelir. Buna Güneş Sabiti (Solar Konstant) denir.

SICAKLIĞIN DAĞILIŞINA ETKİ EDEN FAKTÖRLER: A) Güneş Işınlarının Geliş Açısı : Yeryüzünün her yeri Güneş’ten eşit miktarda enerji alamaz. Bu durumun en önemli nedeni, güneş ışınlarının geliş açısının yere ve zamana göre gösterdiği değişimlerdir.

1. Enlem : Dünya’nın küresel bir şekle sahip olması nedeniyle Ekvator’dan kutuplara doğru gidildikçe güneş ışınlarının geliş açısı daralacağından atmosferde kat ettikleri yol uzar ve tutulma oranı artar. Böylece aynı doğrultuda sıcaklık değerleri düşer. Sıcaklığın Ekvator’dan kutuplara doğru yaşadığı bu değişime enlemin sıcaklık üzerindeki etkisi adı verilir.

13,5°C 18,4°C Enlem etkisi nedeni ile Türkiye’de güneyden kuzeye gidildikçe sıcaklık azalır.

2. Günün Saati : Dünya’nın günlük hareketine bağlı olarak bir yere güneş ışınlarının geliş açısı gün içinde değişir.

3. Mevsim : Dünya’nın eksen eğikliğine ve yıllık hareketine bağlı olarak oluşan mevsimler güneş ışınlarının geliş açısını etkiler. 4. Bakı ve Eğim : Güneş ışınlarının düşme açısı, yerşekillerinin eğim ve bakı şartlarına göre de değişir.

B. Yükseklik: Atmosfer daha çok yerden yansıyan ışınlarla ısındığından Troposfer içinde yükseldikçe her 100 m’de bir sıcaklık 0.5 ºC düşer. (Başka bir değişle her 200 m’de bir 200 ºC düşer.) Bir yerin bulunduğu yükseklikte ölçülen sıcaklığına “Gerçek Sıcaklık” adı verilir. Yerşekilleri ve yükseltinin sıcaklık üzerindeki etkisinin ortadan kaldırılmasıyla elde edilen sıcaklık değerine ise “İndirgenmiş Sıcaklık” denir.

Soru: 500m yükseltide 15°C sıcaklıktaki bir yerden, 2500m ‘ye çıkan birisi gittiği yerde kaç derece sıcaklıkla karşılaşır? Cevap: Yükseklik farkı= 2500m-500m=2000m Her 100m’de 0,5°C azalırsa 2000m’de X 2500m 5° X= 2000x0,5 =10°C 100 15 -10= 5°C 500m 15°C

C. KARA ve DENİZ DAĞILIŞI Karalar, denizlere göre daha hızlı ve daha çok ısınırlar. Denizler gibi ısıyı depolama özellikleri olmadığından yine aynı hızda ve miktarda soğurlar.

D. ATMOSFERDEKİ NEM Atmosfer’deki subuharına Nem adı verilir. Nem, yeryüzündeki su kütlelerinin buharlaşarak hava karışması sonucu oluşur. Bu nedenle nem miktarı, deniz ve göl kenarları ile sıcak ve alçak bölgelerde fazla iken, denizden uzak kara içlerinde, soğuk ve yüksek yerlerde azdır.

E. RÜZGARLAR ve OKYANUS AKINTILARI Rüzgarlar ve sürekli rüzgarların oluşturduğu okyanus akıntıları, geldikleri bölgelerin özelliklerini taşırlar. Sıcak bölgelerden gelenler, ulaştıkları bölgelerin sıcaklıklarını yükseltirken, soğuk bölgelerden gelenler düşürür.

F. ZEMİN YAPISI ve ÖRTÜSÜ Zemin yapısının ve bitki örtüsünün sıcaklık üzerindeki etkisi kendini, birbirine komşu dar alanlarda gösterir. Buna göre; Kuru toprak, bataklık zemine göre, Kumsallar, kayalara göre, Güneş ışınlarını daha fazla yansıtan açık renkli kaya ve toprak, koyu renklilere göre, Isıyı daha az tutan taşlıklı pürüzlü zemin, toprak pürüzsüz zemine göre, Bitki örtüsünce cılız olan alanlar, gerek gölgelendirme gerekse havadaki nemi arttırma özelliği sayesinde ısınma ve soğumayı yavaşlatan ormanlara göre daha çabuk ısınır ve soğurlar.