ELMAS
Elmas, kömür gibi saf karbondan oluşan bir mineraldir. Elmasın saf karbon olduğu ilk olarak Fransız kimyacı Lavoiler tarafından keşfedilmiştir. Doğal maddelerin en serti, en ışıltılısı ve değerli taşların en gözdesi olan bu mineral, karbonun yeraltındaki yüksek sıcaklıklarda büyük bir basınç altında sıkışmasıyla oluşmuştur. Elmas orijinal olarak yalnız kimberlit kayalarında bulunur. Diğer kayalarda bulunan elmas, muhtemelen kimberlitten aşınmayla veya tortuların başkalaşım geçirmelerinden meydana gelmiştir.
Kimberlit kayasında bazen elmas bulunmayabilir Kimberlit kayasında bazen elmas bulunmayabilir. Bu da çok düşük bir ihtimaldir. Kimberlit, yüksek miktar’da magnezyum ve demir bulunduran volkanik kaya kalıntısıdır. Bu kayalarda kalsit, olivin, ilmenit, mika gibi mineraller de bulunmaktadır. Kimberlit yer kabuğunun derin tabakalarında kanallar şeklinde bulunur. Elmasın bazı yer kabuğu hareketleriyle yukarı çıktığı kabul edilmektedir. Bugün doğal çökellerin arasında ve kimberlit yataklarında büyük elmaslara rastlama olasılığı giderek azalmaktadır.
İki şekilde elmas çıkarılır ; açık işletme ve yeraltı madenciliğidir İki şekilde elmas çıkarılır ; açık işletme ve yeraltı madenciliğidir. Günümüzde daha çok yer altı madenciliği şeklindedir. Yeryüzüne yakın cevherler olduğu gibi, 300 metre derinliğe kadar inebilmektedir. Cevher kayaları, borular daldırılarak kırılır. Çıkarılan balçıklı, kumlu cevher, süzülerek ayrıştırılır. Çok ağır olan mineraller dibe çöker. Birçok elmas kristali kendiliğinden pırlanta şeklindedir. Fakat bir kısmı da kesilmek zorundadır. Çatlak olup olmaması da çok önemlidir. Çünkü, çatlaklık, ışık girişini zorlaştırmaktadır
Günümüzde yeni tekniklerin geliştirilmesiyle daha çok küçük elmas parçaları çıkartılmaktadır. İşlenmeden önce oldukça mat görünen minerale ışıltılı ve değerli bir taş niteliği kazandıran elmas kesimi özel bir uzmanlık dalıdır. Elmas kristali tıpkı ağaç gövdeleri gibi damarlı bir yapısı vardır; bu nedenle hem damarları doğrultusunda hem de damarları dik şekilde kesilebilir. Elmasın kazanılması, diğer minerallerin işlenmesi gibidir. Yalnız kristaller o kadar bol değildir. Çok dağınık olup, tespitleri güçtür.
Elmasların kıymeti dört faktörle ilgilidir: Kesilme, renk, büyüklük (karat) ve berraklıktır. Elmas kristallerinin renksiz ya da renkli, saydam ya da mat örneklerine rastlanır. Elmasın en değerlisi renksiz, çok uçuk mavi renkgi yada saydam olanıdır. Sarı ve kahverengi elmaslar pek istenmez. Elmas İÖ yaklaşık 800 yıllarında ilk kez Hindistan'da bulunmuş ve bu ülke yüzyıllarca dünyanın tek elmas üreticisi olma ayrıcalığını korumuştur.
Bu taşın orta çağda soylu kadınların takıları arasında yer alması değer kazandırmıştır. Elmasın en çok bulunduğu yerler olarak, Güney Afrika (Kimberley’de), Güney Amerika, Endonezya,Hindistan, Sibirya ve Ural dağlarında bulunmaktadır. Çıkarılan elmas minerali Anvers, Newyork, Tel Aviv, Bombay gibi yerlerde işlenmektedir.Kesimi ise Porto Riko, Güney Afrika, Hollanda, İngiltere ve Rusya Federasyonunda yapılmaktadır. Afrika ülkeleri dışında en büyük elmas üreticisi Rusya Federasyonu’dur. Bunları takip eden Hindistan, ABD, Brezilya, Guyana ve Venezuela’dır.
ÖZELLİKLERİ En belirgin özelliği sertliğidir. Mineralojide kullanılan mohs sertlik göstergesinde en yüksek rakamla (10) gösterilir. Bu yüzden dilme ve kesme yerlerini işaretlemek için elmasın yüzeyi gene bir elmas parçasıyla çizilir. Bu, diğer bütün mineralleri çizebilmesi demektir. Sertliğinden dolayı endüstriyel aletlerde kullanılması büyük önem kazanmıştır. Işığı çok iyi kırmasından dolayı kıymetli bir zîynet eşyâsıdır,
Yataklardan çıkarılan ham elmasların ancak % 20'si mücevher yapımına uygundur; geri kalanlar sanayi de kullanılır. Elmas mineralinin her cihetteki sertliği aynı değildir. Fakat X ve Gama ışınları en sert yönüne doğru yönlendirilerek, aletlerde kesici olarak kullanılması sağlanır. Endüstriyel kullanım amaçlı yapay elmas üretilmektedir, fakat elmasın yapay ya da doğal olduğu kolayca anlaşılmakta ve yapay olanının bir değeri yoktur. Elmasın tartılmasında ölçü birimi olarak kırat kullanılır (1 kırat 205 miligrama eşittir).
Elmas, ametalik özellik gösterir. Erime noktası 3547°C’dir. Elmas izometrik bir sistemde kristallenir. İki tâne kare tabanlı piramidin taban tabana gelmiş şekli görünümündedir. 12 yüzlü ve kübik kristal yapıları da vardır. Işığı kırma olayı çok yüksektir (2,417). Yâni içeri kabul ettiği ışın yansıttığı ışına göre fazladır.
Işını disperse etme (yâni, beyaz ışını renklere ayırma) kâbiliyeti’de oldukça yüksektir. Elmas, radyasyonları tutma özelliklerine göre iki tiptedir; Birinci tip, görünen ışını absorbe edenler (soğuranlar, emenler); ikinci tip ise, morötesi ve kızılötesi ışınları absorbe edenlerdir. Elmas, mükemmel bir elektrik izolatörüdür. Kezâ ısı iletkenliği en yüksek olan maddedir. Bu özelliğinden dolayı zarar görmeden kesilebilmektedir. Elmasın 57 fasetli özel kesilmiş haline pırlanta denir. Faset, ışığı yansıtan açılı yüzeylere verilen isimdir.
Pırlanta üç bölümden oluşur: Taç, kemer ve külah. - Kemerin üstünde bulunan bölüme Taç denir. - Kemer, pırlantayı sağlam tutan önemli bir bölümdür. Kemer kalınlığı pırlantanın parlaklığını etkiler. Kalınlık arttıkça elmas mat görünümüne neden olmaktadır. - Kemerin altında bulunan bölüme külah denir. Külah bölümü pırlantaya giren ışığın dışarı yansımasını sağlar. Külah ne kadar doğru açıyla kesilmiş ise, pırlantaya giren ışık iyi yansıyarak yine taçtan çıkar. Böylece pırlantada optimum parlaklık sağlanmış olur.
Değer Biçimi Yüzüklerdeki elmas ve pırlantalar tamamen bir ön değerdir. Gerçekte o değere tekabül etmezler. Azlık hissi ile satışı kızıştırma tekniği uygulanmaktadır. Pırlanta ve elmasların sertifikalı değer biçilmesi durumunda alındığı fiyata satılamamaktadır. Bu nedenle yatırım aracı olarak çok tehlikeli bir üründür. Bu konuda yeterli bilinçlendirme dünya genelinde yapılamamaktadır.
Elmasın Kullanım Alanları Elmasın iki farklı kullanım alanı vardır. Bunlar; - Ziynet eşyası (süs eşyası ve takı olarak ) kullanmaktadır. Ziynet eşyası olarak kullanımı %25 - %30 civarındadır. -Diğeri ise rengi ve biçimi açısından kıymetli taş olarak kabul edilmeyen, çoğunlukla yapay olarak elde edilen ve sanayi de çeşitli maksatlarla kullanılan elmaslardır. Elmas, endüstride %75 - %80 oranında kullanılmaktadır. Bunlar; matkap takımlarında, torna tezgahlarında,cam kesme aletlerinde ve taş yontucu , kesme ve delici aletler de kullanılmaktadır.