TOPRAK KORUMA, ARAZİ KULLANIMI VE TOPLULAŞTIRMA ORHAN BULUT 071205004

Toprak Koruma ve Arazi Kullanımı Nedir? Türkiye Cumhuriyeti Anayasasının 44. Maddesinde; ‘Devlet, toprağın verimli olarak işletilmesini korumak ve geliştirmek, erozyonla kaybedilmesini önlemek ve topraksız olan veya yeter toprağı bulunmayan çiftçilikle uğraşan köylüye toprak sağlamak amacıyla gerekli tedbirleri alır.’ denilmektedir.

45. maddesinde ise; ‘Tarım arazileri ile çayır ve meraların amaç dışı kullanılmasını ve tahribini önlemek, tarımsal üretim planlaması ilkelerine uygun olarak bitkisel ve hayvansal üretimi artırmak maksadıyla, tarım ve hayvancılıkla uğraşanların işletme araç ve gereçlerinin ve diğer girdilerinin sağlanmasını kolaylaştırır.’ denilmektedir.

1989 yılına kadar toprak ve arazi korunması ve amaç dışı kullanımı ile ilgili herhangi bir düzenleme bulunmamaktadır. 11.03.1989 tarihinde yapılan düzenlemelerle bu konudaki uygulamalar Köy Hizmetleri Müdürlüklerince yürütülmüştür. 2001 yılından itibaren çıkarılan yönetmelikle bu konudaki uygulamalar İl Tarım ( İl Gıda,Tarım ve Hayvancılık ) Müdürlüklerine devredilmiştir.

5403 Sayılı Toprak Koruma ve Arazi Kullanımı Kanununun 18 Temmuz 2005 tarihinde resmi gazetede yayımlanarak yürürlüğe girmesi ile uygulamalar bu kanun, Toprak Koruma ve Arazi Kullanımı Kanunu Uygulama Yönetmeliği, Tarım Arazilerinin Korunması, Kullanılması ve Arazi Toplulaştırmasına İlişkin Tüzük, Toprak ve Arazi Sınıflaması Standartları Teknik Talimatı ve 22.12.2010 Tarihli 6163 Sayılı Talimat-1 çerçevesinde yürütülmektedir.

KANUNUN AMACI;Toprağın doğal veya yapay yollarla kaybını ve niteliklerini yitirmesini engelleyerek; Korunmasını, Geliştirilmesini, Sürdürülebilir kalkınma ilkesine uygun olarak planlı arazi kullanımını sağlayacak usul ve esasları belirlemektir. KANUNUN KAPSAMI; Bu Kanun, arazi ve toprak kaynaklarının; Bilimsel esaslara uygun olarak belirlenmesi, Sınıflandırılması, Arazi kullanım planlarının hazırlanması, Amaç dışı ve yanlış kullanımların önlenmesi, Korumayı sağlayacak yöntemlerin oluşturulmasına ilişkin sorumluluk, görev ve yetkilerin tanımlanması ile ilgili usul ve esasları kapsar.

ARAZİ TOPLULAŞTIRMASI NEDİR ? Tarımsal üretimin artırılması amacıyla, küçük parseller halinde birden fazla parçaya bölünmüş, değişik yerlere dağılmış veya elverişsiz biçimde şekillenmiş arazilerin; Modern tarım işletmeciliği esaslarına göre ve sulama hizmetlerinin getirilmesine en uygun bir şekilde birleştirilmesi, şekillendirilmesi ve düzenlenmesi işlemine “Arazi Toplulaştırması “ veya “Arazi Düzenlemesi” adı verilmektedir.

5403 sayılı Toprak Koruma Ve Arazi Kullanımı Kanununa göre Arazi toplulaştırması: Arazilerin doğal ve yapay etkilerle bozulmasını ve parçalanmasını önlemek, parçalanmış arazilerde ise doğal özellikleri, kullanım bütünlüğü ve mülkiyet hakları gözetilerek birden fazla arazi parçasının birleştirilip ekonomik, ekolojik ve toplumsal yönden daha işlevsel yeni parsellerin oluşturulmasını ve bu parsellerin arazi özellikleri ve alanı değerlendirilerek kullanım şekillerinin belirlenmesini, köy ve arazi gelişim hizmetlerinin sağlanmasını,

5403 sayılı Toprak Koruma ve Arazi Kullanımı Kanununa göre Özel Arazi Toplulaştırması: Köy tüzel kişiliği, belediyeler, kooperatifler, birlikler gibi tüzel kişilikler veya kamu kuruluşlarının, hizmet konuları ile ilgili arazi teminini de kapsayacak şekilde yapacakları arazi toplulaştırmasını ifade eder.

ARAZİ TOPLULAŞTIRILMASININ TÜZEL VE KURUMSAL YAPISI Arazi toplulaştırmasının tüzel yapısını, başta1982 Anayasası ile 4721 Sayılı Yurttaşlar Yasası olmak üzere, 3083 sayılı  Sulama Alanlarında Arazi Düzenlemesine Dair Tarım Reformu yasası, 5403 Sayılı Toprak Koruma ve Arazi Kullanımı yasası ve ilgili diğer yasa ve yönetmelikler oluşturmaktadır.

Anayasanın 44. Maddesi’ne göre; Devlet,toprağın verimli olarak işletilmesini korumak ve geliştirmek,erozyonla kaybedilmesini önlemek ve topraksız olan veya yeter derecede toprağı bulunmayan çiftçilikle uğraşanlara toprak sağlamak amacıyla gerekli tedbirleri alır. Değişik tarım bölgeleri ve çeşitlerine göre toprağın genişliğini tespit edebilir. 4721 Sayılı Yurttaşlar Yasasının 755. maddesine göre; Su yollarını düzeltme, sulama, bataklık yerlerini kurutma, yol açma, orman yetiştirme, arazileri toplulaştırma gibi iyileştirme işleri, ancak ilgili maliklerin ortak girişimleriyle yapılabilecekse, arazinin yarısından fazlasına sahip bulunmak koşuluyla maliklerin üçte ikisinin bu yolda karar vermeleri gerekir.

Diğer malikler de bu karara uymak zorundadır Diğer malikler de bu karara uymak zorundadır. Alınan karar, tapu kütüğünün beyanlar sütununda gösterilir. Bu konulara ilişkin özel kanun hükümleri saklıdır. Ülkemizde arazi toplulaştırılması ilk defa 1961 yılında TOPRAKSU GENEL MÜDÜRLÜĞÜ tarafından 7457 sayılı kanunun ve Medeni Kanunun ilgili maddelerine dayanarak yapılmıştır.

1966 yılında Arazi Toplulaştırma tüzüğü çıkarılarak Bakanlar Kurulu kararıyla uygulanmaya konmuştur ve uygulanmalar 1973 yılına kadar bu tüzüğe göre devam etmiştir. 1973 yılında 1757 sayılı Toprak ve Tarım reformu bölgesinin dışındaki alanlarda toplulaştırma çalışmaları bu kanuna göre 1978  yılına kadar TOPRAKSU GENEL MÜDÜRLÜĞÜ  tarafından yürütülmüştür.

1978 yılında 1757 sayılı Toprak ve Tarım Reformu Kanunu iptal edilince, yeniden eski mevzuata dönülmüş ancak aynı yıl 7/18231 sayılı arazi toplulaştırma tüzüğü yürürlüğe girmiştir. Kapatılan Köy Hizmetleri Genel Müdürlüğü, mülga kanuna dayalı olarak ve bu tüzüğe göre çalışmalarını devam ettirmiştir. 1994  tarihinde  yürürlüğe  giren "3083 sayılı  Sulama Alanlarında Arazi Düzenlemesine Dair Tarım Reformu Kanunu" yalnız tarım reformu uygulama alanı ilan edilen reform bölgelerini veya sulama alanlarını kapsamakta, Türkiye genelinde toplulaştırma faaliyetlerine imkan vermemektedir.

3.7.2005 tarihinde düzenlenen 5403 Sayılı “Toprak Koruma ve Arazi Kullanımı” Kanunu ile Tarım ve Köyişleri Bakanlığı’na arazi toplulaştırma yapma ve yaptırma yetkisi verilmiştir. 09.02.2007 tarih ve 26429 sayılı Resmi Gazete’de 5403 sayılı Toprak Koruma ve Arazi Kullanım Kanununun 17. maddesinde değişiklik içeren 5578 sayılı kanun yayımlanarak, Arazi toplulaştırması(AT) ve Tarla içi geliştirme hizmetlerinde(TİGH) “DSİ Genel Müdürlüğünün kendi sulama alanlarında arazi toplulaştırması” yapmasına olanak sağlanmıştır. Bu kanuna ait tüzük çalışmaları halen Tarım ve Köyişleri Bakanlığı tarafından yürütülmektedir.

3083 sayılı kanun ile Tarım Reform Genel Müdürlüğü, 5286 sayılı kanun ile İl Özel İdareleri, (5286 sayılı Yasa ile 3202 deki görev ve yetkiler İstanbul ve Kocaeli illerinde Büyükşehir Belediyelerine diğer vilayetlerde ise il Özel İdarelerine bırakılmıştır.) 5403 sayılı kanun ile Tarım ve Köyişleri Bakanlığı, 5578 sayılı kanun ile ilgili Kamu Kurum ve Kuruluşları Özel Arazi Toplulaştırması yapabilmektedir.

ARAZİ TOPLULAŞTIRMASINDA YÜRÜTÜLEN ÇALIŞMALAR VE KAPDSADIĞI HUSUSLAR Ülkemizde, kapatılan TOPRAKSU ve Köy Hizmetleri Genel Müdürlüğü teşkilatları tarafından 1961-2005 yılları arasında toplam 349.814 hektarlık alanda toplulaştırma çalışması tamamlanmıştır. Köy Hizmetleri Genel Müdürlüğünün görev ve yetkilerinin İl özel idarelerine devri ile 222.200 hektarlık alanda devam eden proje çalışmaları İl Özel İdarelerine devredilmiştir. Tarım Reformu Genel Müdürlüğü tarafından 175.336 hektar alanda Arazi toplulaştırma çalışmaları tamamlanmıştır.

2007 yılı itibariyle ödenekleri genel bütçeden ve dünya bankası tarafından karşılanmak üzere ihalesi yapılan 446.000 hektar alanda arazi toplulaştırma çalışmaları devam etmektedir. Ülke genelinde iki kurum tarafından (KHGM+TRGM) toplamda yaklaşık olarak 525.000 hektar alanda arazi toplulaştırma çalışması bitirilmiştir. Bir başka anlatımla son 30 yıl içinde hâlihazırda sulamaya açılan alanlarının ancak % 10,7’sinde Arazi Toplulaştırması çalışmaları yapılabilmiştir.

Arazi Toplulaştırma Projelerinde Yürütülen Çalışmalar: Nirengi ve poligon kanava tesis ve ölçüm işleri Halihazır harita yapılması Toprak etüdünü yapılması Derecelendirme haritasının oluşturulması Çiftçi Mülakatlarının yapılması Arazi toplulaştırma projesinin hazırlanması (Harita Mühendisi İle Birlikte) Yeni parselasyon haritasının kontrol ettirilmesi ve diğer işlemlerinin takibi

Yol ve Kanal aplikasyonları Arazi tesviyesi Tarla içi yol, drenaj şebekesi ve sulama tesisi gibi tarla içi hizmetleri işlerini yaptırmak ve kontrol etmek Yeni parsel aplikasyonu Kadastro kontrol işlerinin yaptırılması ve takibi Tapu senetlerinin hazırlanması Yeni kütüklerin hazırlanması

Harita ve Kadastro Mühendislerinin yaptığı işler: Ülkemizde arazi toplulaştırması uygulamasını ağırlıklı olarak iki mühendislik dalı gerçekleştirmektedir. Bunlar Harita ve Kadastro Mühendisliği ile Ziraat Mühendisliğidir. Harita ve Kadastro Mühendislerinin yaptığı işler: Nirengi ve poligon kanava tesis ve ölçüm işleri Halihazır harita çıkarılması Yol ve Kanal aplikasyonları Yeni parsel aplikasyonu Kadastro kontrol işlerinin yaptırılması ve takibi Tapu senetlerinin hazırlanması Yeni kütüklerin hazırlanması Derecelendirme Haritaları Mülakat Sulama Drenaj

Ziraat Mühendisinin bizzat kendisinin yaptığı ve diğer mesleklerle ortak yaptığı işler: Toprak etüdünün yapılması Çiftçi Mülakatlarının yapılması Arazi toplulaştırma projesinin hazırlanması (Harita ve Kadastro Mühendisi İle Birlikte) Diğer meslek disiplinleriyle birlikte arazi tesviyesi tarla içi yol, drenaj şebekesi ve sulama tesisi gibi tarla içi hizmetleri işlerini yaptırmak ve kontrol etmek

Arazi toplulaştırma projesini hâlihazırda TRGM ve Özel İdare Müdürlükleri yaptırmaktadır. Her iki kurumda bu işleri ihale marifetiyle yapmakta ve yüklenici kullanmaktadırlar. Bu kurumlar projelerin kontrol işlerini yürütmekte, yeni parselasyon haritalarının büro ve arazi kontrolleri ise TKGM’nin yerel teşkilatları vasıtası ile yapılmaktadır. Kadastro kontrolü sonrası tapu işlemleri ise tapu sicil müdürlükleri tarafından kontrol edildikten sonra hazırlanan yeni Tapular hak sahiplerine dağıtılmaktadır. Daha açık bir deyişle, projenin tüm sorumluluğu ihaleyi yapan idareye ait olmasına rağmen kadastro ve tapu işlemleri TKGM tarafından kontrol edilmektedir.

Arazi Toplulaştırılmasının Kapsadığı Hususlar: Fazla parçalanmış, dağılmış arazilerin modern işletmecilik esaslarına göre birleştirilmesi. Tarla içi yol şebekesinin, yüzey tahliye sisteminin ve sulama tesislerinin inşası. Gerekli arazi tesviyesi ve toprak ıslahının yapılması. Köylerin yeniden düzenlenmesi, çevre planlanması, kanalizasyon, elektrifikasyon hizmetlerinin yapılması, iskan, arsa isteklerinin karşılanması. Kırsal alanın korunması ve yeşil alanların düzenlenmesi.

Kırsal alandaki yerleşim yerleri ve toprakların rüzgar ve taşmalardan korunması için gerekli önlemlerin alınması. Spor sahaları, parklar, yüzme havuzu, bayram-pazar yeri, çocuk bahçesi, okul, sağlık ocağı ve kooperatif binası gibi sosyal hizmet tesisleri için gerekli arazileri, toplulaştırma planları içinde kamulaştırma yapılmadan temin edilmesi. İşletmelerin ıslahı, yeniden düzenlenmesi, verimli bir şekilde çalışmalarının temini için gerekli tedbirlerin alınması. Köy içi yollarının tanzimi, çiftlik binalarının ıslahı veya yeniden yapılması, içme suyu, elektrik, telefon gibi vasıtaların temini.

KAYNAKLAR mevzuat.basbakanlik.gov.tr/Metin.Aspx?MevzuatKod=2.5...0... http://www.mustarim.gov.tr/haberler/TOPRAK%20KORUMA%20VE %20ARAZ%C4%B0%20KULLANIMI.htm www.hkmo.org.tr/resimler/ekler/65bf46435bd84fa_ek.doc www.agri.ankara.edu.tr/economy/1189_1336077224.doc http://www.resmigazete.gov.tr/main.aspx?home=http://www.resmigazet e.gov.tr/eskiler/2009/07/20090724.htm&main=http://www.resmigazete. gov.tr/eskiler/2009/07/20090724.htm http://kolaytarim.com/node/564