KANADA EKONOMİSİNİN GENEL DURUMU VE TÜRKİYE İLE EKONOMİK VE TİCARİ İLİŞKİLER VEYSEL PARLAK parlakv@yahoo.ca Ottawa Eski Ticaret Müşaviri Nisan 2007

KANADA-GENEL BİLGİLER-1

KANADA-GENEL BİLGİLER-2 Başkent: Ottawa Resmi Dil: İngilizce-Fransızca Yönetim Biçimi: Demokratik, Federal Eyalet Sistemi Dini: Hıristiyan % 70, Dini bağlantı belirtmeyenler % 15, İslam %2,Yahudi %1, Budist %1, Hindu % 1, Sikh % 1, Diğer % 9

KANADA-GENEL BİLGİLER-3 Para Birimi : Kanada Doları Döviz Kuru: 1 C$ = 0.85 ABD $ 1 CD = 1.1028 YTL Yüzölçümü: 9 984 670 km2 891 163 km2 si göller ve ırmaklarla kaplı Nüfus: 32 623 490 kişi Milli Gelir: 1.017.599 milyon ABD $ Kişi Başına Düşen M.G.: 31 192 ABD $ Enflasyon: % 2.3 Nüfus Yoğunluğu (km2/kişi): 3.2 kişi

KANADA-GENEL BİLGİLER-4 Eyaletler: Ontario, Quebec, British Columbia, Alberta, Saskatchewan, Manitoba, Nova Scotia, New Brunswick, Prince Edward Island, New Foundland and Labrador. Nunavut, Yukon ve Northwest Territories. Büyük Kentler:Toronto(5,2mly), Montreal(3,6mly), Vencouver(2,1mly),Ottawa(1,1mly), Edmonton(1mly), Calgary(1mly), Winnipeg, Hamilton ve Quebec City.

KANADA-GENEL BİLGİLER-5 Haftalık Çalışma Saati (Ort.): 40 saat Türkiye ile Saat Farkı : Kanada’nın en doğusu ile 6 saat, en batısı ile 10 saat fark vardır. İstanbul’da saat öğlen 12 iken Ottawa’da saat sabah 05 tir. Resmi Tatil Günleri : 01 Ocak Yeni Yıl, 6 Nisan Good Friday, 6 Nisan Easter Monday, 21 Mayıs Victoria Günü, 1 Temmuz Kanada günü, 3 Eylül İşçi Bayramı, 8 Ekim Thanksgiving günü, 11 Kasım Remembrance günü, 25 Aralık Christmas, 26 Aralık Boxing day.

TEMEL EKONOMİK GÖSTERGELER 2006 Nufus: 32 milyon 777 bin kişi GSYİH(Cari Fiyatlarla) 1.197.176. Milyon C$ GSYİH Artış Hızı % 2.7 Kişi Başına Gelir 36.524 C$ İşsizlik Oranı % 6.1 Enflasyon Oranı %2.3 Toplam Borçlar 481 Milyar C$ Borç/GNP %30 İhracat 458 Milyar C$ İthalat 404 Milyar C$ Dış Ticaret Dengesi 54 Milyar C$ (Artı Bakiye) 1 Kanada Doları 0.85 ABD Doları Bütçe Gelirleri 222 Milyar C$ Bütçe Giderleri 209 Milyar C$ Bütçe Fazlası 13 Milyar C$

Kanada’nın Önde Gelen Sektörleri Havacılık Tarım Otomotive Biyoteknoloji Kimya Bilgi ve İletişim Teknolojileri Sağlık Araç ve Gereçleri Petrol ve Doğalgaz İlaç Endistrisi Plastik

Üyesi Olduğu Organizasyonlar Asya Pasifik Ekonomik İşbirliği Commonwealth Teşkilatı Gelişmiş 8 ler IMF Fransızca Konuşan Ülkeler NATO OECD Amerikan Devletleri Organizasyonu Birleşmiş Milletler Teşkilatı Dünya Bankası DTÖ

KANADA’NIN STA YAPTIĞI ÜLKELER ŞİLİ KOSTA RİKA İSRAİL ABD ABD VE MEKSİKA(NAFTA) AYRICA; Amerikan Ülkeleri(FTAA) Orta Amerika Dörtlüsü (El Salvador,Guetemala,Honduras,Nikaragua) Avrupa Serbest Ticaret Birliği(EFTA) Güney Kore Singapur Dominik Cumhuriyeti ilede görüşmeler sürdürülmektedir.

Kanada’nın FDI Girişi ve Çıkışı(Milyar$) Yıl FDI CDIA 2000 319.116 356.506 2001 340.429 399.253 2002 356.819 435.494 2003 364.708 411.887 2004 380.951 451.438 2005 415.561 465.058

YAŞAM KALİTESİNİN EN YÜKSEK OLDUĞU ÜLKELER

DÜNYADAKİ EN YAŞANABİLİR ŞEHİRLER

KANADA’NIN DIŞ TİCARET RAKAMLARI Milyar ABD Doları 2005 2006 Mal İhracatı 360 387 Mal İthalatı 314 349 Toplam Dış Ticaret Hacmi 674 736

KANADA’NIN İHRACATINDAKİ İLK 10 ÜRÜN (Milyar ABD Doları) - 2006 Binek Otoları 37 Ham Petrol 33 Doğalgaz 26 Taşıt Araçları Yedek parç. 13 Petrol Ürünleri 10 Ağır Taşıt Araçları 9 Kereste Ürünleri 8 Uçak ve Helikopter 7 İşlenmemiş Aliminyum 6 Altun 5

KANADA’NIN İTHALATINDAKİ İLK 10 ÜRÜN (Milyar ABD Doları) - 2006 Binek Otoları 23 Ham Petrol 20 Oto Yedek Parçaları Bilgi İşlem Makinaları 9 Ağır Taşıt Araçları İlaçlar 7 Doğalgaz 6 Araç Motorları 5 Elektronik Devreler 4 Radyo, Tv, Kameralar vb. 1,8

Kanada’nın Dış Ticaretinde İlk 10 Ülke Sıra İhracat Milyon$ İthalat 1 ABD 316,336 191,877 2 İngiltere 8,874 Çin 30,398 3 Japonya 8,327 Meksika 14,093 4 6,755 13,521 5 3,862 Almanya 9,801 6 3,420 9,562 7 G. Kore 2,880 5,082 8 Hollanda 2,698 Norveç 4,801 9 Fransa 2,545 4,563 10 Belçika 2,002 Cezayir 4,368

TÜRKİYE VE KANADA ARASINDAKİ EKONOMİK VE TİCARİ İLİŞKİLERİN DURUMU   TÜRKİYE VE KANADA ARASINDAKİ EKONOMİK VE TİCARİ İLİŞKİLERİN DURUMU

TÜRKİYE VE KANADA ARASINDAKİ TİCARET (Milyon ABD $)   2001 2002 2003 2004 2005 2006 Kanada’ya İhracatımız 203 254 332 468 526 587 Kanada’dan İthalatımız 111 171 194 285 395 475 Dış Ticaret Dengesi +92 +83 +138 +183 +131 +112 Dış Ticaret Hacmi 313 425 753 921 1062 İhracatın İthalata Oranı 1,82 1,48 1,71 1,64 1,33 1,23

TÜRKİYE VE KANADA ARASINDAKİ TİCARET-GRAFİK

KANADA’NIN TÜRKİYE’YE İHRACATINDA İLK 10 ÜRÜN (Milyon ABD Doları) - 2006 Kömür 121 Gazete Kağıdı 71 Demir Külçe ve Hurdası 33 Kuru Baklagiller(Mercimek) 24 Haberleşme Cihazları(Telefon) 20 Kolza Tohumu(Kanola) Kağıt Hamuru 18 Makina Aksam ve Parçaları 16 İş Makinaları(Greyder vb) 13 ilaçlar 8

KANADA’NIN TÜRKİYE’DEN İTHALATINDA İLK 10 ÜRÜN (Milyon ABD Doları) - 2006 Petrol Yağları 77 Demir Çelikten Çubuklar 70 Mermer ve Seramik Ürünleri 60 Giyim Eşyası 40 Diğer Demirçelik ürn. 39 Kuru Gıda 28 Mücevherat 15 T-Shirt,Sweatshirt Zeytinyağı 14 Ev Tekstili

TÜRKİYE-KANADA TİCARİ İLİŞKİLERİNİN GELİŞİMİ-1 Kanada ile ikili ticaretimiz 1980 ekonomik önlemlerinden sonra başlamış olarak kabul edilebilir. 1990 Yılında ancak 72 milyon Dolarlık ihracat yapabildiğimiz Kanada’ya yıllar itibariyle iniş çıkışlar gözüksede, 2002 yılından itibaren bir ivme yakalanmış ve 2006 yılı itibariyle ihracatımız 587 milyon Dolara ulaşılmıştır.

TÜRKİYE-KANADA TİCARİ İLİŞKİLERİNİN GELİŞİMİ-2 Kanada’nın ülkemizde özellikle altyapı ve madencilik alanında firmaları faaliyet göstermektedir. Kanada ile ülkemiz arasında ‘Yatırımların Karşılklı Teşviki ve Korunması’ anlaşması, özellikle Kanada’lı firmaların ısrarı ile imzalanma safhasına getirilmiştir. Yine Müşavirliğimizin çalışmaları neticesinde Kanada pazarında ülkemiz yaş meyve ve sebze ürünlerine yönelik verimli bir talep tesbit edilmiştir. Ancak Kanada’ya ülkemizden direkt uçak seferi bulunmaması nedeniyle sözkonusu potansiyel atıl olarak beklemektedir. THY’nin İstanbul’dan Toronto’ya direkt uçuş yapma talebi Kanada makamlarınca incelenmektedir.

TÜRKİYE-KANADA TİCARİ İLİŞKİLERİNİN GELİŞİMİ-3 Kanada’daki bazı önemli fuarlara bireysel katılımlar desteklenmektedir. Müşavirliğimiz sürekli olarak Türkiye’de düzenlenen sektörel fuarlara Kanada’dan alım heyetleri göndermektedir. Kanada’lı firmalar özellikle, giyim, gıda, mermer ve seramik, mücevherat, cam eşya,deri giyim fuarlarına ilgi göstermektedirler.

TÜRKİYE –KANADA TİCARİ İLŞKİLERİNİN GELİŞİMİ-4 Müşavirliğimizin katkılarıyla ilk defa, Kanada’nın Montreal şehrinde 2005 yılında düzenlenen Kuzey Amerikanın en popüler fuarı olan NAFFEM Kürk ve Deri fuarına ülke katılımı gerçekleştirilmiştir. Aynı zamanda fok ve yabani hayvan derisi üreticisi olan Kanada’dan elverişli koşullarda deri temini için dericilerimizin birleşerek Kanada’da bir alım merkezi kurmaları tavsiye edilmektedir.

TÜRKİYE-KANADA TİCARİ İLİŞKİLERİNİN GELİŞİMİ-5 Kanada’da TARİŞ tarafından Montreal ve Toronto şehirlerinde olmak üzere iki adet TA-ZE frenchasing işletmeye açılmıştır. Kanada zeytinyağını özellikle yeni yeni tanımaya başlamış ve zeytinyağı tüketimi sürekli artmaktadır. Bu konuda tek sorun, zeytinyağı ülkemizden dökme olarak ihraç edilmekte, sözkonusu yağ piyasaya hakim İtalyan ve Yunanlılarca ambalajlanarak hatta kaliteside bozularak kendi markalarıyla pazarlanmaktadır.

KANADA PAZARINA GİRİŞTE DİKKAT EDİLMESİ GEREKEN HUSUSLAR-1 Kanada standartlar ve diğer gümrük uygulamalarıyla değerlendirildiğinde zor bir pazardır. Rekabetin kıyasıya yaşandığı açık bir pazardır. Özellikle gıda maddeleri ithalatında istenen standartlar oldukça yüksektir. Kuru üzüm ve kaysı ihracatında oldukça hassas davranmaktadırlar. Kanada Gıda Denetim Ajansı CFIA’in www.inspection.gc.ca web sitesinden bu konudaki güncel bilgiler temin edilebilir.

KANADA PAZARINA GİRİŞTE DİKKAT EDİLMESİ GEREKEN HUSUSLAR-2 Kanada Gümrük İdaresi’nin uygulamaları ile ilgili olarak http://cbsa-asfc.gc.ca/menu-eng.html adresindeki web sitesi ziyaret edilebilir. Kanada’ya yapılacak ihracatta en önemli hususlardan biriside etiketlemedir. Ülkede iki resmi dül olması sebebiyle hazırlanacak etiketler mutlaka ingilizce ve fransızca olarak hazırlanmak zorundadır.

KANADA PAZARINA GİRİŞTE DİKKAT EDİLMESİ GEREKEN HUSUSLAR-3 Kanada, gümrük vergilerinde belirli hassas ürünler dışında neredeyse sıfır oranına yaklaşmıştır. Ancak bizim için önemli olan giyim ürünlerinde kotaların kalkmış olmasına rağmen hala ortalama % 12 oranında gümrük vergisi uygulanmaktadır. Kanada’ya yapılacak ihracatta bir başka sorunda, süt ürünleri ihracatında uygulamış oldukları kotadır. Performans kotası uyguladıklarından ülkeye fiilen süt ürünü ihracı mümkün olmamaktadır.

KANADA PAZARINA GİRİŞTE DİKKAT EDİLMESİ GEREKEN HUSUSLAR-4 Kanada gümrük vergisi oranlarına, Canada Border and Services Agency (CBSA)’nin http://cbsa-asfc.gc.ca/menu-eng.html web sitesinden ulaşılabilir. Kanada Gümrük İdaresi, kişi veya şirketlerden mal ithalatında lisans talep etmemektedir. Bununla birlikte, ürünün yapısına bağlı olarak, bazı izinlerin alınması gerekmektedir. Mesela ülkemizden yapılan kuru üzüm ithalatında kontrol belgesi uygulama hakkını hala saklı tutmaktadır.

KANADA PAZARINA GİRİŞTE DİKKAT EDİLMESİ GEREKEN HUSUSLAR-5 Kanada’ya girecek ürünler, gümrük vergisi ve/veya katma değer vergisi (GST) ile Eyalet vergisine veya ücretlere tabii olabilmektedir. Gümrük vergileri, ürünün çeşidi ve menşe ülkeye göre değişiklik gösterebilmektedir. Avustralya’da uygulanan Katma Değer Vergisi (GST) oranı % 5, Eyalet vergisi oranı % 6 dır. Ateşli silahlar, hayvansal ürünler, motorlu araçlar, bazı ilaç ürünleri ile diğer bazı ürünlerin ithalatı kontrole tabi olup, bunların ithalatından önce izin alınması gerekmektedir.

KANADA PAZARINA GİRİŞTE DİKKAT EDİLMESİ GEREKEN HUSUSLAR-6 Kanada’da elektrik voltajı 110 Volttur. Buna göre, buna uymayan makina ve elektrikli cihazların buna uygun hale getirilmesi gerekmektedir. Elektrikli cihazlar için transformatörler satılmaktadır, ancak çok yaygın değildir. Özellikle gıda maddelerinde etiketleme çok önemlidir. Ürünün son kullanım tarihi,menşe ülke, içeriği ve ilave bazı bilgilerin muhakkak surette İngilizce ve fransızca olarak etikette yer alması gerekmektedir.

KANADA PAZARINA GİRİŞTE DİKKAT EDİLMESİ GEREKEN HUSUSLAR-7 Kanada’da yatırım yapmak ve işletme kurmak oldukça basitleştirilmiştir. Bir günde işletme kurulumu ikinci günde işletmenin ilgili vergi dairesine kaydı yapılmaktadır. Yatırımlara daha çok eyalaet hükümetleri değişen oranda vergi teşvikleri sağlamaktadır. Teşvikler ve şirket kurumu konusunda, http://www.investincanada.com/director.aspx web sitesinden ayrıntılı bilgi alınabilir.

KANADA PAZARINA GİRİŞTE DİKKAT EDİLMESİ GEREKEN HUSUSLAR-8 İhracatçılarımız pazara doğrudan ihracat yoluyla girebilecekleri gibi, yaygın olarak görülen aşağıda belirtilen yollardan biri vasıtasıyla da pazara girebileceklerdir. acente ve distribütör kullanımı lisans/teknoloji transferi franchise anlaşması ortak yatırım şube veya ofis açarak

KANADA PAZARINA GİRİŞTE DİKKAT EDİLMESİ GEREKEN HUSUSLAR-9 Perakende Piyasası: Kanada’da perakende piyasası daha çok hemen her semtte bulunan alışveriş merkezleri vasıtasıyla işlemektedir. Her sektörde mağazalar zinciri mevcuttur. Her alışveriş merkezinde hemen hemen aynı mağazaların şubeleri bulunmaktadır. Bununla beraber sayıları az olmakla beraber küçük bağımsız işletmelerde bulunmaktadır.

KANADA PAZARINA GİRİŞTE DİKKAT EDİLMESİ GEREKEN HUSUSLAR-10 Dağıtım ve Satış Kanalları: Kanada’nın satış kanalları, daha çok zincir mağazalar kanalıyla işlemektedir. Ancak, özellikle giyim sektöründe, acenteler vasıtasıyla satışlarda oldukça yaygındır. Sözkonusu acenteler daha çok butük mağazalara yapılan satışlara aracılık etmektedirler

KANADA PAZARINA GİRİŞTE DİKKAT EDİLMESİ GEREKEN HUSUSLAR-11 Satış Teknikleri: Kanada pazarında hem çok kaliteli hemde daha düşük kaliteli ama fiyatı oldukça ucuz maller satılmaktadır. Her halükarda, müşteri memnuniyeti şarttır ve müşteri malı beğenmediği takdirde iade garantisi istemektedir. Satışlarda gönderilen numuneye %100 uyum istenmektedir. Giyim sektöründe satılan malın bütün bedenlerinin temini önem arzetmektedir.

KANADA’DA BULUNAN İŞ ORGANİZASYONLARI Kanada’da iş organizasyonu olarak sadece, kanada’lı ve Türk İşadamlarınca kurulan, Canadian Turkish Business Council bulunmaktadır. Anılan konsey yılda bir defa olmak üzere bir yıl Türkiye’de bir yıl Kanada’da toplantılar düzenlemektedir. Konseyin faaliyetlerine ilşkin http://www.ctbc.ca sitesinden bilgi alınabilir.

GENEL DEĞERLENDİRME VE SONUÇ-1 Kanada, ülkemize uzak gibi görünmesine rağmen büyük bir Pazar potansiyeline sahiptir. G8 üyesi son her yönüyle gelişmiş bir ülke olan Kanada’nın ticaret potansiyeli ne yazıkki değerlendirlememektedir. Özellikle neredeyse her türlü gıdasını ithalat yoluyla temin eden ülkeye başta gıda olmak üzere,yaş meyve sebze, giyim, mücevher, cam eşya, hediyelik eşya, oto yedek parçası, mermer ve seramik, demirçelik ürünleri gibi birçok sektörde ihraç kabiliyetimiz bulunmaktadır.

GENEL DEĞERLENDİRME VE SONUÇ-2 Kanada her yıl yaklaşık 200 bin kişi göçmen alması sebebiyle, yoğun bir akdenizli nufusu barındırmaktadır. Lübnan, Yunanistan ve İtalya gibi Türk kültürüne ve mutfağına yabancı olmayan nufusa ciddi oranda gıda ürünü, konserve ve dondurulmuş gıda ihraç imkanıda göz ardı edilmemelidir.

Dikkatiniz için teşekkürler!