Gıda,Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı BRUCELLOSİS Dr.İbrahim ÇETİN Veteriner Hekim Gıda,Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı Gemlik İlçe Müdürü

BRUSELLOZ Brucellosis,hayvanlarda Bang Hastalığı,insanlarda ise inişli çıkışlı humma veya Malta humması olarak bilinir. Hem sığırlarda hemde insanlarda yavru atmaya yola açabilir. Bu hastalık tüm dünyada uzun süredir mevcuttur. Brucella organizması,iskoçyalı bir doktor olan Sir David Bruce tarafından 1887’de keşfedilmiştir. Genus ondan sonra isimlendirilmiştir.

MORBİDİTE:+ MORTALİTE:+ ile +++ ETYOLOJİ:BAKTERİYEL Brucellosis,brucella genusuna ait bakteriler tarafından sebep olunan bir hastalıktır.Küçük,gram negatif kokobasillerdir.

Brucellosis ile en yaygın olarak ilişkili beş türü şunlardır. B.Abortus B.Ovis B.Suis B.Melitensis B.Canis

KONAKÇILAR Brucellosis,şu hayvanlarda identifiye edildi; Geyik türleri Sığır Koyun Keçi Domuz Köpek At Bizon Elk Ren geyiği Geyik türleri Deve Tilki Fare Sıçan Kene Pire

Ayrıca brucellosis,fok balığı su samuru ve yunuslarda da bulundu. İnsanlar,Brucella türlerinin çoğu ile enfekte edilebilmektedir. B.abortus,başlıca,sığırı etkiler.Fakat ayrıca,bizon,deve,geyik,köpek,at,koyun ve insanlarda da bulundu. B.ovis,koçlarda testikular yangıdan ve bazen dişi koyunlarda yavru atmadan sorumludur.Fakat diğer hayvanları ve insanları enfekte etmez.Keçiler bu türlere karşı, deneysel enfeksiyonlara hassastırlar.

B.Suis,diğer türlerden çok daha geniş konakçı aralığına sahiptir. Domuz,yabani tavşan,ren geyiği ve kemiriciler,bu türün bazı değişik konakçılarıdır. B.Melitensis,koyun ve keçilerde yüksek bulaşıcılığa sahiptir.Ayrıca sığırları da enfekte edebilir. B.Melitensis, insanda bruselloz enfeksiyonunun en önemli türüdür.

B.Canis,erkek köpeklerde testicular yangıya ve dişilerde yavru atma ve uterus enfeksiyonuna neden olur. Bu etken diğer hayvan türlerinde bildirilmemiştir ,fakat insanda bildirilmiştir.

BULAŞMA Hayvanlarda,bulaşma; enfekte hayvan ile direk temas ile veya enfekte hayvandan atılan fetus,plesenta,vaginal akıntılar,idrar ve kan ile temasa gelerek olur. Brucella’nın yaşam siklusu esnasında bakteri kanda bulunduğu zaman,kan emici arthropodlar organizmayı bulaştırabilirler. Evcil ve vahşi köpekgiller,brucellosis’i ölü veya atık fetus ve plesantaları enfekte olan sürülerden enfekte olmayanlara sürükleyerek yayabilirler.

İnsanlara bulaşmanın çoğu, 3 yoldan biriyle olur. Pastörize edilmemiş sütü içmek veya pastörize olmamış sütten yapılma süt ürünlerini,yumuşak peynir gibi,yemek.Sığır,koyun,keçi ve develer enfekte olduğu zaman,Brucella organizmaları sütlerinde bulunur.Sütün pastörizasyonu bu organizmaları öldürecektir.Bu daha çok etkili halk sağlığı ve hayvan sağlığı programlarının olmadığı ülkelere seyahat eden kişiler için önemlidir.

Enfekte hayvanın plesantal dokuları ve vaginal salgıları ile direk temasa gelmek.Brucella organizması,insan vücuduna daha çok bir yara aracılığı ile girer.Bu özellikle veteriner hekimlik mesleğinde çalışanlar,çiftlik sahipleri,avcılar ve kesimhanede çalışan kişiler için zarar vericidir. Aerosol inhalasyonu ki bu başlıca Brucella organizmalarının üretildiği laboratuvarlarda meydana gelir.

Ayrıca,anneden anne sütü vasıtasıyla yavrusuna ve kontamine doku transplant’ı vasıtasıyla da bulaşma bildirilmiştir.Seksüel bulaşma da bildirilmiştir.Bu vakalar oldukça nadirdir.

HAYVANLARDA BRUSELLOZ Hayvanlarda bruselloz,genellikle dişilerde son dönemde yavru atma ve erkeklerde erkek üreme kanalının yangısıyla ilişkilidir. Sığır: Sığırda,brucellosis,Bernhard Lauritz Frederik ten sonra Bang hastalığı olarak anılmaktadır.Bu kişi,Danimarkalı bir Veteriner hekimdir ve 1887 de sığırda bulaşıcı yavru atmanın sebebi olarak B.abortus’u keşfetmiştir.

İneklerde,bu organizma,plesantanın dağılmasına neden olur bu da geç dönemde yavru atmaya yol açar. Boğalarda ,testicular yangıya ve bazen arthritis’e yol açar. Bulaşma ,organizmanın agız yoluyla alınması veya seksüel temas yoluyla da olabilir. İnkubasyon periyodu 2 hafta gibi kısa olabildiği gibi bir yıl veya daha uzunda olabilir.

Koyun ve keçi:B.Melitensis,koyun ve keçilerde,geç dönem yavru atımı veya zayıf yavrularla ilişkilidir.Bu etken ayrıca,özellikle keçilerde mastitis’e neden olur. Bulaşma,bu organizmanın agız yoluyla alınmasıyla olur. B.Suis,koçlarda problem oluşturur ve testicular yangılara neden olur.Koyun ve keçilerde nadiren yavru atmaya yol açar.

Domuzlar: B.Suis, dişi domuzlarda, gebeliğin herhangi bir aşamasında yavru atmaya,zayıf veya ölü doğuma;erkek domuzlarda testicular yangılara yol açar. Bulaşma,ağız yoluyla veya seksüel yolladır.

Köpekler:B.Canis,dişi köpeklerde geç dönem yavru atmaya,yavru köpeklerde erken ölümlere ve damızlık köpeklerde testicular veya scrotoal yangılara neden olur.Bulaşma seksüel yolla olur.Köpekler ,eğer enfekte çiftlik hayvanlarının plesantalarını yerlerse diğer brucella türleri ile de enfekte olabilirler.Köpekler,spinal disc enfeksiyonu da geliştirebilirler bu da sırt ağrısı ve arka bacak zayıflığı veya felç’e yol açar. Kediler:Brucella enfeksiyonlarına dirençlidirler.

Atlar:B.Abortus,fistülöz withers veya poll evil ‘in sebeblerinden biri olarak ayırd edilmiştir.Bunlar withers ve poll bölgelerinde abse oluşumuyla sonuçlanır.Withers,omuz kürek kemikleri arasındaki boyun bölgesidir.Poll ise kulak arkasından kafatasının ortasına kadar olan bölgedir.

Abseler patlar ve kendiliğinden drene olur veya cerrahi olarak drene olmasına müsaade edilir.Bu abselerden akan irin B.Abortus organizmalarını içerir ve bunlar insanda enfeksiyon kaynağıdırlar.Enfekte atlar,enfekte sığırlarla bir temas geçmişine sahiptirler.B.Abortus ,kısraklarda geç dönem yavru atmanın sebebi olarak identifiye edildiler.Fakat bu yaygın bir durum değildir.

İNSANLARDA BRUSELLOZ İnsanlarda Brucellosis, Malta Humması olarak (ilk defa Malta adasında identifiye edildiği için) veya inişli çıkışlı humma olarak (beden sıcaklığındaki iniş çıkışlar nedeniyle) ta bilinir. İnkubasyon periyodu genellikle 1-2 aydır. Bazı enfekte kişiler hiç klinik belirti göstermezler.Diğer kişilerde ise,klinik belirtilerin görünümü ani olabildiği gibi,yavaşta gelebilir.

Bruselloz,ilk olarak grip benzeri semptomlarla görünür.Bu belirtiler; Kusma, İshal, Kabızlık, Başağrısı, Üşüme Güçsüzlük Ağrılı kaslar İştah kaybı ve Kilo kaybıdır.

Daha uzamış vakalarda;hastalar, tekrarlayan veya geceleri ortaya çıkan iniş çıkışlı ateş, yorgunluk ve arthritis geliştirirler. Erkekler testikular yangı geliştirirler.Gebe kadınlar ise spontan(kendiliğinden) yavru atmalardan sıkıntı çekerler. Bu belirtiler 2-4 hafta sürebilir.Bundan sonra kişi spontan olarak iyileşir.

Diğer insanlarda,klinik belirtiler,2-14 gün aralıklarla görünür ve kaybolur.Bu kişiler 3-12 ay içinde kendiliğinden iyileşebilir. Nadiren,bu hastalık;hastalık iyileştikten aylar sonra tekrarlayan depresyon,arthritis,ve kronik yorgunluk ile kronik olur. Ölüm nadirdir.Ölüm olduğunda,genellikle kalbin iç yüzeyinin yangısı ile (endokarditis) ilişkilidir.

TEŞHİS Hayvanlarda: Hayvanların çoğunda,brucellosis için en güvenilir teşhis testi,serolojik antibadi testidir. Hastalığın erken aşamalarında,Brucella organizmaları,kanda ve kemik iliğinde bulunur.Bu sıvılar ,kültüre edilebilir,fakat bu güvenilir olmayan bir teşhis testidir. Organizmalar,plasentada ve akciğerlerde ve atık fetus’un mide içeriğinde da bulunabilirler.

Domuzlarda,sığırlarda ve keçilerde,sürüde brucellosis’i tesbit etmek için testler yapılır,bu yüzden her hayvan teste tabi tutulmaz. Koyunlarda,genellikle,koçlar test edilir. Köpeklerde,en güvenilir teşhis testleri,B.Canis’, izole etmek için kan,idrar,semen,vaginal akıntılar,atık fetal doku veya plasentayı kültüre etmektir.

İnsanlarda: İnsanlarda,ilk teşhis,tarih (anamnez) ve klinik belirtiler temelinde yapılır. Bu teşhis,kan,kemik iliği,lenf yumruları,serebral spinal sıvı veya abselerin kültüre edilmesi ile konfirme edilir. Serolojik testler brucellosis’i konfirme etmek için daha yaygın kullanılır. Kolera,Tularemi,E.Coli,Salmonella türleri ve Pseudomonas türleri,bazı serolojik testlerde yanlış pozitif sonuca yol açan çapraz reaksiyonlar a neden olabilirler.

TEDAVİ Hayvanlarda: Pek çok türde Brucellosis’in etkili bir tedavisi yoktur. Enfekte hayvanlar sürüden uzaklaştırılır. Köpeklerde ,enfekte hayvanlar kısırdır ve artık damızlıkta kullanılmazlar. Atlarda,bazı vakalarda,fistuloz withers ve poll evil’in tedavisine teşebbüs edilir. Bu tedavi antibiotik kullanımını ve destekleyici tedaviyi kapsar ve uzun süren bir prosestir.

Abselerden çıkan eksudattan kaynaklanacak insan enfeksiyonunu önlemek için aşırı tedbir alınmalıdır. Bu neden den dolayı pek çok Veteriner Hekim ötaneziyi tavsiye etmektedir. İnsanlarda: İnsanlarda Brucellosis tedavisi,6 haftaya kadar süren antibiyotik kombinasyonu terapisini içerir.

ÖNLEM VE KONTROL Hayvanlarda: Evcil hayvanlarda,kontrol,enfekte damızlık hayvanların ayırd edilmesini,ayrılmasını ve eliminasyonunu kapsar. 1951 den beri,ABD’de brucellosis eradikasyon programı uygulanmaktadır. Bu uygulamanın temeli,çiftliklerde,satış yerlerinde ve kesimhanelerde gözlem testleri temeline dayanır. Enfekte hayvanlar, orijin aldıkları sürüye kadar geriye doğru izlenirler.

Tüm sürü karantinaya alınır ve test edilir. Bazen tüm sürü tahrip edilmek zorunda kalınır. Enfekte olmamış sürüler için aşılar mevcuttur. Aşılamalarla birlikte eradikasyon programı,ABD’de Brucellosis’i hemen hemen eradike etmiştir.

İnsanlarda: Bruselloz’un yaygın olduğu ülkelere seyahat eden kişiler,pastörize edilmemiş süt içmemeleri ve pastörize edilmemiş süt ürünleri yememe konusunda dikkatli olmalıdırlar. Avcılar,hayvanların iç organlarını elleçlerken lastik eldiven giymelidir. Veteriner kliniklerinde ,laboratuvarlarında,ağıllarda ve kesimhanelerde çalışan kişiler şüpheli hayvanlarla,dokularla ve sıvılarla çalışırken koruyucu donanım giymelidirler.

Çiftlikte çalışanlar,hayvan doğumları sırasında veya atık yapan hayvanlara yardım ederken lastik veya plastik eldivenler giymelidirler,işleri bitince de potensiyel olarak kontamine olmuş tüm alanları yıkamalı ve dezenfekte etmelidirler.

Halk için mevcut aşı mevcut değildir. İmmun sistemi yetersiz kişiler(örn:Kanser hastaları,HIV ile enfekte bireyler,organ nakil hastaları),enfekte köpekleri elleçlememelidirler.

Brucella organizmaları, tozun içinde 6 haftaya kadar,toprak ve suda 10 haftaya kadar hayatlarını sürdürebilirler. Etkenler,yaygın dezenfektanlar tarafından ve güneş ışığı gibi ısıtıcılarla kolayca öldürülürler.

Brucellosis,ihbarı mecburi bir hastalıktır Brucellosis,ihbarı mecburi bir hastalıktır.Görüldüğünde ilgili makamlara bildirilmek zorundadır. Uzun inkubasyon süresi ve enfekte kişilerin düşük ölüm oranı nedeniyle bioterörist etken olarak da dikkate alınmaktadır.

TEŞEKKÜRLER…