FARMASÖTİK KİMYA II Adrenerjik İlaçlar Merhaba sevgili arkadaşlar, Bu ünite ile birlikte işletmelerin temel fonksiyonlarından olan “muhasebe fonksiyonu”na öğrenmeye başlıyoruz. Bu ünitede; muhasebenin işletme ile olan ilişkisi, muhasebenin temel kavramları, tarih içinde muhasebenin gelişimi, bilgi sistemi içinde muhasebenin yeri ve bilgi kullanıcılarının muhasebeden beklentileri üzerinde duracağız. Prof. Dr. İlhan IŞIKDAĞ

1. Hafta Sınıflandırma Adrenerjik ilaçlar sempatomimetikler olarak da bilinirler. Bu ilaçlar sempatik sinir sisteminin etkilerini taklit ederler. İndirekt ve Direkt etkili Sempatomimetikler olarak iki gruba ayrılırlar. Direkt etkili sempatomimetikler etkilerini adrenerjik reseptörler ile etkileşerek gösterir. Katekol yapısındaki sempatomimetikler Katekol yapısında olmayan sempatomimetikler İnderkt etkili ilaçlar sinir uçlarında nörotransmitterlerin salınımını arttırarak veya geri alınımını inhibe ederek etki gösterirler.

İndirekt Etkili Sempatomimetikler 1. Hafta İndirekt Etkili Sempatomimetikler Amfetamin Periferde aderenerjik sinir uçlarından NA salıverilmesini arttırır. Beyinde dopaminerjik sinir uçlarından dopamin salıverilmesini arttırır. NA ve dopamin’in geri alımlarını inhibe eder. Dopamin salıverilmesini arttırdığı için, güçlü SSS uyarıcı ve iştah kesici etkileri vardır. 1-Fenil-2-aminopropan Kokain Adrenerjik sinir uçlarındaki stoplazmik amin pompasını inhibe ederek, geri alımını inhibe eder.

Direkt Etkili Sempatomimetikler 1. Hafta Direkt Etkili Sempatomimetikler Genellikle hem α hem de β-adrenerjik reseptörleri aktive ederler; fakat bu gruptaki ilaçların bu iki reseptör türüne karşı afinitesi farklı derecededir. Katekolaminler: Adrenalin, noradrenalin, izoprenalin (izoproterenol) ve dopamin bu gruptadır. İzoprenalin dışındakiler vücutta sentez edilebilir. Katekolamin yapısında olmayan sempatomimetik ilaçlar: Efedrin, Nafazolin, Tetrahidrazolin, Ksilometazolin, Oksimetazolin, Orsiprenalin, Salbutamol, Terbutalin, Salmeterol bu gruptadır.

Direkt Etkili Sempatomimetikler 1. Hafta Direkt Etkili Sempatomimetikler Adrenerjik reseptörler α1, α2, β1, β2 ve β3 adrenoreseptörler olmak üzere beşe ayrılırlar. Bunlardan α1 reseptörleri, düz kaslarda yer alır ve kasılmaya neden olur. α2 reseptörleri, arter ve venlerde konumlanmıştır, vazokonstriksiyona ve buna bağlı olarak kan basıncında yükselmeye yol açar. β1 reseptörleri koroner damarlarda bulunur ve vazodilatasyondan sorumludur. β2 adrenoreseptörler yoğun olarak akciğerlerde yer alır, bronkodilatasyona neden olarak oksijenlenmeyi artırır. β3 adrenoreseptörler yağ hücrelerinde bulunur, lipazları aktive ederek yağ yıkımını sağlar.

Adrenerjik Reseptörler 1. Hafta Adrenerjik Reseptörler Organ veya doku Adrenerjik Reseptör Etki Fizyolojik yanıt Kalp kası β1 Kas kasılması Artmış kalp hızı ve gücü Bronş düz kası α1 Düz kasta kasılma Hava kanallarını kapatır. β2 Düz kasta gevşeme Gevşetir ve hava kanalları açar. Arteriol düz kası (kasları desteklemiyor) α2 Ateriolleri kasar ve kan basıncını yükseltir. (hipertansiyon) Arteriol düz kası (kasları destekliyor) Ateriolleri gevşetir ve kaslara kan desteğini arttırır. Venler Venleri kasar ve kan basıncını arttırır. .(hipertansiyon) Venleri gevşetir ve kan basıncını düşürür. (hipotansiyon)

Adrenerjik Reseptörler 1. Hafta Adrenerjik Reseptörler Organ veya doku Adrenerjik Reseptör Etki Fizyolojik yanıt Karaciğer α1 ve β2 Glikojeni metabolize eden enzimleri aktive eder ve glikojen sentezi yapan enzimleri durdurur. Glikoz vermek üzere glikojenin yıkılması Gastrointestinal kanal düz kası α1 , α2 ve β2 Gevşeme Sindirimi durdurma Böbrek β2 Renin salgılanmasını arttırır. Artan kan basıncı Yağ hücreleri β3 Lipazları aktive eder. Yağ yıkımı Glükoz vermek üzere glikojenin yıkılması

1. Hafta Katekolaminler Adrenalin : Bu grup, ilaçların prototipidir. Hem alfa, hem de beta reseptörleri etkiler. Ancak bu etkiler konsantrasyona da bağımlıdır. Düşük konsantrasyonlarda beta, yüksek konsantrasyonlarda alfa etki üstündür. Düşük dozlarda damar düz kaslarındaki beta reseptörleri etkileyerek damarları genişletir (vazodilatasyon) ve kan basıncını düşürür. Yüksek dozlarda alfa reseptörleri etkileyerek damarları daraltır (vazokonstriksiyon). Kalbin kasılma gücünü ve atış hızını artırır. Dolayısıyla kan basıncı yükselir. Kan basıncı yükselmesine bağlı olarak gelişen refleks cevap sonucu kalbin atış sayısı azalır. Sindirim sistemindeki ve mesanedeki cidar kasları gevşetir, sfinkterleri kasar, uterustaki kasılmaları azaltır ve solunum yolu düz kaslarını gevşetir. Vücudun oksijen harcamasını artırır. Karaciğer ve çizgili kaslarda glukoz ve laktat üretimini hızlandırır. L-formu etkilidir.

Katekolaminler Adrenalin :1-(3,4-Dihidroksifenil)-2-(metilamino)etanol 1. Hafta Katekolaminler Adrenalin :1-(3,4-Dihidroksifenil)-2-(metilamino)etanol Sentezi: Adrenalin sentezinde kateşol, kloroasetil klorür ile fries çevrilmesi sonucunda 3,4-dihidroksifenaçil klorür bileşiğini verir. Bu bileşiğin metilaminle reaksiyonu sonucunda elde edilen yapının redüksüyonu ile rasemik adrenalin kazanılır. Tartarik asit ile yapılan rasemik resolüsyon sonucunda etkin rasemat olan L-Adrenaline ulaşılır.

1. Hafta Katekolaminler Noradrenalin: Sadece alfa adrenerjik reseptörler üzerine etkilidir. Damar düz kaslarını kasar, kan basıncını yükseltir, bunun sonucunda refleks cevaba bağlı olarak kalbin atış sayısı azalır. Noradrenalin anestezi sırasında gelişen hipotansiyon durumlarında kullanılır. 1-(3,4-Dihidroksifenil)-2-(amino)etanol Sentezi: Sentezi adrenalin sentezine benzer, ikinci basamakta metilamin yerine amonyak kullanılır.

1. Hafta Katekolaminler İzoproterenol: Sadece beta reseptörleri etkiler. Vazodilatasyon yapar, kan basıncını düşürür. Kalbin kasılma gücünü, atış hızını ve kalp debisini artırır. Solunum yolları ve sindirim kanalı düz kaslarını gevşetir. Oral yolla kullanılmaz. Parenteral veya inhalasyon yoluyla kalbi uyarıcı ve bronş genişletici olarak kullanılır. Bronş genişletici etkisine zamanla tolerans gelişir. 1-(3,4-Dihidroksifenil)-2-(isopropilamino)etanol Sentezi: Sentezi adrenalin sentezine benzer, ikinci basamakta metilamin yerine isopropilamin kullanılır.

1. Hafta Katekolaminler Dopamin: Vücutta adrenalin ve noradrenalin biyosentezi sırasında ara ürün olarak oluşur. Kalbin kasılma gücünü artırır. Düşük dozlarda böbrek ve iç organların damarlarını genişletir, yüksek dozlarda daraltır. İ.v. infüzyon şeklinde uygulanır. Kardiyojenik şok, septik şok ve bazı kalp yetmezliklerinin tedavisinde kullanılır. Aşırı dozlarda sempatomimetik etkiler, anginal ağrı, aritmi, bulantı ve hipertansiyon yapabilir. 3,4-Dihidroksifeniletilamin Sentezi:

Katekolaminler Sentezi: 1. Hafta Katekolaminler Sentezi: Dobutamin (Dobutrex): Daha çok kalbin kasılma gücünü ve atış hızını artırır. Konjestif kalp yetmezliği tedavisinde kullanılabilir. N-[3-(4-hidroksifenil)-1-metilpropil]-3,4-dihidroksifeniletilamin

Katekolamin Yapısında Olmayan Sempatomimetik İlaçlar 1. Hafta Katekolamin Yapısında Olmayan Sempatomimetik İlaçlar Alfa Reseptörleri Etkileyen İlaçlar Efedrin: Etkileri ve yan tesirleri adrenalininkilere benzer. Bronş genişletici, nazal dekonjestan olarak, gece işemelerine karşı ve kişide uyanıklık hali oluşturmak için kullanılır. Kardiyovasküler hastalığı olanlarda ve hipertiroidililerde dikkatli kullanılmalıdır. Çünkü kalbi uyarıcı etkisi vardır. 2-(Metilamino)-1-fenilpropanol

Katekolamin Yapısında Olmayan Sempatomimetik İlaçlar 1. Hafta Katekolamin Yapısında Olmayan Sempatomimetik İlaçlar Alfa reseptörleri üzerinden rol oynayan ve Efedrin benzeri etki gösteren diğer bazı ilaçlar, Fenilefrin, Metaraminol, Metoksamin, Etilefrin, Norfenefrin ve Fenilpropanolamindir. Hepsinin antihipotansif özelliği vardır. Fenilefrin Metaraminol 1-(3-Hidroksifenil)-2-(metilamino)etanol 2-(Amino)-1-(3-hidroksifenil)propanol

Katekolamin Yapısında Olmayan Sempatomimetik İlaçlar 1. Hafta Katekolamin Yapısında Olmayan Sempatomimetik İlaçlar Metoksamin Etilefrin 1-(3-Hidroksifenil)-2-(etilamino)etanol 2-(Amino)-1-(3,5-dimetoksifenil)propanol Fenilpropanolamin Norfenefrin 1-(3-Hidroksifenil)-2-(amino)etanol 2-(Amino)-1-fenilpropanol

Katekolamin Yapısında Olmayan Sempatomimetik İlaçlar 1. Hafta Katekolamin Yapısında Olmayan Sempatomimetik İlaçlar Bu grup ilaçlardan bazıları nazal dekonjestan olarak kullanılır. Bunlar burun mukozasındaki arteriyolleri daraltır ve burundaki şişkinliği gidererek, burun tıkanıklığını geçirir. Genelde burun damlası veya aerosol şeklinde kullanılır. Ancak mukozalardan emilerek sistemik sempatomimetik yan tesirler oluştururlar. Diğer bir sakıncası da ilaçların etkisi geçtikten sonra tekrar konjestiyon oluşmasıdır. En çok kullanılan ilaçlar; Nafazolin, Tetrahidrazolin, Ksilometazolin ve Oksimetazolindir.

Katekolamin Yapısında Olmayan Sempatomimetik İlaçlar 1. Hafta Katekolamin Yapısında Olmayan Sempatomimetik İlaçlar Nafazolin Tetrahidrazolin 2-[(Naftalen-1-il)metil]-4,5-dihidro-1H-imidazol 2-(1,2,3,4-tetrahidronaftalen-1-il) -4,5-dihidro-1H-imidazol Ksilometazolin Oksimetazolin 2-[(4-Tertbutil-2,6-dimetilfenil)metil] -4,5-dihidro-1H-imidazol 2-[(4-Tertbutil-3-hidroksi-2,6-dimetilfenil)metil] -4,5-dihidro-1H-imidazol

Katekolamin Yapısında Olmayan Sempatomimetik İlaçlar 1. Hafta Katekolamin Yapısında Olmayan Sempatomimetik İlaçlar Beta Reseptörleri Etkileyenler İlaçlar (Beta Agonistler) Bazılarının bronkodilatör etkileri belirgindir. Bunlar daha çok bronşiyal astım ve bronkospazm tedavisinde kullanılır. Ancak kardiyovasküler hastalığı olanlarda ve hipertiroidililerde çok dikkatli olmak gerekir. Bu amaçla en çok kullanılan ilaçlar; Metaproteranol, Salbutamol ve Terbutalindir. Bazılarının uterus gevşetici etkileri daha belirgindir. Örneğin Ritodrin erken doğumu durdurmak için parenteral veya oral yolla kullanılmaktadır. Nilidrin gibi bazı ilaçların vazodilatör olarak kullanımları vardır.

Katekolamin Yapısında Olmayan Sempatomimetik İlaçlar 1. Hafta Katekolamin Yapısında Olmayan Sempatomimetik İlaçlar Metaproteranol Salbutamol 1-(4-Hidroksi-3-hidroksimetilfenil) -2-(tertbutilamino)etanol 1-(3,5-Dihidroksifenil)-2-(isopropilamino)etanol Terbutalin 1-(3,5-Dihidroksifenil)-2-(tertbutilamino)etanol

Katekolamin Yapısında Olmayan Sempatomimetik İlaçlar 1. Hafta Katekolamin Yapısında Olmayan Sempatomimetik İlaçlar Ritodrin 1-(4-Hidroksifenil)-2-[2-(4-hidroksifenil)etilamino]propanol Nilidrin 1-(4-Hidroksifenil)-2-(1-metil-3-fenilpropilamino)propanol

Katekolamin Yapısında Olmayan Sempatomimetik İlaçlar 1. Hafta Katekolamin Yapısında Olmayan Sempatomimetik İlaçlar Salbutamol Sentezi

Katekolamin Yapısında Olmayan Sempatomimetik İlaçlar 1. Hafta Katekolamin Yapısında Olmayan Sempatomimetik İlaçlar Terbutalin Sentezi

Periferik Sinir Sistemine Giriş 1. Hafta Periferik Sinir Sistemine Giriş KAYNAKLAR İsmail Ün. Sempatomimetik İlaçlar, Mersin Üniv. Tıp Fakültesi, Farmakoloji ABD Ders Notu. Pratik İlaç Bilgisi, T.C. Anadolu Üniversitesi yayını ; no. 2050. Açıköğretim Fakültesi yayını ; no. 1084. ISBN 978-975-06-0733 William O. Foye. : Adrenergic Drugs : Principles of Medicinal Chemistry(3rd Edition) Philadelphia Lea & Febiger (1989) H. Akgün, A. Balkan, A. A. Bilgin, Ü. Çalış, S. Dalkara, H. Erdoğan, D.D. Erol, M. Etan, F. Özkanlı, E. Palaska, S. Saraç, C. Şafak Farmasötik Kimya I, II İkinci Baskı Ankara. (2004).