Su Ürünleri Yetiştiriciliğinde Canlı Yemler Prof. Dr. Nilsun DEMİR

Canlı yem nedir? Balık ve larvaların doğal beslenme tipine benzer şekilde düzenlenen ve besin gereksinimlerini karşılayan canlılardır. Mikroalg Rotifer Su piresi Artemia

MİKROALG Mikroalgler, çeşitli taksonomik gruplara ait tek hücreli, ökaryotik ve planktonik alglerdir.

Mikroalgler, kabuklu su canlılarının ve bazı balık larvalarının ilk besinidir. Ayrıca, balık beslemede kullanılan rotifer, cladocera veya copepodların besinini oluşturması dolayısıyla fitoplankton üretimi büyük önem taşımaktadır. Mikroalg yerine hazır yemler kullanılmasına yönelik tüm çalışmalara rağmen ticari öneme sahip balık, yumuşakça ve kabukluların çoğunun yetiştiriciliği, hala canlı yem olarak mikroalg kullanımı ve üretimine bağlıdır. Su ürünleri üretiminde mikroalgler, yumuşakça ve kabuklu larvalarının beslenmesinde direkt olarak kullanılırken, balık yatiştiriciliğinde ilk yem olan zooplanktonların beslenmesinde indirekt olarak kullanılırlar.

Saf Kültür Temini Mikroalgler 2 kaynaktan karşılanabilir; - Plankton yetiştiriciliği ile uğraşan kuruluşlardan hazır olarak - Doğal ortamlardan plankton kepçesi ile toplanarak

Mikroalg Üretim Sistemleri Ekstansif alg üretimi, doğal fitoplanktonun su ürünleri üretiminde kullanılmasıdır. İntensif alg üretiminde belirli mikroalglerin saf kültürleri kullanılır. Yarı-intensif üretim, doğal fitoplankton patlamalarının teşviki Dünyanın çeşitli yörelerinden izole edilmiş yaklaşık 40 farklı alg türü intensif olarak yetiştirilmektedir.

Ekstansif üretim Bir m3’ ten büyük hacimlerde yapılan plankton kültürüdür. Deniz suyunun zenginleştirilmesi için çok ucuz kimyasal maddeler, suni gübreler ve ekmek mayası kullanılır. Suyun kuvvetli havalandırılması gerekir. Labaratuvar ortamında çoğaltılan algler derinliği 1-2 metre tanklara aşılanırlar bu sistemde de 7 gün sonunda konsantrasyon 2,4x106 /ml hücreye ulaşır.

İntensif Üretim Kuluçkahaneler gibi belirli bir alg türünün az miktarlarda kullanıldığı yerlerde, kültürler kapalı test tüpleri, Petri kutuları, erlenler, birkaç litrelik kaplar, steril olmayan akvaryum ve plastik torbalardan birkaç yüz litrelik tanklara kadar değişen kaplarda yapılır.

Büyük çaplı alg üretiminde; tanklar, birkaç metrekareden birkaç hektara kadar değişen boyutta havuz ve göletler kullanılmaktadır. Bu havuz ve göletler doğal veya insan yapısı olabilir. Dipleri, asfalt, beton veya polietilen, polivinilklorit sentetik maddelerle kaplanabilir. Tanklar, genellikle dikdörtgen, kare, yuvarlak, yer seviyesinde veya kazılarak yerleştirilmiş, beton, fiberglas, plastikle kaplanmış olabilir. Kültürlerin derinliği 0,25-1 m arasında değişir ancak 1,5 m’de olabilir. Alg üretim sistemlerinin, tankların tamamen ve hızla boşaltılmasını sağlayacak bir drenajı bulunmalıdır. Böylece temizleme işlemi kolaylaşır.

Büyük çaplı üretimde ise çarklar, hava pompaları veya jet pompaları kullanılabilir. 1 m derinliğinde 100 m2’lik bir üretim biriminin saatte 5 dakika kadar karıştırılması yeterlidir.

Tek hücreli alg kültürlerinde üretim küçük hacimlerde başlar ve hacim adım adım artırılır. Stok kültürler ticari olarak alınabilir. Alg kültürlerinde aşı, 105-106/ml’lik bir başlangıç hacmi yeterlidir. Alg patlamalarının teşvikinde ise yapay aşı gerekmez. İçinde fitoplankton olan deniz suyu, sadece büyük predatörlerin yok edilmesi için kabaca süzülerek pompalanır ve besin maddelerinin eklenmesiyle çeşitli türler sayıca artarlar. Işık ve sıcaklık koşullarına bağlı olarak genellikle 2-10 gün içinde doğal fitoplankton patlamaları gerçekleşir

Zenginleştirme Küçük çaplı alg üretiminde kullanılan; makro besin elementleri, mikro besin elementleri, vitaminleri kapsayan ve pahalı, kompleks ortamlar İnorganik kimyasallardan N, P, Si tuzları gibi makro besin elementleri bulunur ve büyük çaplı alg yetiştiriciliğinde veya doğal alg patlamalarının teşvikinde kullanılır. En çok kullanılan gübreler, amonyum sülfat, amonyum klorit, potasyum nitrat, kalsiyum nitrat, superfosfat, amonyum nitrat ve sıvı silikatlardır. Örneğin, Japonya’da Porphyra üretiminde ticari gübreler kullanılır. Bu amaçla, bir ton deniz suyuna 50 g üre ve 5 g süperfosfat katılır.

Torbalarda mikroalg kültürü

Rotiferler Yaklaşık 1700 türü tanımlanmış fakat bunlardan % 5’den daha azı deniz ve acı sulardan elde edilmiştir. Rotiferlerin hepsi mikroskobiktir. Büyüklükleri 40µ’dan2,5mm.’e kadar değişir. Rotiferler sucul ve yarı sucul habitatlarda çok çeşitli olarak bulunur. Nemli topraklarda, göl ve plajların kum taneleri arasında tropik deniz bölgelerindeki küçük kaya çatlaklarında hatta mezarlık çiçeklerinin saksılarında bulunurlar.

Brachionus plicatilis Kök: Nemathelminthes veya Aschelminthes Sınıf: Rotatoria Takım: Monogononta Aile: Brachionidae Tür: Brachionus plicatilis

Rotiferler süzerek beslenen en küçük metazoanlardır Rotiferler süzerek beslenen en küçük metazoanlardır. Yaklaşık 1000 hücreden oluşurlar ve büyüme hücre bölünmesi ile değil, plazma artışı ile gerçekleşir. Tipik dönerek hareketleri nedeniyle bu organizmalara Rotatoria adı verilmiştir. Türlerin bir çoğu rektraktil bir ayakla substratlar üzerine yapışırken, Brachionus placilis planktonik, sesil olarak yaşam sürmeyen bir rotiferdir ve bu özelliği nedeniyle deniz balıkları yetiştiriciliğinde büyük önem taşımaktadır.

Rotifer kültüründe çevresel koşullar Parametre Kabul edilebilir sınırlar Optimum sınırlar Sıcaklık (oC) 20-30 25-27 Tuzluluk (ppt) 1-60 18-25 Çözünmüş oksijen (mg/l) > 4 5-7 NH3/ NH4 (mg/l) 6-10 - NH3 (mg/l) <1 pH 5-10 7,5-8,5 Işık (lux) 2000

Yüksek Yoğunlukta Rotifer Kültürü Son yıllarda kütle üretimle yüksek yoğunlukta rotifer elde edilmektedir. Örneğin, aşağıda tanımlanan işlemle 1 m3’lük beş tankta günde bir milyar rotifer üretilebilmektedir.  

Protokol Aşı: 500 rotifer/ml, 4 gün sonra 1000 rotifer/ml hasat Beş tank hazırlanır. Çevresel parametreler Oksijen: 7-9 ppm’de tutulur, pH: 7,5-8,5 arasında tutulur, TAN: Toplam amonyak azotu < 6 mg/l NH3: < 1 mg/l Havalandırma: Kuvvetli olmalıdır. Tankın dibinden 15 cm yukarıda asılan hava taşlarıyla yapılır. Oksijen basmak için tankın ortasından inen bir hortum asılır.

Temizleme işlemleri günde üç kez yapılmalıdır:   Tuzaklar, hava hortumları ve taşları dışarı alınır, temiz su ile yıkanır Havalandırma 10 dakika durdurulur ve tankın dipteki valvi açılarak sediment boşaltılır Temizlenen tuzak, hava taşı ve hortumlar geri takılır.

Su Piresi Daphnia pulex Phyllum: Arthropoda Classis: Crustacea Subclasis: Entomostraca Ordo: Cladocera Familya: Daphniidae Genus: Daphnia

Daphnia yetiştiriciliği Organik gübre ile: Su piresi yetiştiriciliğinde en yaygın organik gübre at gübresidir. At gübresiyle yapılacak su piresi yetiştiriciliğinde suyun m3’üne konulacak taze gübre miktarı 1,5 kilo olması tavsiye edilir. Yetiştirme kabındaki suyun m3’üne 1,5 kilo olacak şekilde toplam su için taze gübre hesaplanır. Tavuk gübresiyle başlangıçta m3’e 500 gr. ve daha sonra da her 8-10 günde bir 250 gr. ilave olacak şekilde su piresi yetiştiriciliği yapılır. Gübre ile yapılan su piresi yetiştiriciliğinde elde edilen sonuçlar her zaman tatmin edici olmamaktadır. Başarısızlık büyük ölçüde su kütlesindeki ciddi problemler ve filamentous alglerinin fazla miktarda üremesinden kaynaklanmaktadır.

Mineral Gübrelerle Yetiştiricilik Mineral gübreler betondan yapılmış havuzlarda yapılan su piresi yetiştiriciliği için tavsiye edilmektedir. Çeşitli dozları test edilen bu gübrelerden tatmin edici sonuçlar amonyum sülfat yahut amonyum nitrat ve süper fosfatın ilk 7 günde 2 defa kullanılmasıyla elde edilir.

Artemia salina Class : Crustacea Sub-class : Brachiopoda Order : Anostraca Family : Artemidae Genus : Artemia

Tuzlu su yengeci olarak bilinen Artemia salina; genellikle tuzlalarda yumurta bırakan yumurtadan çıktıktan sonra çeşitli metamorfoz dönemleri geçirdikten sonra ergin büyüklüğe ulaşan bir kabuklu türüdür. Bir gün boyunca tamamen tatlı suda yaşayabildiği gibi 5-15 ppt.’lik tuzluluklarda da büyüyebilirler. Erginleri %1-27,5 tuzlulukları tercih ederler. 6-35° C sıcaklıklarda yaşarlar. Oksijen düzeyi 1 ppm’in altına düştüğünde yaşayabilirler. Başlıca protozoa, mikro alg, maya veya bakterilerle beslenen omnivor bir canlıdır.

Nauplii devresindeki larvası %40 oranında protein ihtiva ettiği için balık ve karides yetiştiriciliğinde larval safhada çok önemli bir canlı yem kaynağıdır. Yumurtaları kuru toz formunda tuzlalardan toplanır. Vakumlu kaplarda bozulmadan 4-5 yıl saklanabilir.

Yumurtaların 200-300 µ çapında yumurtadan çıkan larvalar (nauplii) 0,4mm. erginleri 8-10 mm. uzunluğundadır. Bir dişi 100-300 arasında yumurta bırakır 1 gr. yumurtada 150-300 bin adet bulunur.

Yumurtaların deniz suyunda inkübasyonuyla Artemia nauplii larvalarının elde edilişi oldukça basit yöntemle gerçekleştirilir. Kullanılacak deniz suyunun filitrelerden süzülerek yabancı maddelerden temizlenmesi gerekir .Yapılan havalandırmayla yumurtaların su içinde askıda kalması sağlanır. Su sıcaklığının 25-30°C, tuzluluğun doğal deniz suyu düzeyinde olması istenir. pH 7,5-8,5 arasında tutulur. Metabolik yoğunluk nedeniyle pH düşeceğinden 1,2 gr./lt. teknik sodyum karbonat ilave etmeli ortamda 2-4 ppm. düzeyinde erimiş O2 bulunmalı ve yumurta yoğunluğu litrede 10 gr.’dan az tutulmalıdır. En yüksek çıkış oranını yakalayabilmek üzere çıkış kapları üzerinde yaklaşık 1000-2000 lüx. ‘lük aydınlatma sağlanmalıdır.

Dekapsülasyon Artemia yumurtalarındaki dış kabuğu embriyoya bir zarar vermeksizin su almış yumurtaların kısa bir süre hipoklorit çözeltisi ile muamele edilmesi işlemidir.

Yumurtalar 25°C‘de tatlı su veya maksimum ‰35‘lik deniz suyunda 2 saat bekletilirler. Sıcaklık düştükçe su alma süresi uzar. Daha sonra yumurtalar 120 µ süzgeçle süzülür, yıkanır ve fazla suyun akması için bekletilir. Şişmiş yumurtaların daha uzun bekletilmesi çıkış randımanını etkiler. Bekletme zorunluluğu varsa O-4°C’ lerde buz dolabında bekletilmesi gerekir.