ANLATIM BOZUKLUKLARI Ali Burak YOLAŞAN

ANLATIM BOZUKLUKLARI Anlatım bozuklukları bazı dilbilgisi kurallarının iyi bilinmemesinden yada gözardı edilmesinden kaynaklanır.

ANLATIM BOZUKLUKLARI ANLAM YÖNÜNDEN YAPI YÖNÜNDEN Tamlama yanlışlıkları Eklerin yanlış kullanılması Özne-yüklem uyumsuzluğu Öğe eksiklikleri Ek fiil, yardımcı fiil, fiilimsi, Noktalama eksikliği Gereksiz sözcük kullanılması Sözcüğün yanlış yerde kullanılması Sözcüğün yanlış anlamda kullanılması Anlamca çelişen sözcüklerin kullanılması Deyim yanlışlıkları Mantık hataları

ANLAM YÖNÜNDEN ANLATIM BOZUKLUKLARI

GEREKSİZ SÖZCÜK KULLANILMASI Bir cümlede aynı anlamda birden fazla sözcük kullanılmasından ortaya çıkar. Yaptıklarını kendi ağzıyla itiraf etmişti. Türklere ait bu uydu üç ay boyunca uzayda kalmıştı.

SÖZCÜĞÜN YANLIŞ YERDE KULLANILMASI Cümlede olması gereken bir sözcüğün bulunduğu yer doğru olmayabilir.Bu da anlatım bozukluğuna yol açar. Alınan bu karar, savaşta askerin daha çok ölmesine yol açtı. Alınan bu karar, savaşta daha çok askerin ölmesine yol açtı.

SÖZCÜĞÜN YANLIŞ ANLAMDA KULLANILMASI Bazı kelimeler anlamları karıştırıldığı için birbirinin yerine kullanılır. Birçok kimyasal madde içeren tarım ilaçlarının su ve toprak kirlenmesinde önemli bir katkısı vardır. Katkı:Bir işin gerçekleşmesine emek, para veya bilgi ile yardım etmektir.Yani olumsuz durumlar için kullanılamaz. Onun yerine payı,etkisi gibi sözcükler seçilmeliydi.

ANLAMCA ÇELİŞEN SÖZCÜKLERİN KULLANILMASI Bir cümlede anlamca çelişen sözcüklerin kullanılması okuyucuyu şaşırtır ve anlatımın açıklığını bozar. Eminim bu şahane evi yaptırmak için etek dolusu para harcadı belki de. “Eminim” ile “belki de” birbiriyle uyuşmaz. Çünkü bir durum hem “eminim” hem de “belki” yargısıyla değerlendirilemez.

DEYİM YANLIŞLIKLARI Deyimler karşıladığı anlamla cümlede kullanılmalıdır. Bu sınavı kazanabilmek için bütün zorlukları gözden çıkardım. Bu sınavı kazanabilmek için bütün zorlukları göze aldım.

MANTIK HATALARI Mantığa aykırı olan cümlelerdir. Bu yazıyı değil okumak, anlamak bile imkansız. Bu yazıyı değil anlamak,okumak bile imkansız. İnsan önce okur,sonra anlar.

YAPI YÖNÜNDEN ANLATIM BOZUKLUKLARI

TAMLAMA YANLIŞLIKLARI Sıfat ve isim tamlamalarının aynı tamlanana bağlanması anlatım bozukluğuna yol açar. Çünkü isim tamlamalarında tamlanan iyelik eki alırken, sıfat tamlamalarında tamlanan iyelik eki almaz. Yurdumuza ayakkabı ve domates salçası ihraç ediliyor.(Ayakkabı salçası anlamı çıkıyor.) Yurdumuza domates salçası ve ayakkabı ihraç ediliyor.

EKLERİN YANLIŞ KULLANILMASI Cümlede eklerin eksik veya yanlış kullanılması anlamı bozduğundan anlatım bozukluğu oluşur. Okuma sevgisi konusunda çocuklar en çok anne ve babalarını örnek aldığı unutulmamalıdır. Kimin örnek aldığı unutulmamalıdır” diye sorarsak “çocukların” cevabını alırız.O halde “çocuklar” kelimesine “-in” ilgi eki eklenmelidir

ÖZNE-YÜKLEM UYUMSUZLUĞU İyi bir cümlede tekillik-çoğulluk, olumluluk-olumsuzluk ve şahıs bakımından özne ile yüklem arasında bir uyumun olması gerekir. İnsan için özne tekil ise yüklem tekil olur. Özne çoğulsa yüklem tekil de çoğul da olabilir. Ahmet bize gelecek. Çocuklar oyun oynuyorlar Öğrenciler gecikti.

İnsan dışındaki varlıklarda özne, tekil durumda da çoğul durumda da tekil yüklem alır. Martılar uçuşuyor. Bulutlar belirdi. Türkçe'de bazı özneler olumlu bazıları olumsuz anlamlar verdiği için bu cümlelerin yüklemleri özneye göre şekillenir. Eğer özne “kimse,hiçbiri,hiç kimse” gibi kelimelerden biriyse yüklem olumsuz olmalıdır.Özne “hepsi,herkes” gibi kelimelerden biriyse yüklem olumsuz olmalıdır. Herkes onu seviyor,üzmüyordu.(Doğrusu “Herkes onu seviyor,kimse üzmüyordu.” olmalıydı.)

Kardeşim ve ben bir kez bile kavga etmedik. Özne-yüklem arasında şahıs bakımından da uygunluk bulunmalıdır. Özne 1.tekil şahsın yanında herhangi bir şahıssa yüklem 1.çoğul şahsa göre çekimlenir. Kardeşim ve ben bir kez bile kavga etmedik. Bazen de özneyle yüklem arasındaki uyumsuzluk öznenin anlamından kaynaklanır. Bu tür dergilerin sayısı gittikçe azalıyor,okunmaz oluyor.(“okunmaz olan ne?” sorusuna aldığımız cevap “bu tür dergiler” olur.Dolayısıyla birinci cümlenin öznesi ikinci cümle için geçerli olmadığından bir anlatım bozukluğu oluşur.

ÖGE EKSİKLİKLERİ Bu tür anlatım bozukluğu, daha çok dolaylı tümleç,nesne,özne gibi öğelerden birinin söylenmemesinden kaynaklanır. Yükleme sorular sorarak öğelerin doğru bir şekilde bağlanıp bağlanmadığını anlarız. Düşüncelerinden dolayı ona saygı duyuyor,gerçekten seviyorum. (Doğrusu “düşüncelerinden dolayı ona saygı duyuyor,onu gerçekten seviyorum” olmalıydı.)

EK FİİL,YARDIMCI FİİL,FİİLİMSİ,FİİL EKSİKLERİ Sıralı isim cümlelerinde ek fiil,fiilimsi,fiil veya yardımcı fiilden birinin kullanılmaması anlatım bozukluğuna yol açar. Boyu kısa,bedeni de pek biçimli değildi. (Doğrusu “Boyu kısa idi,bedeni de pek biçimli değildi.” olmalıydı.)

NOKTALAMA EKSİKLİĞİ Bu anlatım bozukluğu virgülün yerinde kullanılmamasından veya virgülün eksik kullanılmasından kaynaklanır. İhtiyar dilenciye seslendi. (Seslenen ihtiyar mı,başkası mı belli değil.Bu yüzden “ihtiyar” sözcüğünden sonra virgül getirilmelidir.)

BİTTİ