Elektronik Ticaret Şule Özmen sozmen@marmara.edu.tr Marmara Üniversitesi İngilizce İşletme Bölümü Öğretim Üyesi sozmen@marmara.edu.tr ŞULE ÖZMEN

İçerik e – ekonomi, işletmelere yansıması e - ticaret, e-iş e - ticarette ilgili taraflar e - ticaretin stratejik önemi ve geleceği e - ticaretin sunduğu fırsatlar ve tehditler e - ticaret için kuvvvetli ve zayıf yönlerimiz e - ticaret stratejileri, e - ortamda (sanal) pazarlama e - ticaretin işletme yönetim becerilerine katkısı e - ticaret teknolojisi, web siteleri e - ticarette güvenlik e - ticarette ödeme sistemleri ŞULE ÖZMEN

Yeni Ekonomi:E-Ekonomi Sanayi ekonomisi bilgi/ağ ekonomisi Üretim faktörleri Toprak, emek, yetenek, bilgi sermaye yaratıcılık Kıtlık, pahalılık Bolluk ve ucuzluk Sanayii toplumundan, iletişim ve bilgi toplumuna geçiş söz konusu, İletişim ve bilgi çağının da birinci evresini tamamlayıp ikinci evresine geçmiş bulunmaktayız. İlk evresi bilgisayar ile kelime işlemciler ve veri işlemciler olarak adlandırılabilecek yazılımların ortaya çıktığı evreydi. İkicisi ise bilgisayarların bağlanması Internet ve büyük miktarlarda verilerin toplanıp depolanması ve işlenmesi evresi. Buradaki anhtar sözcük bağlantı, bilgisayarların biribirne bağlanması, ağlar, network. Bu belki sanayi devrimi kadar önemli olmayabilir ancak çok daha güçlü yani herkesi etkileyebilecek güçte. Ekonominin tanımından hatırlayacaksınız ekonomik problemlerin kaynağı kıt kaynaklardı, kurallar ve kararlar kıt kaynakları etkin ve verimli kullanarak insan ihtiyaçlarının karşılanmasına yönelikti. Az olan değerli pahalı olan iyiydi. Ancak artık kıt olan değil bol ve ucuz olan değerli Örneğin ilk fax makinası, tek bir bilgisayar tek bir e-mail tek başlarına o kadar anlamlı değil, Bunların değeri arttıkça bollaştıkça çoğalıyor. Bunlar çoğaldıkça ve birbirleriyle bağlantıları arttıkça yeni değerler yaratılıyor. Birbirine bağlı fax makinaları çoğaldıkça, e-mail ile haberleşme ve haberleşenler arttıkça, birbirlerine bağlanan bilgisayarlar arttıkça bağlantılı olan taraflara yeni değerler kazandırıyor, Bunlar çoğaldıkça ve birbirlerine bağlandıkça girişimcilerin değerlendirmesi faydalanması gereken yeni fırsatlar ortaya çıkıyor. Ucuzlama konusuna gelince, bilişim teknolojisindeki hızlı ilerleme küreselleşen dünya, rekabetin yoğunlaşmasıyla pazarda tam rekabet ortamına yakın bir ortamın oluşmasına neden oluyor ve fiyat rekabetine girdiğiniz takdirde uculatmaya balıyorsunuz uzulatıyorsunuz ucuzlatyorsunuz nereye kadar sıfır kar marjına kadar mı. O zaman doğru olan ne yaratıcılık, kabiliyet, daha hızlı yaratmak, farklı bir değer yaratabilmek farklı bir hizmet sunabilmek, müşterinizle farklı bir ilişki kurabilmek öyle bir ilişki ki sizden vazgeçemesin. Kaynak: Stan Davis, Cristopher Meyer BLUR - The Speed of Change in Connected Economy ŞULE ÖZMEN

Yeni ekonomiden kaynaklanan değişimin işletmelere yansıması Daha hızlı Mesafeleri ortadan kaldıran Elle tutulmayan ürünler ile ekonomik değer yaratan Zaman boyutunu Mekan boyutunu dikkate alan Değer katan ürün ve hizmetler sunan Nedir zaman boyutunu dikkate almak, zamanı işler için engelleyici bir faktör olmaktan çıkarmak, bunun cevabı HIZLI olmak Sadece müşteriniz tarafından hızlı erişilebilmek, müşteriye hızlı hizmet ve destek vermek onların ihtiyaçlarını zamanında karşılayabilmek değil, yani müşteri ilişkilerinde hızlı olmak yeterli değil, üretimde, muhasebeleştirmede, fiyatlarınızı güncelleştirmede yani her alanda hızlı olmak şart oldu. Yıllık işlenen muhasebe defterleri aylık, haftalık, günlük derken artık saatlik işlenmeye başlandı. Mekan sorununu ortadan kaldıran ağlar, bağlantılar sayesinde dünyanın öbür ucundaki müşterisi, tedarikçisi, bayisi acentasıyla iletişim kurabilen yada bir ATM den, uzakta bir yerlere yerleştirdiği bir cola makinasından günlük işlem ve satış bilgilerini çekebilelen işletmeler gibi. Fiyatları dünya fiyatlarına göre anında güncelleme imkanı doğdu. Ekonomik değerler elle tutulan ürünlerden elle tutulamayan ürünlere, hizmete kaydı. Sadece yeni bir ürün icat etmenin değil yeni bir hizmet icat etmenin de önemi ve katma değeri arttı. İŞLETMELER ve GİRİŞİMCİLER Kaynak: Stan Davis, Cristopher Meyer BLUR - The speed of Change in Connected Economy ŞULE ÖZMEN

e - ticaret, e - iş nedir? Ürünlerin, servisin, bilginin ve paranın değişiminin elektronik ortamda gerçekleştirilmesi. Yeni bir iş platformu Farklı bir ticaret ortamı (sanal) ŞULE ÖZMEN

e - iş (e -business) şirketlerin, işyerlerinin, (kurum ve kuruluşların) internet teknolojilerini ve bilgi işlem teknolojilerini kullanarak dahili iş süreçlerini ve iş ilişkilerini, bilgi transferlerini elektronik ortamda güvenli bir şekilde oluşturmaları ve ürettikleri malları ve servisleri bu elektronik ortamda satmaları veya satın almalarıdır. Kaynak:IBM ŞULE ÖZMEN

e - ticaret e - ticaret alışveriş odaklı bir işlemin internet ortamında gerçekleştirilmesidir. Bir alım satım işlemini ifade etmektedir (herkese açık olan ağ üzerinden yapılan ticari bir faaliyetdir). ŞULE ÖZMEN

E-ticarette pazarlama süreci (Geleneksel pazarlama süreci) Gereksinimin belirlenmesi Alıcı Satıcı Ürün/hizmet tasarımı Araştırma Tanıtma Sipariş ve Ödeme Ulaştırma ŞULE ÖZMEN

e – işletme e -işletme sadece WEB de sayfa açarak alım satım işlemi yapmanın ötesinde bir süreç içeriyor. İşletmelerin tedarik, üretim, pazarlama, satış, finans, muhasebe, insan kaynakları gibi diğer iş süreçlerini de bu yeni teknolojiye uyarlamaları anlamına geliyor . ŞULE ÖZMEN

Internet – Extranet - Intranet e - ticaretde ilgili taraflar ve iletişim sağladıkları ağlar (e - ortamda) İşletmeler - Müşteriler (Tüketiciler) İşletmeler – İşletmeler (İşletmeler arası) Vatandaş –Devlet İşletmeler –Devlet Devletler – Devletler (Devletler arası) Internet – Extranet - Intranet ŞULE ÖZMEN

Tarafların iletişim sağladıkları ağlar İnternet: Herkese açık olan ağ İntranet: Şirket içi ağlar Extranet: Şirketlerin kendi aralarında tedarikçileri ve/veya bayileri, satış noktaları, belirli müşterileri arasında bilgi alışverişi/ ticari ilişki için kurulan ve üçüncü şahıslara kapalı olan ağlar. ŞULE ÖZMEN

Stratejik Önemi İnternet-extranet-intranet ticaret ve diğer işletme faaliyetleri için işletmeye güç katan, beceri kazandıran ortamlar sunuyor. Çok hızlı yaygınlaşıyor Her geçen gün daha fazla işletme, tüketici, devlet kurumu elektronik ortamda buluşuyor Elektronik ortamda gerçekleştirilen işlem hacmi hızlı bir ivmeyle artıyor. İşlem hacminin büyük bölümünün ise işletmeler arasında olacağı tahmin ediliyor. Yeni iş olanakları ve yatırım alanlarının ortaya çıkması (sanal aracılar-cybermediaries) . ŞULE ÖZMEN

Stratejik Önemi Girmemek bir tehdit oluşturuyor. Küreselleşen dünyada pazar bulamamak E-ticaret yapan e-işletmeler karşısında rekabet edememek veya rekabet üstünlüğünü kaybetmek tehlikesi İnternet teknolojisi ve e - ticaretin sunduğu yeni fırsatlar ve bu fırsatlardan yararlanılamadığı takdirde oluşan tehditler, şirketleri; esnek, hızlı hareket edebilen, müşteri odaklı iş modelleri kurmak mecburiyetinde bırakıyor. ŞULE ÖZMEN

e - ticaret yapmalı mıyız? Sunduğu fırsatlar bizim de yararlanabileceğimiz fırsatlar mı? Bu işe girmek bize neye mal olur? Getirisi ne olacaktır? Ticari faaliyetlerimize ve buna bağlı olarak diğer iş süreçlerimize katkısı ne olur? Girmeyince ne gibi tehditler ile karşı karşıya kalırız? Rakiplerimiz bu işe girmişse veya girerse bu bizim işimize nasıl yansır? ŞULE ÖZMEN

e - ticaret yapmalı mıyız? Kuvvetli yönlerimiz Zayıf yönlerimiz ŞULE ÖZMEN

Stratejiler Fırsatlar Yeni pazarlar bulma fırsatı Yeni pazar dilimleri (internet kullananlar, kullanıcı toplulukları) Rekabet avantajı elde etme fırsatı Rekabet üstünlüğü yaratacak bir konumlandırma (internet bankacılığı) ŞULE ÖZMEN

Fırsatlar Fırsatlardan Yararlanma Maliyetin düşmesi Verimliliğin artması Tekrarlanan süreçlerin kalkması Pazarlama ve satış kanalı olarak kullanmak Tedarik-satış zinciri faaliyetlerinde kullanmak (envanter yönetimi - stok kontrol) ŞULE ÖZMEN

Fırsatlar 7x24, haftanın her günü, günün her saati erişilebilir olması – ZAMAN Dünyanın her yerinden erişilebilmek - MEKAN Kişiye özel pazarlama ve satış- KİŞİSELLEŞTİRİLMİŞ Müşteri odaklı pazarlama (CRM) Veri Ambarı uygulamaları Müşteri memnuniyetinin, bağımlılığının (sadakatin) artması Uygun, elverişli, hızlı, güncel, kişiye özel ürün, hizmet ŞULE ÖZMEN

Tehditler Değerlendirilmeyen, yararlanılmayan her bir fırsat bir tehdit unsuru olabilir Rekabet edememe veya varsa rekabet avantajını kaybetme tehlikesi Güvenlik ile ilgili tehditler Bilgisayar korsanları Kredi kartı yolsuzlukları Bilginin gizliliği ve bütünlüğünü tehdit eden tüm unsurlar ŞULE ÖZMEN

Kuvvetli Yönler Müşterinizin ve/veya ürününüzün uygunluğu Yeniliklere açık olmak, şirket sahibinin veya üst yönetimin desteği Teknik bilgi veya desteğinizin olması e- ticarete erken başlamanın yaratttığı rekabet üstünlüğü ŞULE ÖZMEN

Zayıf Yönler Öncesinde Teknik bilgi ve tecrübe eksikliği Yapısal problemler Şirket sahibinin veya üst yönetimin desteklememesi Zaman ve emek sıkıntısı-Niyet etmeme Sonrasında Tanınma ve tutunma sıkıntıları İş süreçlerinin uyarlanması problemleri Teknik zorluklar Kullanıcıya uygun olmayan sayfa yapıları Yavaş erişim ve yavaş işlem Güvenli olmayan ağlar ve güvenli olmayan işlemler ŞULE ÖZMEN

e - ticaret yapmalı mıyız? Fırsatlar Tehditler Güçlü yönlerimiz Zayıf yönlerimiz ŞULE ÖZMEN

E-Ticaretin Etkisi ve Katkısı Mevcut durumumuza ne katacak? Hangi iş süreçlerimizi nasıl etkileyecek hangileri ortadan kalkacak hangileri yeni eklenecek hangileri değişime uğrayacak? Değişime uğracak iş süreçleri nasıl değişecek? Hangi işletme ve yönetim becerisini nasıl etkileyecek, ne şekilde katkı sağlayacak. ŞULE ÖZMEN

E-Ticaretin İşletme ve Yönetim Becerilerine Etkisi ve Katkısı Kaynak: Dr. Osman ATAÇ ITC Danışmanı İşletme Becerileri Alıcı kazanma ve pazarlarla haberleşme becerisi Reklam programlarının hazırlanması, Tanıtım ve promosyon becerisi İnternet sayesinde şirket, işyeri için web siteleri hazırlamak, sanal mağazalar, reklam (banner) ve bağlantılar sayesinde firmayı ve ürün/servisi mevcut ve potansiyel müşteriye tanıtmak Tüketici tepkilerini ölçme becerisi ŞULE ÖZMEN

İşletme Becerileri Üretim girdilerini tedarik becerisi Envanter gereksinimini hesaplama Satın alma Stok idaresi Malzeme kullanımı Üretim sürecinin tasarımı, hattı dengeleme becerisi Düzgün kayıt tutma becerisi Standart maliyetlerin hesaplanması Genel muhasebe ve maliyet muhasebesi sistemleri kurma becerisi Kaynak: Dr. Osman ATAÇ ITC Danışmanı ŞULE ÖZMEN

e - ortama uygun pazarlama stratejileri Web sayfanıza veya sanal mağazanıza müşteri ziyaretini ve alışveriş miktarını artıracak stratejiler Sayfa/mağaza (internet) adresinizi internet ortamı dışındaki ortamlardan da duyurmak. İnternette işbirliği yapabileceğiniz diğer firmalarla karşılıklı bağlantılar sağlamak (link) Sizinle ilgili diğer sitelere, popüler sitelere reklam vermek (banner) Arama motorlarında yer almak ŞULE ÖZMEN

Web Siteleri Statik siteler – Şirketin varlığını gösteren siteler Dinamik Siteler – Alım Satım işlemi yapılan siteler Kişiselleştirilmiş siteler – Kişiye özel, çapraz satış yapılabilecek düzenlemeler olan siteler ŞULE ÖZMEN

e - ticaret teknolojisi İletişim teknolojisindeki gelişmeler sayısal biçime dönüştürülmüş yazılı metnin, ses ve video görüntülerinin çok hızlı bir şekilde işlenmesini, iletilmesini ve depolanmasını olanaklı kılmıştır WEB mimarisi İstemci - Müşteri (Client) Tarayıcı Program (Browser) Sunucu – Server ŞULE ÖZMEN

e - ticaret teknolojisi Ölçeklenebilirlik – Scalable Güvenilirlik Veri tabanı ile ilişkilendirilmiş (bütünleşik) ŞULE ÖZMEN

e - ticarette güvenlik Gizlilik ve mahremiyet Güvenlik Bütünlük ve doğruluk Kimlik bilgisinin doğrulanması (Authentication) Erişim yetkisinin verilmesi (Authorization) Sayısal İmza ( Digital Signature) Sayısal Sertifika (Digital Certificate) Sayısal Noter (Digital Notary) ŞULE ÖZMEN

e - ticarette güvenli ödeme sistemleri Güvenli Elektronik İşlem Protokolü SET SSL Sanal Para Akıllı Kart (Smart card) ŞULE ÖZMEN

SONUÇ Uzun vadeli çıkarlarınızı göz önüne alarak, bilişim ve internet teknolojilerinden yararlanma, elektronik ticaret yapma kararını vermesi gereken sizlersiniz. e- dünyada, e-ekonomide rekabet edememe durumuna düşebilir ve yok olma tehlikesiyle karşı karşıya kalabilir ya da rekabet üstünlüğü elde etme fırsatı bulabilirsiniz. e-işletme olmak için harekete geçmek gerekiyor ŞULE ÖZMEN

ŞULE ÖZMEN