MESLEKİ SORUMLULUK SİGORTASI UYGULAMASI Hazırlayan: Mesleki Sorumluluk Sigortası Komitesi OCAK–2010

A. MESLEKİ SORUMLULUK SİGORTASI GENEL BİLGİLER: Ülkemizde ‘Mesleki Sorumluluk Sigortası’ ile ilgili ‘Genel Şartları’ içeren hukuki düzenleme Devlet Bakanlığı tarafından hazırlanmış ve 16.Mart.2006 tarih ve 26110 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. Ayrıca, bu tebliğe ek olarak Devlet Bakanlığı tarafından hazırlanmış olan Serbest Muhasebeci, Serbest Muhasebeci Mali Müşavir Yeminli Mali Müşavir mesleki sorumluluk klozu ile ilgili tebliğ, 03.Mayıs.2007 tarih ve 26511 sayılı Resmi Gazete de yayımlanmıştır. Yayımlanan bu tebliğler ile; Belli bir bilgi birikimi ve tecrübeyi gerektiren meslekleri icra edenlerin, profesyonel hizmetlerinin ifası esnasında oluşan kusur veya ihmallerden kaynaklanan zararların tazmini düzenlenmiştir. Profesyonel hizmetlerden kastedilen sigortalı meslek mensubunun faaliyet alanının kapsadığı sorumlulukları ifade etmektedir. Mesleki Sorumluluk Sigorta Sözleşmesinin amacı mali açıdan sarsıcı ve büyük riskleri teminat altına almaktır. Sözleşmelerin kapsamında finansal zararlar tazmin edilmekte olup, bedeni zararlar tazmin edilmemektedir.

B. MESLEKİ SORUMLULUK SİGORTASININ KONUSU: 1‐ Mesleki Sorumluluk Sigortası Genel Şartları ile ilgili olarak 16.Mart.2006 tarihinde yapılan düzenlemeye göre; Sigortalının poliçede belirtilen ve ilgili taraflarca konusu tarif edilerek, sınırlar çizilen mesleki faaliyeti ifa ederken; a) Sözleşme süresi içinde meydana gelen olay sonucu doğan ve sorumluluk hükümleri uyarınca tazmini sözleşme süresi içinde ya da sonrasında talep edilen zararlara karşı sözleşmede belirtilen miktar kadar teminat verilir. Bu şekilde düzenlenen poliçeye göre: Sigortalı, sigorta sözleşmesi sona erdikten sonra beş yıl içerisinde, kendisine ileri sürülen tazminat taleplerini bu tazminat talebinin ilişkin olduğu zararı doğuran olayın, sigorta sözleşmesinin devam ettiği süre içerisinde gerçekleşmesi şartı ile sigorta şirketinden karşılanmasını isteyebilir. Örnek: 2008 yılında bu şart ile poliçe yaptıran bir meslek mensubu, sigortalı olduğu 2008 dönemi ile ilgili olarak kendisine ileri sürülecek tazminat taleplerini , 2009–2013 yıllarını kapsayan beş yıllık dönemde, sigorta şirketinden karşılanmasını isteyebilir.

Veya; b)Sözleşme yapılmadan önce veya sözleşme yürürlükteyken meydana gelen bir olay nedeniyle, sadece sözleşme süresi içinde sigortalıya karşı doğabilecek taleplere karşı sözleşme de belirtilen miktara kadar teminat verilir. Bu şekilde düzenlenecek poliçeye göre: Sigortacı, sigorta sözleşmesinin düzenlenmesinden belli bir süre öncesinde meydana gelmiş olaylardan kaynaklanan zararlara ilişkin tazminat taleplerini sadece sözleşme süresi içerisinde karşılar. Bu süre geçmişe dönük olarak bir yıldan az olmamak kaydı ile taraflarca belirlenebilir.

Örnek: 2008 yılında iki yıl geçmişe dönük olarak Poliçe yaptıran bir meslek mensubu, 2006 ve 2007 yılları için kendisine ileri sürülecek tazminat taleplerini sadece sigortalı olduğu 2008 yılı içinde sigorta şirketinden karşılanmasını isteyebilir. Dolayısı ile bu meslek mensubu 2009 yılında poliçesini yenilemez ise, geriye dönük olarak 2007 ve 2008 yılları ile ilgili zararlarının tazminini isteyemez. Bu seçeneğe göre, sigorta yaptıran meslek mensuplarının geriye dönük risklerini teminat altına alabilmek için, devam eden yıllarda da poliçelerini yenilemeleri önerilmektedir.

• Mesleki Sorumluluk Sigortası Genel Şartları hakkındaki tebliğ hükümlerine göre; Sigortalı ve sigorta ettiren, (a) ve (b) bentlerinden birini içerecek şekilde sözleşme yapabilecekleri gibi, her ikisini içerecek şekilde de sözleşme yapabilirler. • Mesleki sorumluluk sigortası genel şartlarının hukuki düzenlemesi her ne kadar yukarıda açıkladığımız şekilde olmasına rağmen, sigorta şirketleri ile yapılan görüşmelerde bir kısım sigorta şirketlerinin poliçenin geçmişe etkin olabilmesi için, değişen yüzdelerde ek prim talep ettiği, diğer sigorta şirketlerinin ise, geçmişe yönelik poliçe düzenlemediği tespit edilmiştir. • Bu sebeple; mesleki sorumluluk sigortası yaptıracak meslek mensuplarının bu hususa dikkat etmeleri gerekmektedir.

Serbest Muhasebeci ve Serbest Muhasebeci Mali Müşavirlerin mesleki sorumluluk sigorta konusunu belirlemede; bir kısım sigorta şirketlerinin“ Mesleki faaliyetin yerine getirilmesi sırasında meslek mensubunun ihmali, kusuru, hatası sonucu oluşacak hukuki sorumluluk” rizikolarına teminat verdiklerini, bir kısım sigorta şirketinin ise; genel hukuki sorumluluk dışında özel şartlarında “V.U.K. Mükerrer 227.Maddesi ile 29.06.1997 Tarih ve Vergi Beyannamelerinin S.Muhasebeci ve S.M. Mali Müşavirlerce imzalanmasına ilişkin 4 sıra no lu tebliğ uyarınca verilen hizmetlerden kaynaklanan müteselsil sorumluluk” rizikolarına teminat verdiklerini ayrıca belirtmişlerdir.

Halbuki, mesleki sorumluluk sigortası genel şartlar tebliğinin sigortanın konusunu açıklayan A.1 maddesinde; Poliçede sigortalının mesleğinin sadece ismen değil, (Serbest Muhasebeci veya Serbest Muhasebeci Mali Müşavir) icra edilen mesleki faaliyetin tarif edilerek, sınırlarının açıkça belirlenmesi istenmiştir.

Çalışmalarımızda, sigorta şirketlerinin, mesleğimiz ile ilgili sorumluluk sigortası poliçe konularını dar kapsamlı belirledikleri görülmüştür. Bildiğiniz üzere; muhasebecilik ve mali müşavirlik mesleğinin konuları; 3568 sayılı meslek yasamızın 2‐A maddesinde ayrıntılı olarak sayılmıştır. Bu konular içerisinde bulunan denetim olgusunun mevcut S.P.K., B.D.D.K. ve yeni düzenlenecek T.T.K. hükümleri uyarınca icra edilmesi durumunda doğacak sorumluluğun teminat kapsamına dahil edilmesi gerekmektedir.

2‐ Mesleki Sorumluluk Sigortası Genel Şartları ile ilgili olarak 03.Mayıs. 2007 tarih ve 26511 sayılı Resmi Gazete de yayımlanan tebliğ ile yapılan düzenlemeye göre; Sigorta şirketi, sözleşmedeki şartlara tabi olmak kaydı ile meslek mensubunun poliçede belirlenmiş mesleki faaliyeti ifa ederken, neden olduğu zarar dolayısıyla ödeyeceği tazminat tutarlarını ve, Poliçede belirtilmiş ise;

a) Yargılama giderleri ve avukatlık ücretlerini, b) Sigortalının müteselsil sorumluluk gereği ödeyeceği SGK idari para cezası, vergi cezası, gecikme zammı ve gecikme faizini, Poliçede yazılı limitler dâhilinde temin edecektir. Ayrıca, Mesleki Sorumluluk Sigortası Genel Şartlarına göre iki yıl olarak belirlenen süre, Serbest Muhasebeci, Serbest Muhasebeci Mali Müşavir ve Yeminli Mali Müşavirler için beş yıl olarak uygulanacaktır.

Mesleki sorumluluk sigortası teminat kapsamı dışında kalan haller C. TEMİNAT DIŞINDA KALAN HALLER: Mesleki sorumluluk sigortası teminat kapsamı dışında kalan haller aşağıdaki şekilde belirlenmiştir; a) Sigortalının poliçede belirtilen mesleki faaliyetlerinin kapsamını aşan her türlü faaliyeti; b) Mesleki faaliyetin ifası sırasında sigortalı tarafından kasten sebep olunan her tür olay ile davranışları; c) Sigortalı veya çalıştırdığı kişilerin, poliçede belirtilen mesleki faaliyeti ifa ederken alkol, uyuşturucu ya da narkotik maddelerin tesiri altında bulunması sonucunda meydana gelen olaylar; d) Ticari veya endüstriyel sırların saklanmaması veya kötüye kullanılması sonucu meydana gelebilecek zararlar ; Teminat dışında bırakılmıştır.

D. SÖZLEŞMEDE ÖZEL HÜKÜMLERLE GENİŞLETİLEBİLECEK TEMİNAT VE TAZMİNAT TALEPLERİ: a)Herhangi bir bilgisayar esaslı veya elektronik ortamda saklanabilir, yazılı, basılmış veya herhangi bir yöntem ile tekrar çoğaltılmış olsun veya olmasın her tür belge kaybı veya sigortalının bakım, gözetim ve kontrolüne verilmiş bilgi ve malzemenin kaybı, suistimali veya imha edilmesi; b)Türkiye Cumhuriyeti mahkemeleri haricinde bir mahkemede açılan tazminat davaları ve tahkim; c)Her türlü haksız rekabet; d)Türkiye Cumhuriyeti mevzuatı dışındaki kanunlar çerçevesinde yapılabilecek tazminat talepleri, e)Sigortalının fiillerinden sorumlu olduğu kişilerin kasıtlı hareketlerinden kaynaklanabilecek tazminat talepleri, f)Yasal belgelerin, mevcut yasa ve yönetmeliklerde öngörülen zamanlarda tamamlanmamasından kaynaklanan tazminat talepleri, g)Yazılım veya donanımla ilgili her türlü görüş veya tavsiyeden kaynaklanan tazminat talepleri, h)Sigortalının yedi emin veya benzeri sair bir sıfatla yürüttüğü faaliyetlerden kaynaklanan tazminat talepleri, aksine sözleşme yoksa teminat dışındadır.

Ancak; sözleşmenin tarafları dilerler ise, sözleşme de bu sınırlandırmaların bir kısmını hatta tamamının geçerli olmayacağını kararlaştırabilirler. Aksi takdirde sigortacının sorumluluğu genel şartlardaki bu sınırlandırmalar dikkate alınarak tayin edilir. Mesleki sorumluluk sigortası genel şartları ile ilgili yasal düzenlemeye göre; sözleşmenin tarafları, kendi aralarında poliçenin özel hükümlerini belirlemesi gerekirken, sigorta şirketleri ile yapılan görüşmelerde sigorta şirketlerinin poliçelerdeki özel şartları tek taraflı olarak düzenledikleri tespit edilmiştir. Araştırmalarımız sonucunda, sigorta şirketlerinin yukarıdaki hususlar ile ilgili teminat ve tazminat taleplerini sigorta poliçelerine ilave etmekten imtina ettikleri görülmüştür.

E. SİGORTA ETTİRENİN VE SİGORTALININ YÜKÜMLÜLÜKLERİ a) Haberdar olduğu andan itibaren rizikonun gerçekleştiğini, beş gün içinde sigortacıya ihbar etmek, b) Sigorta sözleşmesi yokmuş gibi gerekli kurtarma ve koruma önlemlerini almak ve bu amaçla sigortacı tarafından verilecek makul talimatlara uymak, c) Sigortacının talebi üzerine, olayın ve zararın nedeni ile hangi hâl ve şartlar altında gerçekleştiğini ve sonuçlarını tespiti, tazminat yükümlülüğü ve miktarı ile rücu hakkının kullanılmasına yararlı, elde edilmesi mümkün bilgi ve belgeleri gecikmeksizin vermek, d) Sigortacının yazılı onayı olmadıkça, sorumluluğu veya tazminat talebini kısmen veya tamamen kabul etmemek, ödeme taahhüdünde bulunmamak, zarar görenlere herhangi bir tazminat ödemesinde bulunmamak; e) Zarardan dolayı, dava yolu ile veya başka yollarla bir tazminat talebi karşısında kaldığı veya aleyhine cezai kovuşturmaya geçildiği hâllerde, durumdan sigortacıyı derhal haberdar etmek ve zarar ziyan talebine ve cezai kovuşturmaya ilişkin olarak almış olduğu ihbarname, davetiye ve benzeri tüm belgeleri gecikmeksizin sigortacıya vermek, f) Sigorta konusu ile ilgili başka sigorta sözleşmesi varsa bunları sigortacıya bildirmek.

F. SİGORTA ŞİRKETLERİNİN POLİÇELERİ HAKKINDAKİ BİLGİLER; Serbest Muhasebeci ve Serbest Muhasebeci Mali Müşavirlerin mesleki sorumluluk sigorta poliçelerinin hazırlanması konusunda bazı sigorta şirketleri çalışmalarını hızlandırmış, bazıları ise halen bu konunun çok yeni olmasından dolayı bir çalışma yapmamıştır. Neticede çalışma yapan sigorta şirketleri kendi özel şartlarını belirlemiştir. Özel şartlar sigorta şirketlerine göre farklılıklar göstermekte ise de, bazı maddeler değişmemektedir. Bazı sigorta şirketleri rizikonun gerçekleşmesi durumunda ileriye doğru beş yıl için teminat verir iken, geriye dönük beş yıl için teminat veren şirketlerde mevcuttur.

Özel şartlar belirlenir iken özellikle aşağıdaki hususlara dikkat edilmesi gerekmektedir; • 213 sayılı V.U.K.’ nun mükerrer 227.madde kapsamındaki sorumluluk konusu, ilgili mesleki sorumluluk sigortası poliçesinde net olarak açıklanmalıdır. • 4 sıra no ’lu Vergi beyannamelerinin SM ve SMMM tarafından, imzalanması hakkında ki tebliğ kapsamında sorumluluklar poliçede açıklığa kavuşturulmalıdır. • Bu sorumlulukların yanı sıra, mesleğimizi ilgilendiren her türlü kanun, yönetmelik ve tebliğ hükümleri sigorta kapsamına alınmalı ve sigorta süresi içerisinde kanunlarda meydana gelen değişikliklerin de sigortalı lehine olacak şekilde bir zeyilname ile kapsam altına alınması da sağlanmalıdır.

1.PRİM ORANLARI ; Sigorta şirketlerinin prim oranları farklılıklar göstermektedir. Genelde alınan primler yıllık ciro ve talep edilen teminat limitine göre belirlenmektedir. Prim aralıkları yıllık ciro 50.000 TL talep edilen teminat limiti de 50.000 TL olduğunda; 567 TL den, 1.500 TL ye kadar değişen rakamlardan oluşmaktadır. Ayrıca,talep edilen azami meblağ da olay başına ve poliçe süresince belirlenen rakamı aşamayacağı belirtilmektedir.

2. MUAFİYETLER : Muafiyet konusu da şirketler bazında farklılıklar göstermektedir. Buna göre;   * Her bir hasarda minimum 1.000,00 € ve poliçede belirtilen cironun %1 i oranında tenzili muafiyet * Hasarın % 10’u oranında olmak üzere uygulanan muafiyet, * Her bir hasarda 100.000,00TL ye kadar asgari 100,00TL; 100.000,00TL ve üzeri için asgari 250,00TL olmak üzere %10 oranında tenzili muafiyet * İdari ve adli para cezaları ile ilgili her bir hasarda hasarın %20 si diğer hasarlarda en az 500,00TL olmak üzere Olmak üzere çeşitli muafiyet türleri mevcuttur. Bazı şirketler işlemlerini bizzat kendisi yürüten mali müşavirlere ve aynı zamanda Mesleğini icra süresini göz önüne alarak da ayrıca indirim uygulamaktadır. Alınan sigorta tekliflerinden ve yapılan görüşmelerden Söz konusu poliçenin, sigortalı sayısına bağlı olarak prim tutarının daha da düşebileceği belirtilmiştir.

Ödeme Şartlarından sonra gelen sayfanın aşağıdaki şekilde düzenlenmesi gerekir.   Üretilen Poliçelerdeki Genel Farklılıklar: * Poliçe fiyatlarının sigorta şirketleri arasında anormal farklılık göstermesi ve aynı sigorta şirketinin ise bir er yıl arayla yaptığı poliçelerdeki fiyatlandırma konusundaki tutarsızlıklar dikkat çekmektedir. * Poliçeler arasındaki muafiyet tutarları 150 TL ile 2.500 TL arasında değişmektedir. Ayrıca aynı sigorta şirketinin birer yıl arayla yapmış olduğu poliçelerdeki muafiyet tutarındaki artışların % 600 ün üzerinde değişebildiği görülmektedir. * Poliçelerdeki yürürlülük tarihleri arasında farklılıklar dikkat çekmektedir.5 yıl geriye dönük veya 1 yıl geriye 3 yıl ileriye dönük poliçeler üretilebilinmektedir. * Poliçelerin bir kısmında ek teminat ile ölüm, Kazaen sürekli sakatlık, yangın, sel ve su baskını, hırsızlık gibi durumlar teminat altına alınırken bir kısım poliçelerde bu husus uygulanmamaktadır.

* Poliçenin aynı sigorta şirketi tarafından yenilenmemesi durumunda geçmişe dönük teminatların verilip verilmeyeceği hususu sigorta şirketleri arasında farklılık göstermektedir.   * Bazı poliçelerde; müteselsil sorumluluk gereği meslek mensubunun ödeyeceği SSK pirimi, Vergi, Vergi cezası, gecikme zammı ve gecikme zammı veya SSK işe giriş bildirge sinin geç verilmesinden kaynaklanan zararların istisna kapsamında değerlendirildiği veya poliçelerde hiç bahsedilmediği görülmektedir. * Sigorta şirketlerinin bir kısmı hasarsızlık durumunda yeni yaptırılacak poliçede hasarsızlık indirimi uygularken kimi sigorta şirketlerinin bundan imtina ettikleri tespit edilmiştir. Manevi tazminat taleplerinin bir kısım sigorta şirketlerince poliçede teminat altına alınırken, kimi sigorta şirketlerince ise teminatın dışında tutulduğu tespit edilmiştir.

3.ÖDEME ŞARTLARI : Mesleki Sorumluluk Sigorta poliçelerinin ödeme şartlarını incelediğimizde ise ; Peşin olarak isteyen şirket mevcut olduğu gibi ; • %25 peşin, 5 eşit taksit, • %25’i peşin olmak üzere, bakiye aylık olarak 3 eşit taksitte ve ödeme tarihindeki T.C. Merkez Bankası döviz satış kuru üzerinden TL olarak, Şeklinde değişmektedir.

Hasar Örnekleri: Hasarın içeriği:   Hasarın içeriği: * 2009 Ocak KDV Beyannamesinin verilmemesi nedeniyle VD Takdir Komisyonu 41.200 TL Vergi ve 41.200 TL Vergi Cezası uyguluyor. Uzlaşma sonrası ceza 29.150 TL’ye düşüyor. Bu durumda sigorta şirketince; 29.150 TL’lik uzlaşma sonrası cezanın karşılanması gerekmektedir. * Sigortalı tarafından mükellefe ait Aylık Prim ve Hizmet Belgelerinin zamanında SGK verilememesi nedeniyle uygulanan para cezası. 1.170,00.- TL Ancak 15 günlük sure içerisinde ödendiği için 877,50 TL’ye düşmüştür. Sigortalı muafiyet tutarı: 150,00 TL’dir. Bu durumda sigorta şirketi poliçedeki muafiyet tutarını da dikkate alarak 727,50 TL ödeme yapmalıdır.

Hasar Örnekleri: * Hasarın içeriği:   * Hasarın içeriği: Meslek Mensubun müşavirliğini yaptığı firma 2008 yılı hesaplarının kontrolü için bir x YMM şirketi ile anlaşıp inceletmiştir. İnceleme sonucu muhteviyatı itibari ile yanıltıcı belge tespit edilmiş ve bu faturalar Vergi Dairesine düzeltme beyannamesi ile verilmiştir. Düzeltme öncesi firmanın 4.dönem geçici vergi ödemesi 5,500 TL dir. Faturaların çıkarılması sonucu çıkan kurum geçici vergi ise 21.750,TL dir. Aradaki fark olan 16,250 TL yi işletme meslek mensubundan müteselsil sorumluluk gereği istemesi durumunda, sigorta şirketinin hasarı ödemesi gerekir.

G. DEĞERLENDİRME VE SONUÇ; * Öncelikle meslek mensupları sorumluluk sigortalarını yaptırmadan önce, poliçenin özel şartları özenle okunmalı ve kontrol etmelidir. * Sigorta poliçelerinde oluşacak risk karşılığında tazmin edilecek teminat tutarı seçilirken dikkat edilmelidir. * Sigorta poliçesinde geçmişe yönelik mi, yoksa ileriye yönelik mi teminatın verildiği hususu göz ardı edilmemelidir. Yaptırılacak poliçelerde özellikle geriye yürürlülük tarihinin 5 yıl olması hususuna dikkat edilmelidir. * Sigorta poliçesinin yapılacağı ilk yılında, dönemsellik kavramı gereği başlangıç tarihinin yılbaşı olmasına dikkat edilmelidir. * Muafiyetler kısmında; limitlerin belirlenmesi ve tutarın yazılması hususu önemlidir. Aksi halde ciro üzerinden belli bir oran olarak verilen muafiyetler ile yüksek tutarlı Verilen muafiyetler zararın tanzimi konusunda sıkıntılara neden olacaktır.

G. DEĞERLENDİRME VE SONUÇ; Örnek: Yaptırılacak poliçede muafiyetin 2.000 TL olması durumunda beyanname verememe dolayısıyla kesilecek idari para cezalarının sigorta şirketince karşılanması söz konusu olamayacaktır.   * Poliçenin yenilenmemesi durumunda geçmişe dönük teminat alınamayacağından poliçe yaptırılırken özellikle otomatik yenileme garantisi olan sözleşmelerin tercih edilmesi gerekir. * Poliçe teslim tarihinde peşinatın ödenmemesi halinde veya peşinatın ödenip taksitlerin ödenmemesi durumun da poliçenin Borçlar kanunun 107 maddesinin 3.bendi uyarınca herhangi bir mehile gerek kalmadan fesih olacağından konuya ilişkin meslek mensubunun ödemelerini talimatla kredi kartına bağlatmaları gerekir. * Meslek mensubunun haberdar olduğu andan itibaren rizikonun gerçekleştiğini, poliçede öngörülen süre içerisinde (5 gün) bildirmesi gerektiği aksi halde poliçenin teminat kapsamı dışında kalacağı hususunun bilinmesi gerekir.

G. DEĞERLENDİRME VE SONUÇ;   * Meslek mensubunun müteselsil sorumluluk gereği ödeyeceği idari para cezası, vergi cezası, gecikme zammı ve gecikme zammı ibaresinin mutlak poliçede geçmesi gerekir. * Sigorta şirketleri ile münferit sözleşme yapılmasından kaçınılmalıdır. * Meslek mensupları sorumluluk sigortalarını yaptırma dan önce, Müşteri ile mutlaka sözleşme imzalanmalı ve müşteri listeleri odamız ile bağlı bulundukları vergi dairelerine düzenli olarak gönderilmelidir.