OLAY YERİ İNCELEMESİ VE SPOT TESTLER
OLAY Adli yönden ortaya çıkan, oluşan, durum, ilgi çekebilecek nitelikte her türlü hadiseye olay denir. OLAY YERİ Suç kastının davranışa dönüştüğü yerde başlayıp, failin kaçış yönüyle devam eden, olayın işleniş tarzını mağdur ve sanıkları ile ilişkinin saptanabileceği ve maddi delillerin tespit edilebileceği yere denir.
OLAY YERİ İNCELEMESİNİN AMACI
Meydana gelen bir olayın adli bir suç olup olmadığını tespit etmek, olayın öngörülen şekil ve şartlarda meydana gelip gelmediğini belirlemek, olay yeri-fail-mağdur (veya maktul) arasındaki ilişkiyi kuracak maddi suç delillerini bulmak amacıyla yapılır.
Olay Yerine Gidiş Hazırlığı Olay yerine planlı ve süratle gidilir. Plan önceden ayrıntılı bir şekilde hazırlanır. Olayın çeşidine göre planda; Personelin sayısı, niteliği, olaydaki görevi, Olay soruşturma sorumlusu, Araç, gereç, teçhizat ve malzemenin (kroki ve fotoğraf malzemesi, delil ambalaj malzemesi, iz tespit malzemesi ve diğer lüzumlu malzeme) nitelik ve nicelikleri açıkça belirtilir.
Olay Yerine Götürülecek Malzeme Plan, Kroki ve Yazı Malzemesi : - 2 tane 50 metrelik ve 1 tane 20 m’lik şerit metre, - 2 tane 2 m.lik şerit, - gönye, T cetveli, kumpas, pergel takımı,
- muhtelif renkli tebeşirler, büyük bir bloknot, pusula, - portatif yazı malzemesi, karbon kağıdı, muhtelif boyutta beyaz kağıtlar, aydınger kağıdı, kurşun kalemler, 20 cm.lik cetvel, silgi, renkli kalemler, dolmakalem
Fotoğraf Malzemesi ve Video Kamera: - Fotoğraf makinesi ( 9*12 ebadında cam ve filmpat kullanan, normal, geniş ve dar açılı objektifleri olan), - sehpa, - flaş tertibatı, - reflektör ( 2 adet, renkli cam ve filtrelerle), - pozometre, - siyah örtü, - aydınlatma malzemesi, - cep lambaları,
- fişler, - 1 adet 16 mm.'lik film alma makinesi (gerekli teçhizatı ile birlikte), - cam-film banyo takımı, - aydınlıkta film banyosu için gerekli tertibat, - gerekli kimyasal malzemeler, - küvetler, vs.
İz Tespit, Tetkik, Ambalaj Malzemesi: Komple parmak izi kiti (tozlar, fırçalar, luplar, iyot cihazı, pülverizatör, iz nakil kağıdı, mukayese izleri almak için fişler, mürekkep, cam plakalar, merdane, fon kağıtları, makas, papil sayma iğnesi) Mulaj malzemesi (alçı,iğne, tahta kaşık, demir spatül, 10*80 cm'lik çinko levha, sicim, elek, stenç, ispirto lambası, alüminyum tas, yağ ),
ambalaj malzemesi ( 1 yumak ip, mukavva kutular, mantar parçaları, çiviler, kese kağıtları vb) - naylon torbalar, - etiketler, - zarflar, - şişeler, - pamuk, - tüpler vb.
Muhtelif Malzeme ve Eşya: - Pense, - cımbız, - çakı, - balmumu, - parafin mum, - mühür mumu, - kibrit, - iğne iplik, - dikiş iğnesi,
- tornavida, karton, cep defteri, çekiç, kerpeten, çivi, zamk, mühür, el lambası, kelepçeler, eldiven.
Olay Yerine Götürülecek Personel Kriminalistik bilgisine sahip memurlar ve ilgili personeli yönlendirip nezaret edecek kriminalistik bilgisine sahip bir amir, gerektiği takdirde uzmanlar (balistik, parmak izi uzmanları vb.).
Olay Yerine Gelen Amirin Görevleri - İlk müdahaleyi yapan görevlilerle konuşarak gerekli bilgileri alır. Olay yerinin dış çemberini belirler. - Önlemleri ve olay yerini gerekirse takviye eder (insan gücü ve aletlerle). Olay yerindeki ilk gözlemlerini yapar veya bunun için birisini görevlendirir. Olay yerinin özelliğine bağlı olarak gerekiyorsa uzman çağırır. Olay yerindeki personelin görev dağılımını belirler.
Görevlilerce getirilen bilgileri gözden geçirir, eğer gerekiyorsa tahkikatı yeniden yönlendirir. - İzlenimlerini ve diğer önemli bilgileri not eder. Her an bir sürprizle karşılaşabileceğini daima hatırında tutar (mesela ani bir saldırıya uğrayabilir veya bazı tuzaklarla karşılaşılabilir). Son gözden geçirmeyi yapar veya yaptırır. Olay yerini gerekli incelemeler yapıldıktan sonra terk etmeye karar verir. Bütün bilgileri yeniden değerlendirip tahkikatı nasıl yönlendireceğine karar verir.
Olay Yerinde Alınabilecek Tedbirler İlk olarak ekibin güvenliği sağlanır, Çevre güvenliği sağlanır, Seyirci kalabalığı uzaklaştırılır, Olay yeri giriş ve çıkışları kontrol altına alınır, Gerektirdiği takdirde trafik akışının devamı sağlanır,
Olay yerinde (veya yakınında) bulunan şahıslar kontrol edilir, Şahitler (mevcut oldukları takdirde) belirlenir, Olay yerindeki delillerin bozulması, değişmesi veya kaybolması önlenir, Mevcut oldukları takdirde sanıklar muhafaza altına alınır, Şahitlerin ifadeleri alınmadan olay yerinden uzaklaşmalarına müsaade edilmez. Sanıkların şahitlerle ve şahitlerin birbirleriyle konuşmaları önlenir, Sanıkların ellerini yıkamalarına müsaade edilmez.
Olay Yerinde Şu Sorulara Cevap Aranır - Sanıklar olay yerine nereden girdiler? Saldırının asıl hedefi neresidir? - Giriş yeri ile saldırı hedefi arasında izlenen yol? Çıkış yerleri neresidir? - Asıl saldırı hedefi ile çıkış yeri arasında izlenen yol? - Uğrayabilecekleri diğer yerler?
Olay YERİ İNCELENMESİ Olay yerine yaklaşırken ipuçları bulunabileceği ihtimali göz önünde bulundurularak dikkatle yaklaşılır. Olay yerinin ilk olarak gözle incelenmesi yapılır. Olay yeri kâğıda özet olarak (detaysız) not alınır. Gerekli yerlerin fotoğrafı çekilir. Olay yerinin krokisi çizilir.
Varsa parmak izleri alınır. - Deliller toplanır. - Olay yerinin detaylı taraması yapılır. - Deliller kroki üzerinde işaretlenir. - Delillerin korunması sağlanır. - Daha sonra gerek görüldüğü takdirde olay yerinin gerçek ölçülere uygun planı çizilir. - İnceleme sırasında gerekli olduğu durumlarda uzmanlardan faydalanılır (Parmak izi, Patlayıcı Madde, Balistik uzmanları vb).
KROKİ Olay yerinin kağıt üzerinde basit çizgilerle ve kuşbakışı olarak tespitidir. Kroki tutanağın kusurlarını kısmen tamamlayacak mükemmel bir usuldür. Bir Kroki Şunları Göstermelidir : - Mobilyanın, kapının, pencerenin vs. boyutlarını, - Cisimlerin birbirlerine olan uzaklığını, - Delillerin sabit olan iki yerden uzaklıkları (kapı, duvar vb.), - Olay yerinin diğer önemli özelliklerini ve elde edilen bütün fiziksel delillerin yerlerini, - Yönleri (genellikle üst kısım kuzeyi gösterir), - Krokiyi çizenin kimliğini, günün tarihini hatta saati,
Kroki Yapmanın Faydaları : - Uzun zaman olayın cereyan tarzını hafızada tutar. - Anlaşılması basit ve kolaydır. - Tekrar tekrar olay yerine gitmeyi önler. Suçun işleniş tekniği yönünden durum muhakemesi yapmaya kolaylık sağlar. Suçun çözümüne yardımcı olur. Yalancı şahitlerin ifade vermelerini önler. Mahkemenin kısa zamanda sonuçlanmasına yardımcı olur.
BULGU Olay yeri incelemesi sırasında olay yeri-fail-mağdur ilişkisini ortaya koymak amacıyla olay yerinde elde edilen her türlü maddelere denir. Henüz hukuki nitelik kazanmamış maddi (fiziksel) olgulardır.
DELİL Bir hukuksal sorunu çözmeye, suç fiilini ispata, meydana gelen bir suçun aydınlatılması ve suç sanıklarının tespitine yarayan, ikamesi hukuk tarafından yasaklanmamış her tür bulguya delil veya ispat vasıtaları denilmektedir.
HER DELİL BİR BULGUDUR AMA HER BULGU BİR DELİL DEĞİLDİR HER DELİL BİR BULGUDUR AMA HER BULGU BİR DELİL DEĞİLDİR. (Edmund LOCARD)
Olay yerinden elde edilen deliller aksi ispat edilene kadar geçerliliklerini korurlar.Olay yerindeki deliller; polisçe hazırlık soruşturmasında suçun ve suçlunun tespit edilip yakalanmasını, mahkeme aşamasında bu verilerle aydınlatılmasını, masumların aklanmasını ve suçluların ceza almasını sağlamak için önemlidir. Suç konusu olan olayın mahiyetini açıklar.
Suçun kimler tarafından, nerede, ne zaman, ne amaçla, ne ile, nasıl ve kime karşı işlendiği sorularının cevaplarının bulunmasında yardımcı olur. Sonuç ve zararlarının ne olduğunu açıkça gösteren, mantıksal ilişki kurup fail-mağdur-mekan ilişkisini ispatlamaya yarayan vasıtalardır.
OLAY YERİNDEKİ DELİLLER Belge Deliller Fotoğraf , video kamera, kroki ve tutanak Maddi Delil Beyanlar dışında kalan, maddi (fiziki) bir yapıya sahip, dokunulabilen, canlı veya cansız herhangi bir nesne ya da ize maddi delil denir. Parmak izi, tabanca, kovan, sigara izmariti, kan lekesi v.b. Biyolojik Delil Kan, kıl, tükürük, ter, meni, vajinal svap, anal svap, penis svabı, doku parçası, tırnaklar, dışkı, kepek ve deri döküntüleri
Fiziksel Delil Toprak malzemeleri, kumaş lifleri, giyecekler, yatak malzemeleri, ayak giysileri, belgeler, el yazıları, makine yazıları, imzalı kağıt, senet vs. her türlü teyp ve video kasetleri, disket, CD, DVD, VCD gibi elektronik kayıt cihazları, ateşli ve ateşsiz silahlar, suçta kullanılan araç ve gereçler (keser, balta, bıçak, tornavida, çekiç vs.) ,fişek ve mühimmatlar, av tüfekleri içinde bulunan saçma ve tapalar, mermi, kovan, kartuş ve çekirdekler, cam veya cam kırıkları, paralar, olayla bağlantılı ve yukarıdaki deliller dışında kalan tüm fiziki yapıya sahip deliller.
Kimyasal Delil Patlayıcı maddeler, boyalar, polimer ve yapıştırıcı maddeler, lif, kumaş parçaları, üzerinde mermi giriş deliği bulunan kumaşlar (atış mesafesinin tayını için gereklidir), yanıcı ve yakıcı maddeler (yangın artıkları, petrol türevi maddeler vs), atış artıkları (barut artıkları, svaplar), narkotik ve uyuşturucu maddeler (esrar, eroin, morfin vs.), ilaçlar, toksik maddeler (zehir içeren kimyasal maddeler),
İz Delil Parmak izi ve avuç izleri Ayak izi Araç lastik izleri Diş izleri Alet izleri Kulak izi
Parmak İzi: Parmak izlerini görünür hale getirmek için kullanılan malzemeler: Görsel inceleme Fiziksel belirteci Parlaklık araştırması Küçük parçacık belirteci Gentian moru Gümüş nitrat Sudan Black Amido Black İyot Ninhydrin Süper yapıştırıcı Tozlar
Bir yerde bulunan iz bu şekilde tespit edildikten sonra bunun fotoğrafı çekilir veya pudralanmış izler saydam bir banda alınır. Elde edilen parmak izleri parçalar halinde olsa bile işe yaramaktadır. Hatta 5-6 mm²lik bir iz parçası dahi parmak izinin tespiti için yeterli olmaktadır.
Ayak izi Tespit Yöntemleri 1. Pürüzsüz ve parlak yüzeylerde ki tozlu ayak izlerinin tespiti için yüzeye paralel olarak yatay ışık verilerek izin görünmesi sağlanır. 2. Kanlı ayak izlerinin tespitinde iz kısmen belli ise amido black ile boyama yapılarak iz daha belirgin hale getirilebilir. 3. Görünmeyen kanlı ayak izlerinin ortaya çıkarılmasında Luminol sıvı uygulamasıyla izler görünür hale getirilebilir.
Özellikle tecavüz ve öldürme olaylarında, failin . Diş İzleri: Özellikle tecavüz ve öldürme olaylarında, failin mağdur/maktül vücudu üzerinde , elma, peynir, sakız, çikolata gibi gıdalar üzerinde bulunur. Bu izlere ısırma izleri adı verilir. Bu tür izler kalıp alma, fotoğraflama ve röntgen çekmek sureti ile transfer edilir. Kulak İzi: Kulak izlerinde, parmak izi belirleme, tespit ve transfer yöntemleri kullanılır.
Alet İzleri: Olay yerinde bulunabilecek iz delillerden birisi de suç aletlerinin temas ettiği, baskı yaptığı zeminlerde kalan izleridir. Aletlerin bu tür özelliklerinde faydalanılarak olay yerlerinde bulunan alet izleri olayı aydınlatmaya ve suç aletini tespit etmeye yarayabilir. Alet izleri, kalıp alma ve fotoğraflama sureti ile veya nesnenin kendisinin doğrudan alınması ile transfer edilir.
OLAY YERİ FOTOĞRAFI Olay yeri uzun süre bozulmadan kalamayacağı için, tercihen hiç kimse içeriye alınmadan, mümkün olduğu kadar çabuk fotoğrafları alınır. Olay yeri dışında; uzaktan (olay yeri sınırlarını da içine alan), sonra orta uzaklıktan, daha sonra daha yakından fotoğraflar çekilir. İyi bir çekim için; - Enstantane, diafram, odak uzaklığı, (gerekiyorsa flaş) ayarları iyi yapılmalı, - Kamerayı oynatılmamalı.
DELİL TOPLARKEN DİKKAT EDİLECEK HUSUSLAR Olay yerine giren her şahıs delilleri yok etmek için bir potansiyeldir. Bir delil, bir başkasına verilirken imza karşılığı verilmesi uygun olur (delilin nereye gittiği belli olur). Suç işleyenler de sonradan gelip kalabalığa karışabilirler. Bu yüzden kalabalığın da fotoğrafları veya filmi çekilebilir.
Elinizi uzattığınız yerlere dikkat edin (iğne, jilet vb. olabilir). İnce eldiven giymek faydalı. Olaya homoseksüeller karıştıysa bulaşıcı hastalıklara karşı çok dikkatli olmak gereklidir (Mesela AIDS olabilir). Bu gibi durumlarda suni teneffüslerde de dikkatli olmalısınız.
AIDS vb. bulaşıcı hastalıkların mikropları kurumuş vücut sıvılarında (mesela kan) günlerce, hatta haftalarca canlı kalabilmektedir. Mikroplu olma ihtimali olan delillerin üzerine " Mikroplu Olabilir" ibaresi konulmalıdır. Araştırmadan sonra elleri sabun ve suyla iyice yıkamalı, eğer ellerde çatlak, kesik, delik varsa dezenfekte edilmesi gerekir. Gerekirse ayakkabıların üzerine de koruyucu torba giyilebilir.
DELİLLERİN MUHAFAZASI Delillerin muhafazası olayın meydana geldiği andan itibaren başlar. Olay yerinin açık, ya da kapalı saha olması, hava durumu, delillerin kimyasal ve fiziksel özellikleri göz önünde bulundurularak gerekli koruyucu tedbirler alınır. Olay yerinde kalması gerekli görülen deliller, soruşturma yada inceleme sonuçlanıncaya kadar görevlendirilecek nöbetçilerle korunur.
Diğer deliller, ilgili yerlere gönderilmek üzere, soruşturmayı yapan emniyet biriminde, kilitli ve özel odalarda ya da çelik depolarda muhafaza edilir. İlgililerden başkasının herhangi bir sebeple bu yerlere girmelerine ya da dolapları açmalarına müsaade edilmez. Her delil parçası, uygun bir kaba konulmalı ( hap kutusu, plastik torba, kuvvetli karton kutular vb. gibi). Delillerin konulduğu kap uygun bir biçimde bağlanıp mühürlenmeli
OLAY YERİ İNCELEMESİNDE KULLANILAN METODLAR Gözlem Yoluyla Araştırma Olay yerinde belli bir yerde durup, olayın ne olduğunu anlamaya çalışmaktır. Olay yerinin gözlem yoluyla araştırılması, sistematik araştırma için hazırlık safhasıdır. Olay yerinin genel görünümünün fotoğraflarla tespiti bu safhada yapılmalıdır.
Sistematik Olarak Araştırma Şerit Metodu Bu yöntem olay yerinin dikdörtgen veya kare görünümünde olması halinde kullanılır. Dikdörtgenin bir kenarından başlayarak yavaş yavaş delil aranır. Delil bulunduğunda diğerlerine haber verilir. Gerekliyse delilin fotoğrafı çekilir. Çizgi bitince geriye doğru başka bir çizgiye girilir. Bu şekilde bütün alan araştırılır.
Izgara Metodu Şerit Metodunun biraz değişik şeklidir Izgara Metodu Şerit Metodunun biraz değişik şeklidir. Bu metot da arama çizgileri ızgara gibi kesişecek şekildedir. Bu metotla olay yeri iki defa aranmış olur. Spiral Metodu Bu metot araştırma alanının dairesel nitelikte olduğu durumlarda kullanılmaya uygundur. Olay yeri spiral şekilde dışarıdan başlayıp spiralin merkezine doğru araştırmaya devam edilir. Bombalama olaylarında ise aramaya spiralin merkezinden başlanıp dışarıya doğru yapılır.
Tekerlek Metodu Bu metot dairesel nitelikteki olay yerinin araştırılmasında kullanılır.Araştırmacılar merkezde toplanır. Merkezden çevreye doğru araştırma yapılır. Olay yerinin büyüklüğüne ve araştırmacı sayısına göre bu şekilde araştırma birkaç kez yapılır. Araştırmacıların ihmali düşünülerek bir de çevreden merkeze doğru araştırma yapılması uygun olur.
Bölge Metodu Olay yeri bölmelere ayrılır Bölge Metodu Olay yeri bölmelere ayrılır. Her bölüm için ayrı bir araştırmacı görevlendirilir. Şayet olay yeri büyük ise çeyrek bölümler şeklinde yeniden dörde ayrılır ve bu şekilde inceleme tamamlanır. Daire Metodu Bu metotta her araştırmacı iç içe dairelerden oluşan birer yola girerek araştırma yapar. Araştırmacı eline bir çubuk veya kalem kullanarak, rastgele etrafı karıştırarak, nesneleri kenara iterek araştırma yapar. Olayla ilgili olan gerekli delilleri toplar. Bu şekilde bir arama pek sağlıklı değildir.
OLAYIN YENİDEN GÖZDEN GEÇİRİLMESİ Bir olayda ayrıntıların araştırılması ve doğruluğunun tespit edilmesi işlemleri, olayı yeniden gözden geçirme çalışması olarak bilinir. Başlangıç incelemesi sırasında olay yeri inceleme uzmanı, olayı tüm olarak düşünmeli, sanığın hareketlerini canlandırarak olayı gözden geçirmelidir. Olayda bir boşluk varsa yeni baştan inceleme ve araştırma yapmalıdır. Olayın işleniş bakımından imkansız olanları elenerek bir ya da iki ihtimale indirgenmesi uygun olur.
TEŞEKKÜRLER… HANDE BARKAN İREM BAROKAS SEDA KUTLU