İMLA(YAZIM)KURALLARI HAZIRLAYAN: ŞAMİL DANİŞ İMLA(YAZIM)KURALLARI HOŞGELDİNİZ

Dilin bir alfabe ile belli kurallara göre yazıya geçirilmesine yazım denir.Dilin yazımındaki birlik,toplumun birliği demektir.Bu bakımdan millet olarak bir yazıma ulaşmak zorundayız.

BÜYÜK HARFLERİN KULLANILDIĞI YERLER 1.Cümle Büyük Harfle Başlar Edebiyatın temel malzemesi dildir. Can,canın yoldaşıdır.

2.Nokta,Ünlem ve Soru İşaretinden Sonra Gelen Cümleler Büyük Harfle Başlar Yavaşça yerinden doğruldu.Sinirli ve heyecanlı olduğu her halinden belliydi.Ancak ne diyecekti ve nasıl davranacaktı?Birden bağırdı:Çıkın dışarı!Karşındakiler boyunları büyük çıktılar.

1.İki noktadan sonra yargı bildiren bir cümle gelirse büyük harfle başlar.Eğer iki noktadan sonra örnekler sıralanmışsa küçük harfle başlar. Birden bağırdı:Çık dışarı! Bazı noktalama işaretlerimiz şunlardır:nokta,virgül,iki nokta…

2.Cümle içindeki üç noktadan sonra gelen sözcük küçük harfle başlar. Toplantıya Ahmet,Can,Zeynep…katıldı. 3.Eksiltili cümle olduğunu ya da örneklerin devam ettiğini gösteren üç noktadan sonra cümle büyük harfle başlar. Bir yemek pişirdim ki…Haydi beraber yiyelim. Dolapta şunlar vardı:kavun,karpuz,üzüm… Mutfağa her girişimde bunlardan terim.

3.Özel Adlar Büyük Harfle Başlar A.Kişi adları,kişi adlarından önce ve sonra gelen saygı sözleri,unvan ve lakaplar da büyük harfle başlar. Yahya Kemal Beyatlı Elif Hanım,Mehmet BEY Doktor Suat Bey,Binbaşı Mustafa Topal Hasan,Dervişgilin Hüseyin,Manav Hayrettin

Akrabalık bildiren sözcükler,büyük harfle başlamaz. Ayşe teyze.Gazi amca,Mehmet dayı Ancak akrabalık bildiren sözcükler başa gelirse lakap yerine geçtiği için büyük harfle başlar. Nene Hatun,Dayı Mehmet,Baba Yusuf…

B.Hayvanlara takılan özel adlar büyük harfle başlar. Tekir,Boncuk,Sarıkız C.Ulus,dil,din,mezhep ve tarikat adları büyük harfle başlar Türk,Türkçe,İslam,Hanefi,Mevlevi… D.Yer adlarının yazımı büyük harfle başlar. Kıta,ülke,bölge adları:Afrika,Malezya,İç Anadolu Bölgesi…

Herhangi bir yer adı,bize ilk neyi çağrıştırırsa çağrıştırdırdığı ad küçük harfle başlar. Çanakkale şehri “Tuna”nehri çağrıştırır-Tuna nehri “Erciyes”dağı çağrıştırır-Erciyes dağı Yer adları ilk çağrışımın dışında başka bir çağrışım da yapıyorsa ve her ikisi birden kastedilen kavramı karşılıyorsa büyük harfle yazılır. Çanakkale Boğazı Van Gölü Ağrı Dağı Bu adlar,şehir dışında başka varlıkların özel adı olmuştur.

Tanınmış yapıların adları:Topkapı Sarayı,Ankara Kalesi,Galata Köprüsü E.Kitap,dergi,gazete adları;şiir ve yazı başlıkları büyük harfle başlar. Küçük Ağa,Türk Dili,Radikal,Han Duvarları,Kültür ve Dil

Bu özel adlar arasında geçen” ve,ile,veya” gibi bağlaçlarla “mı” soru sözcüğü küçük harfle başlar.Ancak özel adların hepsi büyük harfle yazılırsa bunlar da büyük yazılır Mai ve Siyah

F.Kurum ve kuruluş adları büyük harfle başlar. Türk Tarih Kurumu Ankara Numune Hastanesi

Herhangi bir sözcükle,belli bir kurum ya da kuruluş kastedildiği zaman o sözcük büyük harfle başlar. Bu yıl,Meclis daha çok çalıştı. Geçen yıl Kurum yeni bir yazım kılavuzu çıkardı.

G.Milli ve dini bayramların adları büyük harfle başlar. Cumhuriyet Bayramı,Ramazan Bayramı H.Gezegen,uydu ve yıldız adları büyük harfle başlar. Bilindiği gibi Ay Dünya’nın,Dünya da Güneş’in uydusudur. Merkür,Neptün,Halley

Dünya,güneş veay sözcükleri astromimi terimi dışında bir anlamla kullanılırsa küçük harfle başlar. Gözüme güneş vuruyor.

GÜN VE AY ADLARININ YAZIMI Belli bir tarih bildiren gün ve ay adları,büyük harfle başlar.Yanında bir tarih yoksa küçük harfle başlar. Bu yıl da sınav haziranda yapılacak. Sınav pazar günü yapılacak. Tarihler şöyle yazılır: 29 Temmuz 2003 29.07.2003 29.VII.2003

YÖN ADLARININ YAZIMI Yön adları,cümle içinde tek başına kullanılırsa küçük harfle başlar. Pusulanın ibresi kuzeyi gösterir Yön adları,yer bildiren adlardan önce gelip o adın belirteni durumunda kullanılırsa,yani özel bir yer adı oluşturursa,büyük harfle başlar.Eğer yer bildiren sözcüklerden sonra gelirse küçük harfle başlar. Üzüm en çok Batı Anadolu’da yetişir. Asya’nın güneybatısını sel aldı.

Yön adları ve bunların türetmeleri “o yönde bulunan ülke ve ülkeler” anlamında kullanılırsa o zaman büyük harfle başlar. Bu konuda Doğulu tarihçiler farklı düşünüyor.

İKİLEMELERİN YAZIMI İkilemeler ayrı yazılır. Yolcu,gürül gürül akan çeşmeden kana kana su içti. Onunla aşağı yukarı iki yıldır görüşmüyorum.

PEKİŞTİRMELERİN YAZIMI Pekiştirmeler,bazı niteleme sıfatlarından “m,p,r,s” ünsüzleriyle yapılır.Sıfatın ilk ünlüsüne kadar olan kısmı alınır,sonra “m,p,r,s”harflerinden uygun olan,alınan kısmın sonuna getirilir ve buna sıfat eklenerek pekiştirme oluşturulur.Pekiştirme yapmaktaki amaç,sözcüğün anlamını kuvvetlendirmektedir. Pekiştirilmiş sözcükler daima bitişik yazılır. Yemyeşil,tertemiz bir dünyanın özlemini çekiyorum. Bu sözcüklerin bazıları zarf olarak da kullanılabilir. Ortalığı tertemiz yaptık.

SAYILARIN YAZIMI Sayıların yazıyla mı,rakamla mı yazılacağı konusunda kesin bir kural yoktur.Uygulama genellikle şöyle olmaktadır: 1.Birden fazla sözcükten oluşan sayılar ayrı yazılır. Bir yıl üç yüz altmış beş gündür

2.Küçük sayılar,yüz ve bin sayıları edebi metinlerde yazıyla gösterilir. Bu deneme sınavına bin üç yüz elli kişi baş vurdu. 3.Çok sıfırlı büyük sayıların(milyon,milyar,trilyon)ana sayıları rakamla gösterilir,diğer basamakları yazıyla yazılabilir. Bu ay maaşım 5 milyon arttı.

4.Saat,ölçü,istatistik verilerine ilişkin sayıların yazımında rakam kullanılır. Okulun ilk zili 8.30’da çalıyor En fazla 70 kilogram gelirim. 5.Roma rakamları yüzyıllarda,hükümdar adlarından önce,tarihlerde ve benzeri bazı yerlerde kullanılır. XXI.yüzyıl bizim yüzyılımız olacak IV.Murat, cesur bir padişahmış.

6.Üleştirme sayıları rakamla değil yazıyla yazılır. “6’şar”değil “altışar” biçimde yazılır.

KISALTMALARIN YAZIMI 1.Birden fazla sözcükten oluşan kurum ve kuruluş adlarının her sözcüğünün ilk harfi alınır.Kısaltmalarda büyük harf kullanılır.Harfler arasına nokta konulmaz TDK(Türk Dil Kurumu) DSİ(Devlet Su İşleri)

2.Birkaç sözcükten oluşan adların kısaltmalarında bazen bir sözcüğün birden fazla harfinin alındığı olur. ASELSAN(Askeri Elektronik Sanayii) 3.Kısaltmalara getirilen ekler,kısaltmadaki son harfin okunuşuna uygun kullanılır.Kısaltma sözcük olarak okunmaya uygunsa,ekler bu okunuşa göre gelir. Kısaltmalara getirilen ekler,kesme işareti ile ayrılır. Kısaltmalar harf harf okunuyor:TDK’de (te de ke) Kısaltmalar sözcük gibi okunur:TEK’te çalışıyor. 4.Bazı sözcükler tek harfle ya da birkaç harfle kısaltılıp nokta konulur. Prof.(profesör),dr.(doktor)

“Mİ” SORU SÖZCÜĞÜNÜN YAZIMI Kendinden önceki sözcükten ayrı yazılır. Tatile ağustosta mı çıktın? 2. “mi” den sonra gelen ekler kendisine bitişik yazılır. Tiyatroya siz de gidiyor musunuz? 3.Bu sözcük soru anlamının dışında başka anlamlarda kullanıldığı zaman da ayrı yazılır. Tatlı mı tatlı bir sohbet oldu.(Pekiştirme)

“DE”LERİN YAZIMI “-de” Durum Ekinin Yazımı a)Sözcüğe bitişik yazılır. b)Ünlü ve Ünsüz uyumlarına uyar. c)Sözcüğe genellikle yer,bazen de zaman anlamı katar. d)Cümleden çıkartılamaz.Çıkartılırsa cümlenin anlamı bpzulur. Bu testte yirmi soru var. Bu dergide orijinal sorular kullanılıyor.

2. “de” Bağlacının Yazımı A)Kendisinden önceki sözcükten ayrı yazılır.Çünkü bağlaçlar bir sözcük türüdür. B)Kendisinden önceki sözcüğün ünlüsüne uyar;ancak ünsüzüne uymaz.Yani de bağlacının “te.ta”biçimi yoktur. C)Cümleden çıkarılınca cümlenin anlamı daralabilir;ama bozulmaz.Bu bağlacın yerine “dahi,bile,üstelik” gibi bağlaçlar da getirilebilir. Gökyüzünün başka rengi de varmış. Yusuf da okula gelmiş.

“Kİ”LERİN YAZIMI Türkçede üç türlü “ki” vardır. 1.Sıfat yapan-ki eki Sözcüğe bitişik yazılır.Bir adın terini tutar.Çünkü ektir.Bir sözcüğe eklenerek o sözcüğü sıfat yapar.Cümleden çıkarılarsa cümlenin anlamı bozulur. Penceredeki kuş uçtu.

2.İlgi zamiri olan –ki eki Sözcüğe bitişik yazılır.Bir adın yerini tutar.Cümleden çıkartılırsa cümlenin anlamı bozulur. Ankara’nın trafiği İstanbul’unkinden daha rahat. Bizim televizyon bozuldu,maçısizinkinden izleyelim

3.Bağlaç olan “ki” sözcüğü Kendisinden önceki sözcükten ayrı yazılır.Cümleden çıkarılınca cümlenin anlamı bozulmaz.İki cümleyi birbirine bağlar. Yaramazlık yapıyor ki öğretmen kızıyor. Çiğ et yemedim ki karnım ağrısın.

BİRLEŞİK SÖZCÜKLERİN YAZIMI 1.Birleşik Adların Yazımı Sözcüklerden biri ya da ikisi birleşme sırasında benzetme yoluyla anlam değişmesine uğrarsa sözcükler bitişik yazılır. hanımeli,demirbaş,karafatma,keçiboynuzu… Birleşiği oluşturan sözcükler kendi anlamlarını koruyorsa bu tür sözcükler ayrı yazılır. dil bilgisi,ruh bilimi,yerelması,iş yeri,hava yolu… Ses düşmesine uğrayan sözcükler bitişik yazılır. Kayın ana-kaynana Kahve altı-kahvaltı

2.Birleşik eylemlerin yazımı “etmek,olmak” yardımcı eylemleriyle oluşan birleşik eylemlerde ünlü düşmesi yada ünsüz türemesi olursa sözcük bitişik yazılır;yoksa ayrı yazılır. Kayıp olmak-kaybolmak Sabır etmek-sabretmek.

Aşağıdaki cümlelerin hangisinde bir yazım yanlışı vardır? A)Orta Öğretim Kurumları Sınavı,8 Haziran 2003 Pazar günü yapıldı. B)Her yıl,güneyden esen rüzgar ekinleri kurutur. C)Kadın ezile büzüle derdini anlatmaya çalışıyordu. D)Adam altmış iki yaşında olmasına rağmen dipdiriydi.

CEVAP=C

BAYBAY TEŞEKKÜRLER