KÜRESEL İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ ÜLKEMİZDE SU VE ORMAN KAYNAKLARININ GELECEĞİ Prof. Dr. Orhan DOĞAN

KÜRESEL İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ SU ORMAN

KÜRESEL ISINMA Sera gazlarının atmosferde birikmesi ile, yeryüzü ve yeryüzüne yakın atmosfer tabakalarında sıcaklığın artmasıdır. KÜRESEL İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ Küresel ısınmaya bağlı olarak, iklim özelliklerinin değişmesidir.

KÜRESEL İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ, KÜRESEL ISINMANIN BİR SONUCUDUR..! ARTAN SERA GAZLARI (CO2, CH4, N2O..) IŞIK ISI

KÜRESEL ISINMANIN BAŞLICA NEDENİ OLAN SERA GAZLARI VE KAYNAKLARI -1 Karbondioksit (CO2) Petrol Kömür Doğal gaz Metan (CH4) Bataklıklar Hayvan Gübresi Çöpler

KÜRESEL ISINMANIN BAŞLICA NEDENİ OLAN SERA GAZLARI VE KAYNAKLARI -1 Ozon (O3) Diazot monoksit (N2O) Egzoz Gazları Azotlu Gübreler Anız Yakma Halokarbonlar (CFC, …) Buzdolapları İtici gazlar Klimalar

SERA GAZI ÜRETEN KAYNAKLARIN ORANI Endüstriyel Prosesler (%16.8) Enerji Üretim Sistemleri (%21.3) Taşımacılık (%14) Açıkta Depolanan Atıklar (%3.4) Tarım Faaliyetleri (%12.5) Yanlış Arazi Kullanımı (%10) Konutlar ve Ticari Faaliyetler (%10.3) Fosil Yakıtların İşlenmesi (%11.3)

SERA GAZLARININ ORANI Diğer (%8) Azotoksit (%5) Ozon (%7) Karbondioksit (%50) Metan (%13) Halokarbonlar (%17)

SERA GAZLARINDAKİ ARTIŞ GEÇTİĞİMİZ 2000 YILDA BAZI SERA GAZLARINDAKİ ARTIŞ Karbondioksit Metan Azot Oksit Yıllar Endüstrileşmenin Başlangıcı

ENDÜSTRİLEŞMENİN BAŞLANGICINDAN GÜNÜMÜZE KADAR 0,4 - 0,8ºC ARTIŞ OLMUŞTUR

Kaydedilmiş En Sıcak 10 Yıl, 1880 - 2007 Sıralama yıl 1 2005 2 1998 3 2002 4 2003 5 2007 6 2006 7 2004 8 2001 9 1997 10 1995 19. Yüzyıla kadar uzanan doğrudan sıcaklık kayıtları, bilinen en sıcak 10 yılın 8 tanesinin son 10 yıl içinde yaşandığını gösteriyor.

KÜRESEL ISINMANIN GÜNCEL SONUÇLARI: BUZULLARIN ERİMESİ… Kuzey Kutbu (1918) Kuzey Kutbu (2002) Klimanjaro Dağı (1993) Klimanjaro Dağı (2000)

KÜRESEL ISINMANIN GENEL SONUÇLARI Orman yangınları Kurak yaz mevsimi ve erken bahar nedeniyle orman yangınlarında artış İklim olayları Fırtına, sağanak yağış, sel, kuraklık, toz yağmuru vb olaylarda artış Tarım faaliyetleri Tarımsal sulama ihtiyacının artması ve ürün deseninde değişim Nehir akış rejimi Nehir akış düzeninin bozulması, su miktarı ve kalitesinin azalması, su canlılarının yok olması Yaşama ortamları Deniz ve nehir sularının sıcaklığının artması, soğuk suda yaşayan canlıların yok olması Yer altı suyu Yağışların azalması nedeniyle yer altı tatlı su kaynaklarının azalması ve kuruması Hidroelektrik enerji Su miktarı ve akış hızı azalması, enerji üretiminin düşmesi Kar rezervleri Dağlarda karların depolanamaması ve tatlı su miktarının azalması Buzullar Tatlı su deposu olan buzulların erimesi KÜRESEL ISINMANIN GENEL SONUÇLARI

DOĞADA SU DÖNGÜSÜ Bulut Oluşumu B u h a r l a ş m a Yağmur Bulutları Kar ve Yağmur Göller Yüzey Akışları İnfiltrasyon Toprak Süzülme Dip Kaya Tabakası Derinlere Süzülme Yer Altı Suyu Denizler Terleme Denizlerden Topraktan Akarsulardan Bitkilerden B u h a r l a ş m a Bulut Oluşumu DOĞADA SU DÖNGÜSÜ

SU HAYATTIR…SU BEREKETTİR… DÜNYAMIZIN VE VÜCUDUMUZUN YAKLAŞIK % 70’İ SU’DUR… SU HAYATTIR…SU BEREKETTİR…

Dünyadaki toplam su varlığının % 97’sini okyanuslar ve denizler oluşturur Tatlı su varlığı oranı %3’tür (Buzullar, yeraltı suyu ,taban suyu, atmosferik su) Ulaşılabilir tatlı su miktarı ise, toplam su varlığının %1’inden bile azdır.

Dünya Genelinde Kişi Başına Düşen Yıllık Kullanılabilir Su Miktarı: 8000 - 10.000 m3 su zengini 2000 m3 < su sıkıntısı çeken 1000 m3 < su fakiri Ülkelere Göre Kişi Başına Düşen Yıllık Kullanılabilir Su Miktarı: SURİYE 1.200 m3 LÜBNAN 1.300 m3 TÜRKİYE 1.430 m3 ASYA 3.000 m3 BATI AVRUPA 5.000 m3 AFRİKA 7.000 m3 GÜNEY AMERİKA 23.000 m3 DÜNYA ORTALAMASI 7.600 m3

2030 Yılında Ülkemizde Kişi Başına Öngörülen Su Miktarı: 1000 m3 Nüfus 28 milyon Nüfus 67,8 milyon Türkiye’de Kişi Başına Su Miktarı (m3/yıl) Nüfus 100 milyon 2030 Yılında Ülkemizde Kişi Başına Öngörülen Su Miktarı: 1000 m3

TÜRKİYE YÜZEY SULARI HARİTASI TÜRKİYE HAVZALARI HARİTASI ÜLKEMİZİN SU VARLIĞI ÜLKEMİZDE YER ÜSTÜ VE YER ALTI YILLIK SU POTANSİYELİ 112 MİLYAR M3 TÜRKİYE YÜZEY SULARI HARİTASI KULLANABİLDİĞİMİZ SU MİKTARI YILLIK 40 MİLYAR M3 (Toplamın %35’i) TÜRKİYE HAVZALARI HARİTASI

SUYUN TÜRKİYE İÇİN ÖNEMİ…! TARIM TOPLAM TARIM ARAZİLERİ İÇİNDE 8.5 MİLYON HA SULU TARIMA UYGUNDUR 5 milyon ha arazi sulanabilmektedir 3.5 milyon ha arazi sulanmayı beklemektedir. TOPLAM SU POTANSİYELİMİZİN % 75’İ TARIMDA KULLANILMAKTADIR ENERJİ HİDROELEKTRİK SANTRALLERİNİN ENERJİ ÜRETİMİNDEKİ PAYI % 27’DİR KONUTLAR KULLANILABİLİR TOPLAM SUYUN % 15’İ KONUTLARDA HARCANMAKTADIR ENDÜSTRİ ENDÜSTRİ İŞLETMELERİ, TOPLAM SU VARLIĞININ % 10’UNU KULLANMAKTADIR

TÜRKİYE’DE SU VARLIĞINA YÖNELİK OLUMSUZLUKLAR…! TARIMDA %90 ORANINDA SALMA SULAMA YAPILMAKTA, BU NEDENLE SUYUN ÖNEMLİ BİR BÖLÜMÜ TOPRAĞA SIZMAKTA VEYA BUHARLAŞMAKTADIR TARIMSAL SULAMA AMACIYLA YER ALTI SULARI AŞIRI KULLANILMAKTADIR (Sadece Konya Havzasında 25.000 civarında kaçak kuyu bulunmaktadır) EROZYON NEDENİYLE BARAJLAR TOPRAKLA DOLMAKTA (SİLTASYON), BARAJLARIN SULAMA VE ELEKTRİK ÜRETME KAPASİTESİ DÜŞMEKTEDİR

TÜRKİYE’DE SU VARLIĞINA YÖNELİK OLUMSUZLUKLAR…! GEREKSİZ VE AŞIRI GÜBRE KULLANILMASI YER ÜSTÜ VE YER ALTI SULARINI KİRLETMEKTEDİR EVSEL VE ENDÜSTRİYEL ATIKLAR SU KAYNAKLARINI KİRLETMEKTEDİR ÖNEMLİ SU KAYNAKLARI OLAN SULAK ALANLAR KURUTULMAKTADIR. ÜLKEMİZDE SON 40 YILDA KKTC’NİN 3 KATI BÜYÜKLÜĞÜNDE SULAK ALAN KAYBEDİLMİŞTİR

AĞRI, ERCİYES, CİLO VE KAÇKAR DAĞLARINDA BUZULLAR ERİMEKTEDİR! KÜRESEL İKLİM DEĞİŞİMİNİN ÜLKEMİZDE SU VARLIĞINA ETKİLERİ…! DAHA FAZLA TARIMSAL SULAMA İHTİYACI DOĞACAKTIR. …. ÜLKEMİZİN DE YER ALDIĞI AKDENİZ HAVZASINDA, SICAKLIK ARTIŞI VE YAĞIŞLARDA AZALMA DAHA BELİRöGİN HİSSEDİLECEKTİR. YER ALTI SU REZERVLERİ AZALACAKTIR. SULARIN ISINMASI NEDENİYLE SU ÜRÜNLERİ TÜR VE MİKTARLARI DEĞİŞECEKTİR. SAĞANAK TÜRÜ YAĞIŞLAR İLE SEL VE SU EROZYONU ARTACAKTIR. A. Demirsoy AĞRI, ERCİYES, CİLO VE KAÇKAR DAĞLARINDA BUZULLAR ERİMEKTEDİR!

KÜRESEL İKLİM DEĞİŞİMİNİN ÜLKEMİZDE SU VARLIĞINA ETKİLERİ…! ÜLKEMİZDE, ÖNÜMÜZDEKİ 200 YILDA DENİZ SEVİYESİ YÜKSELMESİNE BAĞLI OLARAK, 545 – 2 125 KM2 ARASINDA KIYI ALANI SU ALTINDA KALACAKTIR. DENİZ SEVİYESİ YÜKSELİNCE TUZLU SULAR TATLI SULARA KARIŞACAK VE TATLI SU POTANSİYELİMİZ AZALACAKTIR. DENİZ SEVİYESİNDE ARTIŞ BEKLENEN BÖLGELER A. Demirsyon (Demirkesen ve ark. 2008)

Ülke genelindeki tüm akarsu havzalarına ait ölçülmüş uzun dönem yıllık toplam ortalama akımlar ve trendleri.

Türkiye Akarsu Havzaları kurak ve ıslak dönemlerini gösteren çizelge.

Türkiye’nin uzun periyot gözlemlerinden elde edilmiş hidrolojik kuraklık haritası.

ORMANLAR..!

ORMANLARIN DÜNYA VE ÜLKEMİZ İÇİN ÖNEMİ..! DOĞAL SU DÖNGÜSÜNÜN SAĞLIKLI VE SÜRDÜRÜLEBİLİR OLMASI ORMANLARIN VARLIĞINA BAĞLIDIR. 1,7 kg Oksijen 2,3 kg CO2 OKSİJEN ÜRETEREK VE HAVA KİRLETİCİLERİN CANLILAR ÜZERİNDEKİ ETKİLERİNİ AZALTARAK YAŞANABİLİR ÇEVRE ŞARTLARI OLUŞTURURLAR. 1 saatte ORMANLAR KARBON DEPOSUDUR. BİTKİLER TÜM KARBON KAYNAĞININ %80’İNE SAHİPTİR. Yetişkin bir ağaç 1 saatte 2,3 kg karbondioksiti alıp 1,7 kg oksijen verir. ORMANLAR CO2 YUTAKLARIDIR. MEVCUT KÜRESEL ISINMANIN %20 NEDENİ ORMANSIZLAŞMADIR.

ORMANLARIN DÜNYA VE ÜLKEMİZ İÇİN ÖNEMİ..! SU VE RÜZGAR EROZYONUNUN ORTAK BAŞLANGIÇ NOKTASI ORMANLARIN TAHRİP EDİLMESİDİR. EROZYONLA KAYBEDİLEN( yıllık 500 milyon ton) TOPRAK NEDENİYLE ÜLKEMİZDE HER YIL YAKLAŞIK 50 MİLYAR M3 SU DEPOLANAMAMAKTADIR..! ORMANLARIN BARAJLARA GİDECEK TOPRAKLARI TUTMALARI SONUCUNDA, SAĞLADIKLARI SU VE ENERJİ TASARRUFU DÜNYA İÇİN YILDA 6 MİLYAR DOLARDIR.

ORMANLARIN DÜNYA VE ÜLKEMİZ İÇİN ÖNEMİ..! ORMANLIK ALANLAR EN YÜKSEK YAĞIŞI ALIRLAR VE BULUNDUKLARI BÖLGEYİ SU ZENGİNİ YAPARLAR. ORMANLAR ORTALAMA 830 mm YAĞIŞ ALIRKEN, ORMANSIZ ALANLARDA BU RAKAM 570 mm DÜZEYİNE İNER. ÜLKEMİZİN ANCAK %26’SI ORMANLIKTIR..!

ORMANLARIN DÜNYA VE ÜLKEMİZ İÇİN ÖNEMİ..! YABAN HAYATI İÇİN YAŞAMA ALANI OLUŞTURURLAR. YAĞMUR ORMANLARI DÜNYANIN %7’SİNİ KAPLAR. ANCAK, YERYÜZÜNDEKİ BİTKİ VE HAYVAN TÜRLERİNİN %80’İ BU BÖLGEDE BARINMAKTADIR..! ÜLKEMİZ NÜFUSUNUN %10’DAN FAZLASININ GEÇİMİ ORMAN KAYNAKLIDIR. ÜLKEMİZİN TURİZM POTANSİYELİ ÖNEMLİ ÖLÇÜDE ORMANLARA BAĞLIDIR……

ÜLKEMİZDE ORMAN VARLIĞINA YÖNELİK OLUMSUZLUKLAR…! TARLA KAZANMA VEYA YAPILAŞMA AMACIYLA ORMAN TAHRİBATI. ANIZ YAKMA ESNASINDA YANGININ ORMANLARA SIÇRAMASI. YOĞUN YAYLACILIK FAALİYETLERİ. ORMANLARDA KEÇİ BESİCİLİĞİ YAPILMASI. HAVA VE SU KİRLENMESİ. ORMAN İŞGALLERİNE AF GETİRİLMESİ……

KÜRESEL İKLİM DEĞİŞİMİNİN ORMAN VARLIĞINA ETKİLERİ… ORTALAMA SICAKLIĞIN ARTMASI SONUCUNDA BİTKİ VE HAYVAN TÜR SAYISININ AZALMASI. İSTİLACI BİTKİ VE HAYVAN TÜRLERİNİN BASKIN HALE GEÇEREK EKOLOJİK DENGEYİ BOZMASI. DAHA SICAK VE KURAK YAZ MEVSİMLERİ NEDENİYLE ORMANLARIN YANGINA KARŞI DAHA HASSAS HALE GELMESİ.

KÜRESEL İKLİM DEĞİŞİMİNİN ORMAN VARLIĞINA ETKİLERİ… ÜLKE GENELİNDE AĞAÇ TÜR SINIRLARININ DEĞİŞMESİ VE DARALMASI. GÜNEYE BAKAN YAMAÇLARDA YÜKSEK SICAKLIĞA BAĞLI TOPLU ORMAN ÖLÜMLERİ YAŞANMASI. TOPLU ÖLÜM YAŞANAN ORMANLIK ALANLARDA SEL RİSKİNİN ARTMASI.

KÜRESEL İKLİM DEĞİŞİMİNİN ORMAN VARLIĞINA ETKİLERİ… ORMANLARIN DAHA YÜKSEK KESİMLERE VE KUZEYE DOĞRU KAYMASI. YENİ ORMAN TESİSİ ÇALIŞMALARININ ZORLAŞMASI. YAĞIŞLARIN AZALMASI NEDENİYLE FİDANLARIN TUTMA YÜZDELERİNİN DÜŞMESİ. TROPİK KÖKENLİ HASTALIK VE ZARARLILARIN ÜLKEMİZE SİRAYET ETMESİ VE BUNLARLA MÜCADELEDE BAŞARISIZ OLUNMASI. Olarak özetlenebilir.

ÜLKEMİZE YÖNELİK ÖNERİLER TARIMDA DAMLA SULAMA VE SİSTEMLER YAYGINLAŞTIRILMALI, SU KAYBI AZALTILMALIDIR. KAÇAK SULAMA KUYULARI İPTAL EDİLMELİDİR. BARAJ HAVZALARINDA EROZYON AĞAÇLANDIRMA İLE ÖNLENMELİDİR. SULAK ALANLAR MUTLAKA KORUNMALI, KURUYANLAR REHABİLİTE EDİLMELİDİR.

ÜLKEMİZE YÖNELİK ÖNERİLER Suyun sektörel tahsisinde verimliliğin arttırılması Katılımcı su yönetiminin sağlanması Gıda güvenliğinin temini Su kalitesinin korunması Su temininde seçeneklerin araştırılması Çerçeve SU YASASI’nın kesinlikle çıkarılması ve tavizsiz uygulanması

ÜLKEMİZE YÖNELİK ÖNERİLER UYGUN ARAZİLERİN TAMAMI ORMANLAŞTIRILARAK ORMANLARIN CO2 ABSORBE ETME KAPASİTESİ ARTIRILMASI 27 AB ÜLKESİNDE GENİŞLEYEN ORMANLAR, 1990-2005 YILLARI ARASINDA 126 MİLYON TON CO2 EMEREK, AB’DEN ATMOSFERE SALINAN TOPLAM MİKTARIN YÜZDE 11’İNİ TEMİZLEMİŞTİR.

ÜLKEMİZE YÖNELİK ÖNERİLER YENİ AĞAÇLANDIRMA ÇALIŞMALARINDA KURAKLIĞA DAYANIKLI TÜRLER DAHA ÇOK TERCİH EDİLMELİDİR. FOSİL YAKIT YERİNE, YENİLENEBİLİR ENERJİ KAYNAKLARININ KULLANILMASINI ÖZENDİRECEK TEKNOLOJİLER GELİŞTİRİLMELİDİR. ARAZİLERİN AMAÇ DIŞI KULLANILMASI ÖNLENMELİ, KAÇAK YAPILAŞMA VE ORMAN TAHRİBATINA HİÇBİR ZAMAN AF GETİRİLMEMELİDİR.

ÜLKEMİZE YÖNELİK ÖNERİLER AĞAÇLANDIRMA SEFERBERLİĞİNE KATKIDA BULUNALIM..! ÜLKEMİZDE AMAÇSIZ – AĞAÇSIZ BİR KARIŞ TOPRAK BIRAKMAYALIM..! YAĞMURU DÜŞTÜĞÜ,TOPRAĞI OLUŞTUĞU YERDE TUTALIM…!

Unutmayalım ki: Dünya insanlara değil insanlar dünyaya emanettir. Dünya bizlere geçmişin mirası değil geleceğin emanetidir. Üretilemeyen tek kaynak bir avuç TOPRAK Varlığı arttıkça çevresine zarar vermeyen tek doğal kaynak ormandır. “YURT’da doğal denge, DÜNYA’da doğal denge”olmalıdır.

“Suyun değeri kuyu kuruduğu zaman anlaşılır “Suyun değeri kuyu kuruduğu zaman anlaşılır .“ Geleceğimiz için yeşile,suya ve havaya sahip çıkalım.

SAYGILARIMLA… Prof Dr. ORHAN DOĞAN TEMA Vakfı