Bursa'nın Kalbi ve Ruhu BURSA ULUCAMİ Sunum: Ahmet YORDAM Bursa-Mustafakemalpaşa Teknik Lise ve Endüstri Meslek Lisesi Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Öğretmeni

BURSA ULUCAMİİ

Bursa’nın hem ruhu, hem kalbi sayılan bu ulu mabed, 1936 yılında Osmanlı Sultanlarının dördüncüsü Yıldırım Bayezıd Han tarafından yaptırılmıştır.

Dört yıldan daha kısa bir süre içinde 1399 yılında tamamlanmıştır.

Bursa’da inşa edilen Padişah camilerinin dördüncüsüdür Bursa’da inşa edilen Padişah camilerinin dördüncüsüdür. İLK İMAMI  Mevlid Yazarı Süleyman Çelebi’dir.

ÖZELLİKLERİ: Ulucamiyi diğer büyük camilerden ayıran dört ana özellik vardır: 1. Osmanlı’da yapılan ilk Cami-i Kebir (Büyük Cami) olması.

2. Yirmi Kubbeli olması.

3. İçinde büyük bir şadırvana sahip olması.

4. Çok zengin Hat Sanatı örneklerine sahip olması 4. Çok zengin Hat Sanatı örneklerine sahip olması. 13 ayrı yazı karakteri ile, 41 ayrı Hattat tarafından yazılmış; askılı ve sabit, toplam 192 adet levhası bulunan cami, bir nevi Hat Sanatları Müzesi gibidir.

TEKNİK BİLGİLER: Mimarı Ali Neccar’dır. 3166 m² iç alana sahiptir.  Duvar kalınlıkları yer yer 2 metreden fazladır.

59 adet büyük penceresi, kubbelerinde de 152 adet küçük penceresi vardır.

3 ana kapısı vardır. Ama ayrıca bir hünkar kapısı bulunmaktadır.

2 minaresi bulunan caminin batıdaki minaresine iki ayrı yol ile çıkılır.

Meşhur Şadırvan Ulucaminin inşaatı sırasında cami içindeki havuzun yerinin yaşlıca bir kadına ait olduğu rivayeti vardır. Seyyahımız Evliya Çelebi’nin ifadeleri içinde 1640’lı yıllarda suyu Uludağ’dan gelen bu güzel havuzun içinde alabalıklar yüzmektedir.

Suyu en tepeden itibaren, Allah’ın Birliğini ifade eder gibi, tek merkezden kaynayan bu şadırvanın, havuza dökülürken Allah’ı tesbih edercesine, 33 ayrı yerden akmaktadır.

Havuzun üzerindeki kubbenin camekan olması Ulucamiyi aydınlatması açısından çok büyük katkı sağlamaktadır.

Ayrıca bu camekanlı bölgenin en tepesinin açık olması, hava sirkülasyonu bakımından bir klima vazifesi görmektedir.

Ayrıca Şadırvanın Ulucamiye estetik bir güzellik kazandırdığı ortadadır.

Havuzun sağındaki direkte üstte büyük yazılarla Ayetel Kürsi başlar,

…soldaki direkte devam eder…

…ve havuzun etrafında bir tur atarak, kadınların namaz kıldığı yerde biter.

Aynı şekilde sol taraftaki direkte küçük yeşil yazılarla, Fatiha suresi başlar ve dolaşarak beş direkte biter.

Sağdaki direkte Ayetel Kürsi’nin altında, “Men sabere zafere” “Sabreden zafere erer.” Hadis-i Şerif’i yer alır.

Sabır insan hayatında üç yerde çok önemlidir: 1. Günaha girmemek için sabır. 2. İbadetlere devam için sabır. 3. Musibetlere karşı sabır.

Soldaki direkte ise Kur’an’da Cenab-ı Allah, Peygamberimize hitaben:

“Muhakkak sen, en yüksek ahlak üzeresin.” buyurmaktadır.”

Mihrab: Sağdaki iki çiçekli sütun arasında alttan başlayarak yukarıya doğru, kufi harflerle “Ya Malikel Mülkü Yazel Celali Vel ikram” yazısı yukarıya çıkar, sola döner, mihrabın sol tarafında iki çiçekli sütun arasında aşağıya doğru iner, 16 defa tekrar ederek biter. İki beyaz sütun üzerinde sağdan başlayarak “Besmele” ve “Ayetel Kürsi” vardır.

Mihrabın iç kısmında tam cephede “Rabbena Atina” duası vardır Mihrabın iç kısmında tam cephede “Rabbena Atina” duası vardır. Onun üstünde kufi harflerle “İhlas Suresi” vardır.

 Mihrabın üst kısmında “Allah’ın mescidlerinde yalnız Allah’a ibadet edilir.” manasına gelen ayet vardır. (Cin Suresi-18)

Mihrabın üstünde askılı levhada Efendimizin (S. A Mihrabın üstünde askılı levhada Efendimizin (S.A.V) ismi ve etrafında miraç ayetleri yazılıdır.

Bu mihrabın ilk imamı Mevlid yazarı Süleyman Çelebi’dir Bu mihrabın ilk imamı Mevlid yazarı Süleyman Çelebi’dir. Ve Mevlid’in yazmasına vesile olan hadise de burada yaşanmıştır.

1409 yılı Ramazan ayında ikindi namazından sonra kürsüye çıkan vaiz efendi konuşması esnasında ‘Resuller arasında fark yoktur’ ifadesini kullanınca,..

…cemaatten biri itiraz eder …cemaatten biri itiraz eder.. “Peygamberlik yönüyle fark olmasa bile, Efendim Hz. Muhammed (S.A.V), fazilet açısından hepsinden üstündür” der.

Bu konuşmaya şahit olan S Bu konuşmaya şahit olan S. Çelebi, o dakikadan itibaren, Kainatın Efendisinin faziletlerini anlatan Mevlidi yazmaya karar vermiştir. Mevlid Türkçe yazılmıştır. Yaklaşık 1000 beyittir. Ve her satırında 11 hece vardır.

Minber: Ulucami’nin en nadide yerlerinden olan bu harika eser, 600 seneden bu yana ayaktadır.

Kündekâri sanatı ile yapılmıştır. (Tutkal ve çivi kullanılmadan, geometrik parçalar birbirine geçirilerek meydana getirilmiştir.)

Taçlı kapısının tacı çok meşhurdur Taçlı kapısının tacı çok meşhurdur. Kapının üzerinde Yıldırım Bayezıd tarafından yaptırıldığı ve 1399 senesinde bittiği yazılıdır.

Minberin doğu ve batı yüzünde bazı çıkıntılar vardır Minberin doğu ve batı yüzünde bazı çıkıntılar vardır. Ve bunların güneş sistemi ve gezegenler olduğu söylenir. (Bu bize ecdadımızın dini ve fenni ilimlerde Avrupalıdan çok önce ulaştığı zirveyi gösterir.)

Minberin kubbe gibi olan kısmının kuzeye bakan yönünde “Lailahe illallah diyen kurtulacaktır, Cennete girecektir.” manasına gelen yazı vardır. Onun altında “Münafıklar, mescidlerde kafesteki kuş gibi, müminler ise sudaki balık gibi rahattır.” yazısı vardır.

DOĞU DUVARINDA Hadis-i Şerif: “Re’sül hikmeti mehafetullah” “ Hikmetin başı Allah korkusudur ” Önemini Mehmet Akif’ten dinleyelim. Ne irfandır ahlaka yükseklik ne vicdandır Fazilet hissi insanlarda Allah korkusundandır. Çekildi mi yüreklerden havfı Yezdan’ın Ne irfanın tesiri kalır katiyyen ne vicdanın.” Bu hadisin altında iki pencere arasında; “Cemaatte rahmet, ayrılıkta azap vardır.” hadisi yazılıdır. Cemaat, aynı düşünceleri ve duyguları taşıyan insan topluluğudur.

Bu büyük levhada karşılıklı yazılmış “Allah Hu” yazısını görüyorsunuz.

Kabe kapısının Örtüsü- Yavuz Sultan Selim Han tarafından Ulucami’ye hediye edildiği rivayet edilir.

Ulucaminin her duvarında Vav harfi yazılıdır Ulucaminin her duvarında Vav harfi yazılıdır. Ancak en meşhur ve en güzeli budur. Özellikleri: 1- Halk arasında Hızır Aleyhisselamın vav harfini önünde namaz kıldığı rivayeti vardır (Hızır Aleyhisselamın sık sık Ulucamiyi ziyaret ettiği rivayeti vardır. Doğrusunu Allah bilir.). 2- Tezhip sanatı ile süslenmiş ve ucuna lale konmuştur. (lale motifi,süsleme sanatında Allahı, Gül ise Peygamberimiz Hz. Muhammedi (s.a.v) sembolize eder.

Vav harfi, Vahidiyeti- Vahdaniyeti (Allahın Birliğini) göstermesi yönüyle de anlamlıdır.

Kabe resmi. Özelliği üç boyutlu olmasıdır Kabe resmi. Özelliği üç boyutlu olmasıdır. Hang yönden bakarsanız o da size bakar. Sanki sizi davet eder gibidir. Allah bu resmi seyredenlere hacca gitmeyi nasip etsin.

ALLAH (Celle Celaluhu) Allah ismi İsm-i Azamın en büyüğüdür. Diğer bütün isimleri içine alan Rabbimizin en büyük ismidir. Bütün harfleri tek tek yine O’na işaret eder: Allah kelimesinden elifi alsanız “lillah” kalır oda “Allah” demektir. Le harfinin birini alsanız “lehu” kalır O da “Allah” demektir. Son leyi de alın “hu” kalır . “Hu” da Allah demektir.

DOĞU KAPI ÜZERİNDEKİ LEVHA “Bel Hüve Kur’anun Mecid. Fi Levhin Mahfuz” Sadakallahul Azim: (Buruç Suresi21-22) “Hakikatte o (yalanladıkları) Mecid ve Şerefli olan Kur’an Allah kelamıdır. “ Sağda ayakkabılığın üzerindeki levhada ise:” Müminlerin iman bakımından en mükemmeli ahlakı en güzel olanıdır.” Hadisi şerifi vardır.

Doğu kapısından girişte ayakkabılıkların üstündeki küçük levhalar üç boyutlu gibidir. Her yönden farklı okunur.

ULUCAMİYE METHİYE Vakt-i seherde erenler cem olan Ulucami Alimlerin mekan-ı cem’idir Ulucami Dertli olan bulur onda dermanı Kenz-i mahfi esrarına vakıftır Ulucami

Kadınlar kısmının girişindeki direkte (kuzey duvarı) : Nurun ala nur” manası:” Nur üstüne nur. Allah dilediğini nurlandırır.”

Vakt-i seherde okunur ezanlar Vakt-i seherde okunur ezanlar. Yanar kandilleri nur ile dolar Kırklar, yediler, hep onda bulunurlar. Cümlesinin menbaıdır Ulucami

Burada bir kelimede aslında bir cümle sığdırılmış bir sanat eseri vardır. Bir harfe dört harf vazifesi yüklenmiştir.

“Min Külli Fevcin amik.” Hac suresi 27. Ayet. “İnsanlar arasında haccı ilan et. Gerek yaya, gerek uzun yollardan yorgun develer üstünde sana gelsinler.” mealindedir.

Ankebut Suresi 45. Ayet:” İnnes selate tenha anil fahşai velmünker, velezikrullahi ekber.” “Muhakkak ki namaz, insanı her türlü kötülükten ve hayasızlıktan alıkoyar. Namaz en büyük zikirdir.” Namaz müminin miracıdır. Namaz dinin direğidir. Ahirette ilkönce namaz sorulacaktır. Namz insanın Allahla irtibatını sağlar. İlla Namaz, illa namaz.

“Allahu Veliyyut Tevfik”- Askılı Büyük Levha: “Allahu Veliyyut Tevfik”- ”Allah Yardım eden ve muvaffak edendir.” Bu bir kelam-ı kibardır. (Yani güzel bir sözdür.)

Bu pencerenin arkadan demirlikleri diğerlerinden farklıdır Bu pencerenin arkadan demirlikleri diğerlerinden farklıdır. Sebebi bir gayr-i Müslim tarafından yapılmış olmasıdır. Padişah teftiş için Bursa’ya geldiğinde, huzura çıkan bir zat, Padişaha hitaben; “- Efendim, ben Hristıyan idim, Müslüman oldum. Demirci ustasıyım, hayrıma kullanılmak üzere, yekpare demirden pencere muhafazası yaptım, kullanırsanız memnun olurum” der. Padişah çok güvenmese de bu yeni mühtediyi kırmaz ve eserini kullanır. Daha sonraki yıllarda bakımı yapılırken, yekpare demirden olmadığı ve ustasının kendi dininin sembolünü yapma gayreti içinde olduğu anlaşılmıştır.

Kuzey Duvarı Askılı büyük levha: “Vallahu Galibun Ala Emrihi”-“Allah her emrinde, her işinde galibdir.” Yusuf(a.s)’ı hatırlayın, küçük bir çocukken kardeşleri tarafından, kuyuya atıldı. Sonra kendisine kurtaranlar tarafından köle diye Mısır’da satıldı.Gençlik yıllarında iftiraya maruz kalarak, hapis ve zindan hayatı yaşadı.

Ama en sonunda mısırdaki en yüksek makam sahiplerinden biri oldu Ama en sonunda mısırdaki en yüksek makam sahiplerinden biri oldu. Kuyudan, kölelikten, zindandan, zirveye. Allah dilediğini aziz, dilediğini zelil kılar. Allah her şeye Kadir’dir. Her işinde Galip’tir.”

Osmanlı Devletinin sembolü olan tuğraya benzeyen bu yazıda bir Hadis-i Şerif gizlidir. “Şefaat-i liehli, kebairi min ümmeti.”- “Şefaatim, ümmetimden büyük günah işleyenleredir.” Efendimiz (s.av)’in şefaatine nail olmak için ümmetinden olmak gerekir. Allah şefaatine nail olanlardan eylesin. Amin

Bu büyük Levhanın Ulucamideki diğer levhalardan farklı özelliği olan bir levhadır. Burada Hz. İbrahim (a.s) ile iki büyük melek Cebrail ve Mikail (a.s)’ın konuşmaları vardır. “ Tehassantü bizil mülkü vel melekutu ve a’tasamtü bizil izzeti ve’l azameti ve’l kibriya-i ve’l ceberuti ve tevekkeltu alel hayyillezi layenamu vela yemutu subbuhun kuddusun rabbuna ve rabbul melaiketi verruh. Allahu rabbi la şerike leh.”

İbrahim (a. s) büyük peygamberlerdendir İbrahim (a.s) büyük peygamberlerdendir. Cenab-ı Hak kendisine “Halilim”(Dostum) diye hitap etmiştir. Bunu duyan melekler bu hitabın sebebini merak ederler. Cenab-ı hak: “İki elçi gidin, görün deyince iki büyük melek, Hz. İbrahim’i malı ile meşgul olduğu bir sırada aniden karşısında insan şeklinde ortaya çıkarlar.

İbrahim (a.s) bunları görünce korkar ve “Sizden mülk ve melekutun sahibi olanAllah’a sığınırım” der. Karşılık olarak Cebrail (a.s): “Subbuhun kuddusun Rabbuna ve Rabbul melaiketi verruh” deyince, bu Hz. İbrahim’in çok hoşuna gider. Zengin bir Peygamber olan Hz. İbrahim, “Malımın hepsini size vereyim; bana bunu öğretin, ezberletin” der.

Batı Duvarında: Ortada Euzu-Besmele ve Kur’anın son suresi, Nas suresinin harfleriyle meydana getirilmiş bir sanat eseri

Batı kapının üstündeki askılı büyük levha “Vallahu min veraihim muhit”-Buruç Suresi 20.ayet. “Allah onları çepe çevre arkalarından kuşatmıştır.”

Batı kapıdan girişte sağdaki dar uzun levha: “Veşavirhum fil emr” (Al-i İmran 159.ayet) “İşler hakkında onlara danış” Gençler! okul hayatı, iş hayatı, evlilik hayatı gibi ciddi konularda mutlaka büyüklerinize ve işin ehline danışınız. Danışırsanız, aldanmazsınız. Danışmazsanız, dahi olsanız; yanılırsınız.

Tokuşan Vavlar ve Ortasında da Efendimizin (s. a Tokuşan Vavlar ve Ortasında da Efendimizin (s.a.v)’in ikazı yer almaktadır. “İttekul vavat” Ters yüz olarak dört vav harfi ile yazılmıştır.

“Vav harfi ile başlayan kelimelere dikkat ediniz “Vav harfi ile başlayan kelimelere dikkat ediniz. Mesuliyet getiren kelimelerdir. Vali, Vezir, Veli, Vekil, Varis, Vasi, Vakıf İdarecisi gibi.

Divani ve kufi stilde Simetrik bir hat- Ya Dafi, Ya Muiz ve Ya Hafiz

Divani Stilde bir Hat  Allahu El Mecid, El Vedud, El Hakim ve El Vasi

Onun altında: Küçük yeşil yazılarla “Elhamdülillahi Rabbil Alemin” Mihrabın Solundaki direkte:En üstte Kelime-i Tevhid: Lailahe İllallah Muhammedun Resulullah Onun altında: Küçük yeşil yazılarla “Elhamdülillahi Rabbil Alemin” Siyah ve Kırmızı büyük yazılarla tersli yüzlü olarak:”Hüvel Hayyu lailaheillahu” Yeşil Harflerle: “Allahın mescidlerini inananlar imar ederler.” manasına gelen ayet (Tevbe Suresi-18. ayet) ve altında Besmele ters yüz. En altta kırmızı renkte :“Sultanlar yeryüzünde Allah’ın gölgesidir.” manasındaki Hadis-i Şerifi yer almaktadır.

Batı kapısından girişte sağdan birinci direkte asılı olan bu levhada gençlik yıllarında bu camide müezzinlik yapan Üftade Hazretlerinin Hem Ulucami hem de ulucamiyi ziyaret edenler için çok güzel bir sözü ve müjdesi vardır:

Levhada diyor ki: “Ya camiel Kebir veya mecmaal kibar! Tuba limen yezuruke filleyli vennehar.” Manası: “Ey büyük cami veya büyüklerin toplandığı mekan! Seni gece ve gündüz ziyaret edenlere müjdeler olsun.”

Bu ulu mabedin fazilet açısından 5 Bu ulu mabedin fazilet açısından 5. makam derecesinde olduğu rivayet edilir.”

Müezzin Mahfili: Sert ceviz ağacından yapılmış olan ve sekiz sütun üzerinde duran bu muhteşem eserin yapılış tarihi 1549’dur.

Ulu caminin gelir getiren 67 adet vakıf malı dükkanı, bir o kadar da dairesi olduğunu, Uluabat Köyü’nün gelirleri, Şengül hamamı ve daha başka bir kısım gayri menkullerin, Ulu Cami vakfına kayıtlı olduğunu belgelerden öğreniyoruz.

Ancak bir dönem gelmiş, bu vakıf malları tümüyle yok denecek fiyatlara elden çıkarılmıştır. Şu anda Ulu Caminin herhangi bir vakıf geliri yoktur. Koruma derneği gayretleri ile gerekli bakımı yapılmaktadır.

Vakıflar Medeniyetinin baş şehri olan bu beldede, Ulu Cami’ye ve diğer vakıf eserlerine sahip çıkmak her Bursalının ve Müslüman Türk’ün vazifesidir.

yolyordam@hotmail.com