SİVİL SAVUNMA UZMANLIĞI KOCAELİ SİVİL SAVUNMA UZMANLIĞI SUNAR

YANGIN

YANMA

YANMANIN KOŞULLARI 2. OKSİJEN 3. ISI 1. YANICI MADDE

YANMANIN ÇEŞİTLERİ 1. YAVAŞ YANMA: a. YANICI MADDENİN BÜNYESİ İTİBARİYLE, YANICI BUHAR VEYA GAZ MEYDANA GETİREMEDİĞİ HALDE, (DEMİR VE BAKIRIN OKSİTLENMESİ) b. YETERLİ ISININ OLMAMASI HALİNDE, c. YETERLİ OKSİJEN OLMAMASI HALİNDE, YAVAŞ YANMA MEYDANA GELMEKTEDİR. CANLILARIN HÜCRE SOLUNUMU OLAYI DA BİR NEVİ YAVAŞ YANMA OLAYIDIR.

YANMANIN ÇEŞİTLERİ 2. HIZLI YANMA: a. Alevli Yanma: YANMANIN BÜTÜN BELİRTİLERİ İLE OLUŞTUĞU BİR OLAYDIR. YANMANIN BELİRTİLERİ ALEV, ISI, IŞIK VE KORLAŞMADIR. BAZI MADDELER KATI HALDEN ÖNCE SIVI HALE DAHA SONRA DA BUHAR VEYA GAZ HALİNE GEÇEREK YANARLAR. (ÖRNEĞİN PARAFİN, MUM GİBİ) BAZILARI İSE DOĞRUDAN YANABİLEN BUHAR ÇIKARIRLAR. (NAFTALİN) BAZI MADDELER DOĞRUDAN DOĞRUYA YANABİLEN GAZLAR ÇIKARIRLAR. (ÖRNEĞİN ODUN KÖMÜRÜ GİBİ).MEYDANA GELEN BU YANICI BUHAR VEYA GAZLAR OKSİJENLE BİRLEŞİRKEN ALEV MEYDANA GELİR. BİR ALEVDE ÜÇ KISIM MEYDANA GELİR. 1. DIŞ KISIM: PARLAKTIR. ISI YÜKSEK DERECEDEDİR VE YANMA TAMDIR. 2. ORTA KISIM: YANMA TAM DEĞİLDİR. ZİRA OKSİJENLE TEMAS OLANAĞI DAHA AZDIR. 3. ÇEKİRDEK KISIM: BU BÖLGEDE YANMA YOKTUR. YANICI BUHAR VEYA GAZLARIN SIRA BEKLEDİĞİ BÖLGEDE DENİLEBİLİR. İÇ VE ORTA KISIMDAN HAVA AKIMI DOLAYISIYLA BİR TAKIM YANMAMIŞ MADDELERDE ÇIKAR, BUNLAR DUMAN VE KURUMDUR. b. Korlaşma: BAZI MADDELER BUHARLAŞMADIĞI İÇİN YANICI GAZDA ÇIKARMAKTADIR. BU GİBİ MADDELERİN YANMASI KORLAŞMA HALİNDE OLMAKTA, ALEVLENME OLMAMAKADIR. (GAZI ALINMIŞ KOK VE ODUN KÖMÜRLERİ, SİGARANIN YANIŞI GİBİ) BURADA DA ALEVLENMEDE OLDUĞU GİBİ ISI, IŞIK BARİZ ŞEKİLDE GÖRÜLMEKTE VE HİSSEDİLMEKTEDİR.

YANMANIN ÇEŞİTLERİ 3. PARLAMA – PATLAMA ŞEKLİNDE YANMA: PARLAMA ŞEKLİNDE YANMA: KOLAYCA ATEŞ ALAN MADDELERDE GÖRÜLEN BİR OLAYDIR. (ÖRNEK BENZİNİN YANMASI) PATLAMA ŞEKLİNDE YANMA: BİR ANDA PARLAYARAK YANAN MADDE ÇEŞİTLİ GAZLAR OLUŞTURMAKTA VE SON DERECE BÜYÜK BİR HACİM GENİŞLEMESİNE UĞRAYARAK ETRAFINI ZORLAYIP PATLAMALAR ŞEKLİNDE YANGIN MEYDANA GETİRMEKTEDİR. BUNDA MADDENİN CİNSİ, BİRLEŞİMİ, ŞEKLİ, BÜYÜKLÜĞÜ İLE KÜÇÜKLÜĞÜ VE NİHAYET OKSİJEN ORANININ ROLÜ BÜYÜKTÜR. 4. KENDİ KENDİNE YANMA: YAVAŞ YANMANIN ZAMANLA HIZLI YANMAYA DÖNÜŞMESİDİR. ÖZELLİKLE BİTKİSEL KÖKENLİ YAĞLI MADDELER NORMAL HAVA ISISI VE OKSİJENİ İÇİNDE KOLAYCA OKSİTLENMEKTE VE BU OSİTLENME SIRASINDA İSE GİTTİKÇE ARTAN BİR ISI ÇIKARMAKTADIR. ZAMANLA DOĞRU ORANTILI OLARAK ARTAN BU ISI BİR SÜRE SONRA ALEVLENMEYE YETECEK DERECEYİ BULARAK MADDENİN KENDİLİĞİNDEN TUTŞMASINA NEDEN OLMAKTADIR. ÖRNEĞİN BEZİR YAĞINA BULAŞTIRILMIŞ BİR BEZ PARÇASININ BİR SÜRE SONRA ALEVLİ OLARAK YANMASI GİBİ. YANMANIN ÜRÜNLERİ DUMAN, ZEHİRLİ GAZLAR, ISI VE ALEVDİR.

YANGIN BAŞLANGIÇ ZAMAN KOKU DUMAN ALEV YARARLANMAK AMACI İLE YAKILAN ATEŞ DIŞINDA OLUŞAN VE DENETLENEMEYEN YANMA OLAYINA YANGIN DENİR. HİÇBİR YANGIN (PATLAMA VE PARLAMA DIŞINDA) BAŞLANGIÇTA BÜYÜK VE ŞİDDETLİ DEĞİLDİR. YANGINA BAŞLANGIÇ ANINDA MÜDAHALE EDİLMEZSE YANGININ BÜYÜKLÜĞÜ VE ŞİDDETİ ARTAR. BAZI DOĞAL NEDENLERİN DIŞINDA YANGINLARIN ÇIKMASINDA EN BÜYÜK ETKEN OLARAK İNSANLARI GÖRÜYORUZ. İNSANLARA ÖZGÜ UMARSAMAZLIK, DİKKATSİZLİK, AŞIRI GÜVEN GİBİ DAVRANIŞLAR HER ZAMAN BİR YANGININ BAŞLAMASINA VE YAYILMASIN NEDEN OLMAKTADIR.

YANGININ NEDENLERİ Korunma önlemlerinin alınmaması Bilgisizlik İhmal En önemli nedendir. Yangın, elektrik kontağı, ısıtma sistemleri, LPG tüpleri, parlayıcı-patlayıcı maddelerin yeterince korunmaya alınamamasından doğmaktadır. Elektrik enerjisi aksamının teknik koşullara göre yapılması, LPG tüplerinin doğru kullanılması, bacaların temizlenmesi ve parlayıcı-patlayıcı maddeler için gerekli önlemin alınması halinde yangın afetinde büyük ölçüde azalma olacaktır. Yangına karşı önlemlerin nasıl alınacağını bilmek gerekir. Elektrikli aletlerin doğru kullanımını bilmemek, soba ve kalorifer sistemlerini yanlış yerleştirmek, tavan arasına ve çatıya kolay tutuşabilecek eşyalar koymak yangını davet eder. Yangının oluşumunu önlemek ve yangını söndürmek için, yangın olayını öğrenelim. Yangın konusunda bilgili olmak yetmez. Söndürülmeden atılan bir kibrit veya sigara izmariti, kapatmayı unuttuğumuz LPG tüpü, ateşi söndürülmemiş ocak, fişi prizde unutulan her ütü ihmalinden büyük yangınlar çıkabilir. Bu nedenle, yangına karşı daha dikkatli ve titiz olmamız gerekir.

YANGININ NEDENLERİ Kazalar Sıçrama Sabotaj Doğa olayları İstem dışı olayların bazılarından yangın çıkabilir. Yangın konusunda yeterli bilgilenmek bu tür olaylarda nasıl hareket etmemize yardımcı olur. Kontrol altındaki bir ateşin, ihmal veya bilgisizlik sonucu yayılarak ve yahut parlayıp-patlayarak sıçraması her zaman mümkündür. Bazı insanlar, çeşitli amaç ve kazanç uğruna kasıtlı olarak yangın çıkarırlar. Bu tür olaylara karşı gerekli önlem alınmalıdır. Rüzgarlı havalarda kuru dalların birbirine sürtmesi sonucu, yıldırım düşmesi ve benzeri doğa olayları sonucu yangınlar çıkabilir.

YANGININ ETKENLERİ 1. BACALAR: BACALAR YAPILARDA İŞ GEREĞİ ISI ELDE ETMEK AMACIYLA YAKILAN ATEŞTEN OLUŞAN DUMAN VE GAZLARI DIŞARI ATMAK İÇİN KULLANILAN BİR YAPI KISMIDIR. BACALAR GEREK YAPI HATASINDAN GEREKSE BELİRLİ ZAMAN İÇERİSİNDE YETERİNCE TEMİZLENMEMESİ SONUCU BİRİKEN KURUMLARIN TUTUŞMASINDAN OLUŞACAK YANGINA BACA YANGINI DENİR. BACA YANGINLARI SÖNDÜRÜLÜRKEN İLK İŞ OLARAK BACANIN ALT KISMINDAN SÖNDÜRMEYE BAŞLAMAK GEREKİR. BU ÇALIŞMAYLA BAŞARI ELDE EDİLEMEZSE ATEŞİN ERİŞTİĞİ EN YÜKSEK NOKTANIN ÜSTÜNDEN VE BACADAN AÇILACAK BİR DELİKTEN SUYU SİS OLARAK VERMELİ, SİS HALİNDEKİ SU, ISI İLE BUHARLAŞMA SONUCU SOĞUMA VE BOĞMA İLE SÖNDÜRMEYİ SAĞLAR. İKNCİ OLARAK İSE, BACANIN ÜST VE ALT AĞIZLARININ ISLAK ÇUVAL, KALIN KUMAŞ PARÇALARI İLE TIKANMASI SONUCU SÖNDÜRÜLMESİ DÜŞÜNÜLEBİLİR.

YANGININ ETKENLERİ 2. SİGARA – KİBRİT : DİKKATSİZLİK YÜZÜNDEN ÇIKAN YANGINLARIN ETKENLERİ ARASINDA ÖNCELİKLE SİGARA GELMEKTEDİR. SİGARA ATEŞİNİN ORTALAMA SICAKLIK DERECESİ 800 °C OLUP SÖNDÜRÜLMEDEN ATILAN SİGARANIN YANICI, PARLAYICI VE PATLAYICI MADDELERE DEĞMESİYLE ÇIKACAK YANGIN SONUCUNDA CAN VE MAL KAYBI OLACAĞI UNUTULMAMALIDIR. AYRICA SÖNDÜRÜLMEDEN YANICI MADDELER ÜZERİNE ATILAN KİBRİT, ANINDA VEYA ZAMANLA YANGININ ÇIKMASINA NEDEN OLUR. 3. KIVILCIM : BULUNDUĞU YERDEN AYRILAN KÜL VEYA KIVILCIM TANECİKLERİNİN RÜZGARLA BAŞKA YERLERE SÜRÜKLENEREK KOLAY YANABİLAN MADDELERİ TUTUŞTURMASI MUHTEMELDİR. RÜZGAR KÜLÜ TEKRAR ATEŞE DÖNÜŞTÜREBİLECEĞİ GİBİ, ATEŞİ DE BİR BAŞKA TARAFA SÜRÜKLEYEREK YANGINA NEDEN OLABİLİR. KIVILCIMLAR MANGALLARDAN, SOBALARDAN, BACALARDAN, TREN BACALARINDAN, TAŞIT EGZOSLARINDAN, SÖNMEMİŞ SİGARA VE PİPOLARDAN OLUŞABİLİRLER.

YANGININ ETKENLERİ 4. ELEKTRİK : ELEKTRİK ENERJİSİ NORMAL VE DİKKATLİ KULLANILDIĞINDA NE KADAR YARARLI İSE YANLIŞ VE DİKKATSİZ KULLANIMLARDA DA O DERECE ZARARLIDIR. ELEKTRİKTEN ELDE EDİLEN ISININ KULANILMASI SIRASINDA İHMAL, DİKKATSİZLİK, BİLGİSİZLİK GİBİ NEDENLER SONUCU BÜYÜK YANGINLAR ÇIKMAKTADIR. 5. BENZİN VE BENZERLERİ : BENZİN HAM PETROLDEN ELDE EDİLEN PARLAMA VE PATLAMA ÖZELLİĞİNE SAHİP OLANA YANICI BİR MADDEDİR. BU TİP MADDELER (YAĞ, BENZİN, MAZOT, TİNER, ALKOL, GAZYAĞI, SOLVENT) UÇUCU SIVI BUHARLARI OLUŞTURDUKLARINDAN SIVININ BULUNDUĞU YÜZEYDEN ÇEVREYE YAYILIR VE BU BUHARLAR AYNI ZAMANDA HAVA AKIMIYLA TAŞINIRLAR. BUHARLAR HAVADAN HAFİF İSE YÜKSELİR, HAVADAN AĞIR İSE, YERE İNEREK DOLANIR VE HAVA İLE KARIŞMAYA BAŞLAR. BÖYLECE BUHAR VE HAVA KARIŞIMININ OLDUĞU HER YERDE PARLAMA – PATLAMA OLUŞUR. VE SONUÇTA BÜYÜK YANGINLARA NEDEN OLURLAR.

YANGININ ETKENLERİ 6. LİKİT PETROL GAZI : SIVI PETROL GAZ DEDİĞİMİZ LPG, HAM PETROL YAN ÜRÜNLERİNDEN OLAN PROPAN VE BÜTAN GAZLARININ KARIŞIMIDIR. HAM PETROLÜN DAMITILMASI SIRASINDA ELDE EDİLEN ÜRÜNLERİN YANI SIRA HİDRO KARBON SINIFI ETAN, METAN, PROPAN, BÜTAN, ETİLEN, METİLEN VE BENZERLERİ GİBİ GAZLARDA ÇIKMAKTA; BUNLARDAN FİZİKSEL ÖZELLİKLERİ EN UYGUN OLAN PROPAN VE BÜTAN BASINÇ ALTINDA SIVILAŞTIRILARAK LPG OLARAK KULLANILMAKTADIR. ASLINDA NORMAL SICAKLIK VE BASINÇ ALTINDA PROPAN VE BÜTAN GAZ HALİNDEDİR. BASINÇ ALTINDA SIVILAŞTIRILIR, ÜZERİNDEKİ BASINÇ AZALDIKÇA TEKRAR GAZ DURUMUNA GEÇMEYE BAŞLARLAR. BU TİP GAZLAR KULLANIM HATALARI SONUCU BÜYÜK YANGINLARA NEDEN OLURLAR.

YANGININ ETKENLERİ 7. HAYVANLAR : AÇIK ATEŞ KULLANILAN YERLERDE BAŞIBOŞ BIRAKILAN HAYVANLAR HER AN YANGINA NEDEN OLABİLİRLER. KEDİ VE KÖPEK GİBİ EVLERDE BESLENEN HAYVANLARIN GAZ LAMBASI, GAZ OCAĞI, İSPİRTO OCAĞI VE MANGAL GİBİ ISITICILARI DEVİRMELERİ YOLUYLA YANGINA NEDEN OLMALARI OLASIDIR. KÜMES VE AHIR HAYVANLARININ BULUNDUĞU YERLERİN AYDINLATILMASI, GAZ LAMBASI VE MUM GİBİ AÇIK ATEŞLİ AYDINLATICILARLA YAPILMAMALIDIR. BACALARDA VE SOBA BORUSU CİVARINDA HAYVANLAR TARAFINDA YAPILAN YUVALAR SONUCUNDA, BACA YANGINLARININ OLUŞABİLECEĞİ BİLİNMELİ, DEPOLARDA, AMBARLARDA, BÜYÜK MAĞAZALARDA KESİNLİKLE HAYVAN BESLENMESİ VE BAKIMI YAPILMAMALIDIR. 8. YILDIRIM : YILDIRIM DÜŞMESİ DE GÜNLÜK HAYATIMIZDA RASTLADIĞIMIZ GİBİ BÜYÜK YANGINLARA NEDEN OLMAKTADIR. BU NEDENLE YAPILARIN YANGINDAN KORUNMASI İÇİN PARATONER SİSTEMLERİ İLE DONATILMIŞ OLMASI GEREKİR.

YANGININ ETKENLERİ 9. GÜNEŞ: GÜNEŞ IŞIĞI DOĞRUDAN YANGIN ÇIKARAN BİR UNSUR OLABİLECEĞİ GİBİ, YANGIN OLUŞUMUNA YARDIM EDEN BİR ETKEN OLARAK DA İNCELENEBİLİR. GÜNEŞ IŞIĞI ÖZELLİKLE METAL VE YANSITICI OLMAYAN YÜZEYLER ÜZERİNDE SICAKLIK ARTIŞINA NEDEN OLDUĞUNDAN BU TİP YÜZEYLERİN ALTINDA BULUNA KOLAY YANICI MADDELERİN TUTUŞMASINA VEYA BUHAR ÇIKMASINA NEDEN OLABİLİR. ÖZELLİKLE KOLAY TUTUŞABİLEN GAZ VE BUHAR ÇIKARAN MADDELERİN DEPOLANMASINDA DİKKAT EDİLMELİDİR. AÇIKTA DEPOLANACAK BU TİP MADDELERİN KOYU RENK KAPLARDA TUTULMAMASI VEYA KAPLARIN BEYAZA BOYANMASI SAĞLANMALIDIR. GÜNEŞ IŞIĞININ PENCERE CAMLARINDA BULUNAN HAVA KABARCIKLARINDAN, ŞİŞE VE CAM KIRIKLARI GİBİ OPTİK ELEMANLAR TARAFINDAN ODAKLANMASI SONUCU YANGINLAR OLUŞABİLMEKTEDİR. KOLAY YANABİLEN MADDELERİN DEPOLANMASI VE KULLANILMASI SIRASINDA GÜNEŞ ENERJİSİNİN BU TİP ZARARLARI GÖZ ÖNÜNDE BULUNDURULMALIDIR.

YANGININ YAYILMASI ÇEŞİTLİ NEDENLERLEBAŞLANGIÇ YANGINLARI DEĞME – DOKUNMA, IŞINIM, AKMA – SIÇRAMA GİBİ OLAYLAR SONUCUNDA BÜYÜR VE GENİŞLER. BU OLAYA YANGININ YAYILMASI DENİR. A. DEĞME – DOKUNMA : GENELLİKLE KATI CİSİMLERİN (BAZI GAZLARIN) BİR YANGIN BÖLGESİNDE OLUŞAN YÜKSEK ISIYI YANMAMIŞ BİR BÖLGEYE TAŞIMASIDIR. BÖYLELİKLE YANGININ ÇIKTIĞI ANA BÖLGE DIŞINDA YANGINLARIN OLUŞMASINA DEĞME YOLUYLA YAYILMASI DENİR. BU TİP YANGININ YAYILMASINA NEDEN OLAN, MADDELERİN ISIYI İLETEBİLME ÖZELLİKLERİDİR. (DEMİR, ALİMİNYUM V.B.)

YANGININ YAYILMASI B. IŞINIM : YANICI MADDELERDE OLUŞAN ISI VE IŞIK, DALGALAR HALİNDE YAYILARAK, YANGIN YERİNDEN UZAKTAKİ BİR BÖLGEDE ORTAM SICAKLIĞININ ARTMASINA VE BU YENİ ORTAMDAKİ BASİT CİSİMLERİN TUTUŞMASINA YOL AÇABİLİR. YANGININ BU TİP YAYILMASINA IŞINIM YOLUYLA YAYILMA DENİR. ÖRNEĞİN: ARALARINDA KAPI BULUNAN İKİ ODANIN BİRİSİNDE ÇIKAN YANGININ SALDIĞI ISI VE IŞIK DALGALARI DİĞER ODADAKİ PERDE, HALI, KAĞIT GİBİ CİSİMLERİN TUTUŞMASINI SAĞLAYARAK YANGININ BİR ANDA BÜYÜMESİNE VE YAYILMASINA NEDEN OLABİLİR. ISININ, IŞINIM YOLUYLA YAYILMASINA EN GÜZEL ÖRNEK GÜNEŞİN DÜNYAMIZI ISTMASI GÖSTERİLEBİLİR. C. AKMA – SIÇRAMA : YANAN SIVILARIN (BENZİN, MAZOT, YAĞ GİBİ) AKARAK, KATI VE KORLU YANAN MADDELERDEN (ODUN, KÖMÜR V.B) ÇIKAN KIVILCIMLARINDA SIÇRAMASI SONUCU YANGININ BÜYÜMESİNE AKMA – SIÇRAMA YOLUYLA YAYILMA DENİR. AKIŞKAN ÜZERİNDE YANAN PETROL ÜRÜNLERİNİN AKIŞKANIN AKMASI SONUCU, YANAN BİR SOBADAN ÇIKAN KIVILCIMIN HALI VE KİLİMLERİ TUTUŞTURMASI SONUCU YANGININ YENİ YERLERE TAŞINMASI GİBİ.

YANGININ YAYILMASI D. ELEKTRİK YOLU İLE : BİR BÖLGEDE OLUŞAN YANGIN SONUCU AÇIĞA ÇIKAN YÜKSEK ISI; AÇIKTAN VEYA ÖRTÜLÜ OLARAK ÇEKİLMİŞ ELEKTRİK İLETKENLERİ ÜZERİNDEKİ İZOLASYONLARI ERİTEREK İLETKENLER ÜZERİNDE KISA DEVRE OLUŞMASINA VE YANGIN BÖLGESİNDEN FARKLI YENİ BÖLGELERDE YANGININ ÇIKMASINA NEDEN OLABİLMEKTEDİR.

YANGININ ÇEŞİTLERİ 1. A SINIFI (KATI YANICI MADDELER YANGINI): KORLU YANAN MADDELERDENESAS OLARAK, ÇEŞİTLE ODUN,HAM VE MAMÜL TEKSTİL MADDELERİ,KAĞIT,OT SAMAN, PAMUK VB. GİBİ YANICI MADDELERE AİT YANGINLARA A SINIFI YANGINLAR DENİR. 2. B SINIFI (SIVI YANICI MADDELER YANGINI): YANICI SIVI MADDELERDEN PETROL TÜREVLERİ,MADENİ YAĞLAR,ALKOL,TİNER,VERNİK VE YAĞLI BOYALAR GİBİ MADDELERDEN OLUŞAN YANGINLARA B SINIFI YANGINLAR DENİR. 3. C SINIFI (GAZ YANICI MADDELER YANGINI): LİKİT PETROL GAZI, HAVAGAZI, HİDROJEN GİBİ YANABİLEN ÇEŞİTLİ GAZLARIN YANMASI İLE OLUŞAN YANGINLARA C SINIFI YANGINLAR DENİR., 4. D SINIFI (YANABİLEN METAL YANICI MADDELER YANGINI): YANABİLEN HAFİF METALLERİN VE ALAŞIMLARININ (MAĞNEZYUM, LİTYUM, SODYUM, POTASYUM, SERYUM GİBİ) YANMASINDAN OLUŞAN YANGINLARA D SINIFI YANGINLAR DENİR. BENZİN

YANGINLARIN SINIFLANDIRILMASI Yangının türü yanmakta olan maddeye göre değişir. Bu nedenle yangınları 4 sınıfta toplayabiliriz. A Sınıfı Yangınlar Katı Madde (tahta, kağıt, pamuk vs.) yangınlarıdır. Soğutma ve yanıcı maddenin uzaklaştırılması ile söndürülür ve kontrol edilir. C Sınıfı Yangınlar B Sınıfı Yangınlar D Sınıfı Yangınlar Yanabilen sıvılar bu sınıfa girer. (Benzin, benzol, yağlar, yağlı boyalar, katran vs.) Soğutma (sis halinde su) boğma (karbondioksit, köpük, kuru kimyevi toz) ile petrol türevleri, alkol, yağlı boya, tiner yangınları söndürülebilir. Türü yanıcı gaz maddeler yangınıdır. (Metan, propan, LPG, asetilen, havagazı vb.) Kuru kimyevi toz, halon 1301, halon 1211 kullanarak söndürme gerçekleşir. Elektrikli makine ve hassas cihazların yangınlarını da bu sınıfa dahil edebiliriz. Yanabilen hafif metal yangınları bu sınıfa girer. (Sodyum, potasyum, titanyum, mağnezyum gibi.) Kuru kimyevi tozlar bu yangınları söndürmede kullanılır. Elektrik yangınları ayrı bir sınıf olarak düşünülmemektedir. Elektrik akımı kesilerek yangına müdahale edilmelidir.

SÖNDÜRME PRENSİPLERİ Soğutarak söndürme a. Su ile Soğutarak Söndürme: Soğutarak söndürme prensipleri içerisinde en çok kullanılandır. Suyun fiziksel-kimyasal özelliği, yanıcı maddeyi boğar ve yanıcı maddeden ısı alarak yangının sönmesini sağlar. b. Yanıcı Maddeyi Dağıtma : Yanan maddelerin dağıtılmasıyla yangın nedeni olan yüksek ısı bölünür, bölünen ısı düşer ve yangın yavaş yavaş söner. Akaryakıt yangınlarında bu tip söndürme uygulanmaz. Havayı kesme a. Örtme : Katı maddeler veya kimyasal bileşikler kullanarak yanan madde ile oksijenin kesilmesi olayıdır. Akaryakıt yangınlarında, örtü olan kimyasal bileşikler kullanılmaktadır. b. Boğma : Yangının oksijenle ilgisinin kesilmesi veya azaltılması olayıdır. Yanıcı maddelerin ortadan kaldırılması Yanmakta olan maddelerin ortadan kaldırılması halinde, yanma üçgeni oluşamaz. Bu nedenle yangın sönmüş olur. a. Kuvvetli Üfleme : Yanan madde üzerine kuvvetli olarak üflenen hava alevin sönmesine ve yanan maddenin ısısının belirli oranda azalmasına neden olacaktır.

SÖNDÜRÜCÜ MADDELER SU (H2O) KARBONDİOKSİT (CO2) KÖPÜK KURU KİMYEVİ TOZLAR HALOJENLİ SÖNDÜRME MADDELİRİ

HANGİ TÜR YANGIN, HANGİ SÖNDÜRME PRENSİBİ İLE SÖNDÜRÜLMELİ VE SÖNDÜRÜLMEDE HANGİ MADDE VEYA MALZEME KULLANILMALI

YANGIN ÖNLEYİCİ TEDBİRLER DİĞER TEDBİRLER İNŞAAT BAKIMINDAN ÖNLEYİCİ TEDBİRLER TESİSAT BAKIMINDAN ÖNLEYİCİ TEDBİRLER KULLANIM BAKIMINDAN ÖNLEYİCİ TEDBİRLER YANGIN İHBAR TESİSLERİ BAKIMINDAN SABİT TESİSLER BAKIMINDAN YANGIN SÖNDÜRME TESİSLERİ BAKIMINDAN

YANGIN ÖNLEYİCİ TEDBİRLER ÖNLEYİCİ TEDBİRLERİ GENEL OLARAK AŞAĞIDAKİ ŞEKİLDE SIRALAYABİLİRİZ. YAPISAL BAKIMDAN YANGINDAN KORUNMA : *YANMAZ VEYA YANMASI GÜÇ OLAN BİNA MALZEMESİ KULLANILMASI, *YANGININ YAYILMASINI ÖNLEMEK ÜZERE YANGIN BÖLÜMLERİ OLUŞTURMA *DUMANIN YAYILMASINI ÖNLEMEK İÇİN DUVARDAN SIZMALARI ÖNLEME, *YANGINA YÜKSEK DERECEDE DAYANIKLI TAŞIYICI YAPI SEÇİMİ, *YANGINDAN KORUNMUŞ VEYA KISA KAÇIŞ YOLLARI SAĞLANMASI, *ATEŞLEYİCİ VE YANICI MALZEME KAYNAKLARININ AYRILMASI, ORGANİZASYON BAKIMDAN YANGINDAN KORUNMA : *İYİ BİNA İDARESİ, *SİGARA YASAĞI *YANGINLA SAVAŞ TATBİKATI, *KAÇIŞ YOLLARININ İŞARETLENMESİ VE AÇIK TUTULMASI *ACİL IŞIKLANDIRMA, *GEREKSİZ YANGIN YÜKÜNÜN KALDIRILMASI, *KORUNMA SİSTEMİ VE PLANIN DÜZENLİ KONTROLÜ, *DÜZENLİ ALARM TATBİKATI,

ALINAN TEDBİRLERE GÖRE KALAN RİSKLER UYKUYA DALMA TAMİR SIRASINDA KAYNAK YAPMA SİSTEM BAKIMI SU YOKLUĞU YILLIK İZİNLER ANI TESİSAT İÇİN AÇIKLIKLAR ANA VALF HATALARI GECE BEKÇİSİ YANGIN KAYNAKLARININ ORTADAN KALDIRILMASI YANGIN ALGILAMA SİSTEMİ YANGIN DOLAPLARI BİNA YANGIN EKİBİ KÜÇÜK YANGIN BÖLÜMÜ OTOMATİK SÖNDÜRME SİSTEMİ TEDBİR KALAN RİSK SEBEPLERİ

YANGINA KARŞI KORUNMAK UCUZDUR İş yerinizde ve evinizde yangına karşı önlemler almak sanıldığı gibi pahalı değildir, tam tersine ucuzdur. Böyle bir önlemler dizisinin mali gideri, yaklaşık olarak yatırım maliyetinin binde biri oranında bile değildir. Üstelik yangına karşı korunma cihaz ve donanımları yüksek nitelikte ve sağlam olarak üretildikleri için uzun ömürlüdür ve yıllarca hizmet verebilir.

İŞ YERİNİZDE YANGIN KONTROLÜNÜ YAPTINIZ MI? TEMİZLİK YANGINI ÖNLER. İŞ YERİNİZİ TEMİZ TUTUNUZ.

İŞ YERİNİZDE YANGIN KONTROLÜNÜ YAPTINIZ MI? KAYNAK VE KESME İŞLERİNDE ÇOK DİKKATLİ OLUNUZ.

İŞ YERİNİZDE YANGIN KONTROLÜNÜ YAPTINIZ MI? SİGARA İÇİLMEMESİ GEREKEN YERLERDE AKSİNİ YAPMAK İNTİHAR ETMEK DEMEKTİR.

İŞ YERİNİZDE YANGIN KONTROLÜNÜ YAPTINIZ MI? YANGINLA MÜCADELE VASITALARINI TEMİZ VE BAKIMLI BULUNDURUNUZ.

İŞ YERİNİZDE YANGIN KONTROLÜNÜ YAPTINIZ MI? ELEKTRİK DONANIMINA EHLİYETSİZ KİMSELER EL SÜRMEMELİDİR.

İŞ YERİNİZDE YANGIN KONTROLÜNÜ YAPTINIZ MI? KUSURLU VE ETRAFI YANABİLİR MADDELERLE DOLU ISITMA KAZANLARI TEHLİKELİ OLABİLİR.

İŞ YERİNİZDE YANGIN KONTROLÜNÜ YAPTINIZ MI? ZIMPARA TAŞINDA ÇALIŞIRKEN CİVARDA YANABİLİR MADDE BULUNDURMAYINIZ.

İŞ YERİNİZDE YANGIN KONTROLÜNÜ YAPTINIZ MI? YANGIN İHBARINI İŞİTTİĞİNİZDE NE YAPACAĞINIZI ÖNCEDEN ÖĞRENİNİZ.

EVİNİZDE YANGIN KONTROLÜNÜ YAPTINIZ MI? SIVASIZ, ÇATLAK, HATALI İNŞA EDİLMİŞ VEYA DOLMUŞ BACALAR YANGIN NEDENİDİR.

EVİNİZDE YANGIN KONTROLÜNÜ YAPTINIZ MI? TAVAN ARASI VE BODRUMLARINIZI TEMİZ TUTUNUZ.

EVİNİZDE YANGIN KONTROLÜNÜ YAPTINIZ MI? ELEKTRİKTEN ÇIKABİLECEK YANGINLARA DİKKAT EDİNİZ.

EVİNİZDE YANGIN KONTROLÜNÜ YAPTINIZ MI? YANICI MADDELERİ EVİNİZİN UYGUN BİR YERİNDE SAKLAYINIZ.

EVİNİZDE YANGIN KONTROLÜNÜ YAPTINIZ MI? SOBA, KALORİFER VE MUTFAK OCAKLARINIZDAN ÇIKABİLECEK YANGINLARA DİKKAT EDİNİZ.

EVİNİZDE YANGIN KONTROLÜNÜ YAPTINIZ MI? ÇOCUKLARINIZIN ATEŞLE OYNAMASINA ENGEL OLUNUZ.

YANGIN SÖNDÜRME TÜPLERİNİN ÇEŞİTLERİ Yangın söndürme tüplerinin; Sulu (CO2 tazyikli, hava basınçlı, soda asitli), Hava kesici (köpüklü, karbondioksitli), Karbondioksitli, Kimyasal Reaksiyonlu (halojen karbürlü, kuru kimyasal tozlu, BCF) diye çeşitleri vardır.

YANGIN SÖNDÜRME CİHAZINDA OLMASI GEREKEN ÖZELLİKLER A. YANGIN SÖNDÜRÜCÜ KİMYASAL MADDE İLE YANGIN SÖNDÜRME CİHAZININ YAPILDIĞI MALZEMENİN BİRBİRLERİNE UYUMLULUĞU, B. GÜVENLİK, C. ETKİLİLİK, D. HERKES TARAFINDAN KOLAYLIKLA KULLANILABİLME ÖZELLİĞİ, E. YENİDEN DOLUM KOLAYLIĞI, F. KULLANIM SÜRESİNİN UZUNLUĞUNU KAPSAMALIDIR.

BİR YANGIN SÖNDÜRME TÜPÜ NASIL KULLANILIR? DOĞRU YANLIŞ RÜZGARI ARKANA AL

BİR YANGIN SÖNDÜRME TÜPÜ NASIL KULLANILIR? CİHAZI ALEVİN DİBİNE TUT YANLIŞ DOĞRU CİHAZI ALEVİN DİBİNE TUT

YANLIŞ DOĞRU CİHAZI YANGININ DOĞDUĞU YERE TUT BİR YANGIN SÖNDÜRME TÜPÜ NASIL KULLANILIR? YANLIŞ DOĞRU CİHAZI YANGININ DOĞDUĞU YERE TUT

YANLIŞ DOĞRU EVVELA ÖNÜ SONRA İLERİYİ SÖNDÜR BİR YANGIN SÖNDÜRME TÜPÜ NASIL KULLANILIR? YANLIŞ DOĞRU EVVELA ÖNÜ SONRA İLERİYİ SÖNDÜR

YANLIŞ DOĞRU YANGIN TAMAMEN SÖNMEDEN AYRILMA BİR YANGIN SÖNDÜRME TÜPÜ NASIL KULLANILIR? YANLIŞ DOĞRU YANGIN TAMAMEN SÖNMEDEN AYRILMA

BİR YANGIN SÖNDÜRME TÜPÜ NASIL KULLANILIR? YANLIŞ DOĞRU CİHAZI OMUZ HİZANA AS

YANGIN YERİNDEKİ TEHLİKELER İLETİMLE (CONDUCTION) ISI TRANSFERİ: Isıl iletken olan metal borular, ısıyı uzak mesafelere aktararak etrafındaki yanıcı maddelerin sıcaklığını tutuşma noktasına yükseltir ve yanmalarına sebep olur

YANGIN YERİNDEKİ TEHLİKELER TAŞINIMLA (CONVECTION) ISI TRANSFERİ

YANGIN YERİNDEKİ TEHLİKELER TAŞINIMLA (CONVECTION) ISI TRANSFERİ: Isı ışınları her yöne ve doğrusal olarak yayılır.

YANGIN YERİNDEKİ TEHLİKELER Bir yangının ilk safhaları, yangının başlangıç safhası olarak değerlendirilir. * 38 °C’nin hemen üzeri * Isınan gazların yükselmesi * Yaklaşık %20 oksijenli hava

YANGIN YERİNDEKİ TEHLİKELER * Serbest yangın * Duman ve aşırı ısınmış gazların tavan hizasında toplanması Yarım yanmış gazlar tavan hizasında toplandığında flameover öncesi durumu oluşur.

YANGIN YERİNDEKİ TEHLİKELER Flameover’a bir örnek * Aşırı ısınmış gazların tutuşması * Alev cephesinin tavan boyunca yuvarlanması

YANGIN YERİNDEKİ TEHLİKELER * Yüksek oksijen * Tam Yanma hali * Termal denge Yanma periyodunun denge hali

YANGIN YERİNDEKİ TEHLİKELER * Bir odada tüm yanıcıların bir anda tutuşması * Döşemeden tavana yüksek sıcaklık oluşumu Flashover olayında odadaki tüm yanıcı maddeler tutuşma sıcaklığına ulaşmıştır.

YANGIN YERİNDEKİ TEHLİKELER * Oksijen %15’in altında * Sıcaklık her yerde yüksek * CO ve karbon “backdraft” a sebep olabilir Bir yangının korlaşma safhası da denilen son aşaması

YANGIN YERİNDEKİ TEHLİKELER * Düşük oksijen * Yüksek sıcaklık * Smoldering yanma * Yüksek yakıt buharı konsantrasyonları Backdraft öncesinde yangının devamı için yetersiz oksijen söz konusudur.

YANGIN YERİNDEKİ TEHLİKELER * Oksijenin içeriye girmesiyle yangın patlaması oluşur Backdraft olayı itfaiyeciler için bir yangın olayında karşılaşabilecekleri en tehlikeli durumdur.

YANGININ BÜYÜME HIZI Yangın geometrik olarak büyür. Başlangıcında bir bardak su ile söndürülebilecek bir yangın, ikinci dakikada bir kova su ile, üçüncü dakikada bir fıçı su ile ancak söndürülebilir. Buna karşılık itfaiyeci de çok hızlı olmak zorundadır. İtfaiyeci, meşguliyeti ne olursa olsun ihbardan bir dakika sonra hareket eden aracın içinde olacak, Dünya standartlarına göre en geç beş dakika sonra yangın yerine varmış ve hortum sermiş olacaktır. Yangın yerinde de ani ve isabetli kararlar alabilecek ve çok seri hareket edecektir.

YANGININ BÜYÜME HIZI

YANGININ BÜYÜME HIZI

YANGININ BÜYÜME HIZI

YANGININ BÜYÜME HIZI

YANGININ BÜYÜME HIZI

YANGININ BÜYÜME HIZI

YANGIN KAPINIZI ÇALARSA 1. TELAŞLANMAYINIZ. 2. BULUNDUĞUNUZ YERDE YANGIN İHBAR DÜĞMESİ VAR İSE ONA BASINIZ. 3. İTFAİYE TEŞKİLATINA TELEFON EDİNİZ. 4. YANGIN YERİNİN ADRESİNİ EN KISA VE DOĞRU ŞEKİLDE BİDİRİNİZ. 5. MÜMKÜN İSE YANGININ CİNSİNİ DE BİLDİRİNİZ. (BİNA, BENZİN, MOTORLU VASITA V.S. GİBİ) 6. YANGINI ÇEVRENİZDEKİLERE DUYURUNUZ. 7. İTFAİYE GELİNCEYE KADAR YANGINI SÖNDÜRMEK İÇİN ELDE MEVCUT VASITA VE İMKANLARDAN FAYDALANMAYA ÇALIŞINIZ. 8. YANGININ YAYILMASINI ÖNLEMEK İÇİN KAPI VE PENCERELERİ KAPATINIZ. 9. BUNLARI YAPARKEN KENDİNİZİ VE BAŞKALARINI TEHLİKEYE ATMAYINIZ. 10. GÖREVLİLERDEN BAŞKASININ YANGIN SAHASINA GİRMESİNE MANİ OLUNUZ.

1. YANICI MADDE a. Katı Halinde: Moleküller arasında büyük bir çekim kuvvetiyle birbirine sıkıca bağlı olan, belirli bir hacim ve biçime sahip olan maddelere katı madde denir. Bu tip maddeler genel olarak ısı etkisiyle yanıcı buhar veya gaz çıkarmakta ve oksijenle birleşmeleri sonucunda yanma olayı gelişmektedir. b. Sıvı Haline: Belli bir hacimleri bulunan, moleküller arasındaki çekim kuvveti belirli bir biçim alabilecek kadar kuvvetli olmayıp bulundukları kabın biçimini alan maddelere sıvı maddeler denir. Sıvı maddeler genellikle buharlaştıktan sonra yanar. Bunların çoğu normal havada buharlaşırlar. Örneğin benzin -7 derecede buharlaşmaya başlar ve 41 derecede bu buharlar aleve dönüşürler. Sıvı maddeler katı maddelere göre daha kolay ve hızlı yanarlar. Sıvı yanıcı maddelerin çoğunluğunun buharı (benzin, mazot, tiner, vb.) havadan ağırdır. c. Gaz Halinde: molekülleri arasındaki çekim kuvveti belirli bir hacim ve biçim alabilecek kadar kuvvetli olmayan, bulundukları kabın, yerin hacim ve biçimlerini alan maddelere gaz halindeki maddeler denir. Katı ve sıvı maddeler hemen hemen hiç sıkıştırılamadığı halde gaz halindeki maddeler gazın basıncına göre dayanabilecek güçteki kaplarda sıkıştırılıp gevşetilebilirler. Genellikle gaz halindeki yanıcı maddeler diğer yanıcı maddelere oranla daha kolay ve daha hızlı yanarlar. Büyük kütleler halinde oksijenle ilişkiye geçtikleri anda yanmaları patlama biçiminde olur. Bu tip yanıcı maddeler çoğu zaman çeşitli gazların karışımından oluşurlar. Örneğin havagazı, LPG. Bu nedenle zehirleme oranları yüksektir.

2. OKSİJEN Yanma olayını gerçekleştiren temel öğelerden birisi de oksijendir. Oksijenin hava içerisindeki oranı %25’dir. Oksijen rengi, tadı, kokusu olmayan bir gaz olup –183° C de sıvılaşır ve bu durumda depo edilir. Bir ateşin varlığını sürdürebilmesi için en az %16 oranında oksijene gereksinimi vardır. Oksijen miktarının bu oranın altına düşmesi halinde ATEŞ’ in gücü azalır ve sönmeye başlar.

3. ISI Bir cismin sıcaklığının artmasına neden olan fiziksel etkidir. Isı İle İlgili Terimler: KALORİ : Standart basınç altında bulunan 15 °C deki 1 gram suyun sıcaklığını 1 °C arttırmak için gerekli ısı miktarına 1 Kalori denir. (Kalori: Cal) Kalori: 1 Cl : 4,1855 Jul. SICAKLIK: Bir cismin soğuk, serin, ılık yada sıcak sıfatlarından birisiyle nitelendirilmesini gerektiren ve taşıdığı fiziksel etkenin düzeyinde olan durumdur. ENERJİ: Bir cismin iş yapabilme gücüne o cismin enerjisi denir. ISI DEĞERİ: Yanabilen maddelerin bir biriminin yanması sonucu açığa çıkan ısı miktarına o maddenin ısı değeri denir. BUHARLAŞMA ISISI: Kaynama sıcaklığında 1 gr. sıvının aynı sıcaklıkta buhar haline gelebilmesi için verilen ısı miktarına buharlaşma ısısı denir. ALEVLENME ISISI: Yüksek sıcaklıkta, ısının serbest kalmasıyla bağlantılı olarak oluşacak yanma olayı için gerekli ısı enerjisine alevlenme ısısı denir. YANMA ISISI: Bir maddenin yanabilmesi ve yanma işlemini sürdürebilmesi için gerekli olan en düşük ısı değerine o cismin yanma ısısı denir. YARARLI ISI: Amaca uygun olan ve denetim altında tutulabilen ısıya yararlı ısı denir. ZARARLI ISI: Amaca uygun olmayan, denetim altında tutulamayan ve tehlike oluşturan ısıya zararlı ısı denir.

ISININ KAYNAKLARI 1. DOĞAL KAYNAKLARDAN GELEN ISI a. Güneş b. Yıldırım – Şimşek c. Volkanlar 2. YAPAY KAYNAKLARDAN GELEN ISI a. Katı Yakacaklı Isı Kaynakları b. Sıvı Yakacaklı Isı Kaynakları c. Gaz Yakacaklı ısı Kaynakları d. Elektrik e. Sürtünme f. Patlayıcı Maddeler

BENZİN GÜNEŞ IŞINLARI SİYAH YÜZEY KOLAYCA TUTUŞABİLEN YANICI MADDE KONULAN BU TÜR KAPLARIN BEYAZA BOYANMASI GEREKİR. BENZİN GÜNEŞ IŞINLARI SİYAH YÜZEY

KOLAY TUTAŞABİLEN CİSİM ODAKLANMIŞ GÜNEŞ ENERJİSİ CAM HAVA KABARCIĞI GÜNEŞ IŞIĞI

DAĞITILMIŞ YANICI MADDE KATI YANICI MADDE 3000 Cal 1000 Cal

Normal Hava Isı Almış Hava ~15°C ~20°C MUM KUVVETLİ ÜFLEME

SÖNDÜRÜCÜ MADDELER SU (H2O) Diğer bilinen yangın söndürücülerden daha ucuz ve kolay sağlanır. Onun bazı fiziksel özelliklerini bilmek, neden iyi bir söndürücü olduğunu anlamamızı sağlar : 1. Normal sıcaklıkta su kararlı, kolaylıkla ayrıştırılamayan bir sıvıdır. 2. 100 °C’ de 1 gr. su 100 °C’ de buhar haline geçmek için dışarıdan 539 kalorilik ısı alır. 3. 100 °C’ de su 100 °C’ de buhar haline geçerken hacmi 1700 kere genişler, böylece yanma için gerekli olan havanın yerini buhar alır. Yanabilen cisimler ıslatılarak cisimlerin tutuşma ısılarının altında olmaları sağlanır.

SÖNDÜRÜCÜ MADDELER SU (H2O) Öte yandan, suyun söndürücü olarak kullanımındaki bazı tehlikeler kullanımını sınırlandırır. 1. Elektriği iletmesi ve çevresindeki yanmayan bazı maddelere zarar vermesi. 2. Bazı kimyasal maddelerle reaksiyona girmesi, periyodik cetvel 1. grup elementi Sodyum ve 2. grup elementi Magnezyum ile karşılaştığında özellikle tehlikelidir. Reaksiyon sırasında yanıcı gaz hidrojen açığa çıkması tutuşma ve patlamaya neden olur. 3. Suyun vizkozitesi düşük olduğundan kalın, yapışkan sıvı (Fueloil gibi) yüzeylerinden akar gider. Bu nedenle suyun, vizkositesini artırıcı sodyum, karbometilselüloz ve amonyum fosfat, amonyum sülfat türevleri bazı yangın türlerinde etkin kullanılır. Belirtilen bu özellikleri nedeniyle su sadece A sınıfı yangınlarda kullanılır.

SÖNDÜRÜCÜ MADDELER SU (H2O) Suyun yüzey gerilimi yüksek olduğundan, yanan maddenin içine nüfuz etmesi yavaştır. Yanan maddelerin suyun içine batırılması genellikle mümkün olmadığından, pamuk, kağıt gibi yığın halinde bulunan maddelerin yangınında, söndürmeyi hızlandırmak için kütle dağıtılmalı, püskürtülen su içerisine yüzey gerilimi azaltıcı maddeler ilave edilmelidir. İşte nüfuz etme yeteneği arttırılmış suya “Islak Su” adı verilir. Su yangına kütlesel olarak yöneltileceği gibi (kova, hortum) özel hortum başları veya sprinkler aracılığı ile sprey halinde püskürtülmesi ile buharlaşmanın kolay olacağı ve soğutma etkisinin artacağı şüphesizdir. Yangın hortum ve musluk sistemleri binalarda yangına karşı kullanılır. Ancak hiçbir zaman otomatik söndürme sistemlerinin yerini tutmaz.

SÖNDÜRÜCÜ MADDELER KARBONDİOKSİT (CO2) Yanabilen sıvı yangınları ve elektrikli malzeme yangınları için öncelikle kullanılan karbondioksit söndürücü olarak uzun bir tarihe sahiptir. Karbondioksit yanmaz, çok maddeyle reaksiyona girmeyen bir gazdır. Basınçla kolaylıkla sıvılaştırılabilir ve depolanabilir. Aynı yolla katı hale getirilmesi de mümkündür. CO kritik sıcaklığı üzerinde 87.8 °F, 31 °C tamamen gazdır. 69.9 ile 87.8 arasında kapalı bir kapta yarı sıvı, yarı gazdır. Üç hal noktasının altında ise basınç sıcaklığa bağlı olarak katı veya gaz hale geçer. Karbondioksit muhafaza kabından serbest hale geçmek için gerekli basıncı kendi sağlar. Ve yeterli miktarda serbest kaldığında yangın alanını sarar, yoğunluğunun havadan 1.5 defa ağır olması nedeniyle yangın üzerindeki havanın yerini alır ve yangını boğar.

SÖNDÜRÜCÜ MADDELER KARBONDİOKSİT (CO2) Karbondioksit elektriği iletmez, bu özelliği onu elektrik yangınlarının kontrolünde değerli bir yardımcı yapar. Püskürtme sırasında basınç altında sıkıştırılmış olarak tutulan Karbondioksitteki ani basınç düşmesi bir kısmının –78.8 °C ta kar haline geçmesine neden olur. Oluşan buz tabakası, soğutarak yangını durdurur. Ancak bu etki boğma etkisi yanında ikinci plandadır. Karbondioksitin kullanılması sırasında bazı sakıncalar düşünülebilir. Karbondioksit dağıtıldıktan sonra boğucu etkisi uzun sürmeyeceğinden ortamda bulunan sıcak karlar yeniden tutuşmaya neden olabilir. Bu nedenle uzun süreli soğutma gereklidir. Elektrik yangınlarında akım kesildikten sonra su kullanımı zorunlu olabilmektedir. Karbondioksit, fueloil ve kömürün yanması ile üretilir.

SÖNDÜRÜCÜ MADDELER KARBONDİOKSİT (CO2) Gerekli oksijeni kendi yapısında bulunduran selüloz, nitrat gibi kimyasal maddelerin yangınlarında kullanılmaz. Sodyum, Potasyum, Magnezyum, Titan, Zirkonyum gibi belirli metaller karbondioksit ile reaksiyona girer ve onun parçalanmasına neden olur ve boğma etkisini önler. Yangınları söndürmek için karbondioksit uygulaması iki şekilde yapılır. Birincisi, tüm hacimde söndürücü bir hacimde söndürücü bir atmosfer yaratmak amacı ile kapalı alanlara yeteri kadar karbondioksit püskürtmektir ki, buna toptan boşaltma denir. İkincisi, karbondioksiti doğrudan yanan madde üzerine püskürtmektir ki, buna bölgesel uygulama denir. Kapalı yerlerde, yanıcı maddenin özelliğine göre kapalı hacmin yeterli oranda karbondioksitle doldurulması gerekir. Benzin ve gazyağında kapalı hacmin %28’ i, benzen ve benzol için %33’ ü, kağıt yığınları için %651 i, kürk ambarları ve toz kollektörleri için %75’ i oranında karbondioksite gereksinim vardır.

SÖNDÜRÜCÜ MADDELER KARBONDİOKSİT (CO2) Bir karbondioksit sisteminin bir yangını söndürme kapasitesi, karbondioksitin yangın alanına hangi yöntemle boşaltıldığına, püskürtme hızına ve kullanılan toplam karbondioksit miktarına bağlıdır. Karbondioksit ya yüksek basınçlı ya da düşük basınçlı kaplar içinde saklanır. Püskürtme sistemi depolama yöntemine göre düzenlenir. Karbondioksit 50 – 60 bar basınç altında 250 bar basınca dayanıklı çelik tüplere doldurulur. (Karbondioksit sıvı olarak tüpe doldurulur. 31 °C kritik sıcaklığın üzerinde gaz haline geçtiğinde basınç artar.) Düşük basınçta depolama ise 20.7 bar basınç altında -19 °C ta tanklara doldurulmasıdır. Ülkemizde imal edilen tipleri elle taşınabilir olanlar 2 – 6 kg. ve tekerlekli olanlar 10 – 30 – 60 kg. kapasitelidir.

SÖNDÜRÜCÜ MADDELER KÖPÜK Yanabilen sıvıların genişçe yüzeyini kapladığı için en iyi söndürücü olarak düşünülür. Yangın yüzeyini sarması nedeni ile oksijenle teması keser, tam sönme elde edilinceye kadar kademe kademe ilerleyerek akar. Yangında sıçrayan küçük parçalar köpük sayesinde etkisizleştirilir. Uçakların, diğer hava taşıtlarının muhafaza edildiği, yakıt ikmali yapıldığı yerlerde köpük korunması büyük önem taşır. Kazalar ya da çeşitli arızalar sonucu ani olarak büyük miktarda yakıt dökülmesi durumda hemen köpük püskürtülebilmelidir. Hangarlarda yangına karşı en iyi korunma, köpük – su sprinkleri sistemleri ve portatif köpük cihazları ile sağlanabilir.

SÖNDÜRÜCÜ MADDELER KÖPÜK ÇEŞİTLERİ : 1. KİMYASAL KÖPÜK 2. MEKANİK KÖPÜK 3. GENLEŞME ORANI YÜKSEK KÖPÜKLER 4. PROTEİN KÖPÜK 5. FLOROPROTEİN KÖPÜK 6. SULU FİLM OLUŞTURAN KÖPÜK 7. ALKOL TİPİ KÖPÜKLER EN SIK KULLANILAN KÖPÜK TÜRLERİ KİMYASAL VE MEKANİK OLANLARIDIR.

SÖNDÜRÜCÜ MADDELER KÖPÜK KULLANIRKEN DİKKAT EDİLECEK NOKTALAR : Köpüğün yanıcı madde cinsine göre seçilmesi gerekir. Köpüğün amaca uygun kullanılması uygulama hızına da bağlıdır. Uygulama hızları bir dakika içinde yakıt yüzeyine (m²) ulaşan köpük miktarları (et) cinsinden verilir. Minimum uygulama hızı 4, zlf/dk. m² dir. Köpük uygulama hızını gerekli minimum değerin üzerine çıkarmak genellikle söndürme süresini kısaltır. Ancak minimumun üç katına ulaştığında süre kazancı azalır. Minimum altında ise söndürme süresi uzar, hatta gerçekleşmeyebilir. Genelde hava köpükleri çevre sıcaklığında ya da düşük sıcaklıkta üretildiklerinde daha kararlı olurlar. (2 °C – 26 °C) Deniz suyu kullanımı bir farklılık getirmez. Ancak, deterjan, yağ artığı, petrol artığı gibi köpüğü bozucu maddelerle kirlenmiş olmamalıdır. 4. Köpük üretici cihazlarda çalışma sırasında uygun basınç koşullarının elde edilmesi gerekir. 1. 2. 3.

SÖNDÜRÜCÜ MADDELER KÖPÜĞÜN ÖZELLİKLERİ : * Kullanılan su basıncına, karışım oranına ve köpük jeneratör dizaynına bağlı olarak köpüklü su karışımı hacminin 8 – 20 ‘sini köpük oluşturur. * Oluşan köpük, yapışkan ve sağlam bir örtü yapar. Rüzgar ile dağılmaz. Harekete dayanıklıdır ve ısı etkisi ile ikinci bir kabarma yapar. Akıcı özelliği olup yanan yüzeyleri kaplar, boşlukları doldurur. * Deniz suyu ile de kullanılabilir. Bu durumda karışım oranının bir miktar arttırılması gerekir. * Kuru kimyevi tozlar ile karışık olarak kullanılabilir. * 1000 V kadar elektrik akımı olan sahalarda gerekli önlemler alınarak kullanılır. * Fizyolojik zararlı bir etkisi yoktur. –15 °C ile +50 °C arasında depolanabilir ve orijinal kaplarında kapalı olarak uzun süre saklanabilir. * Yangının radiant ısısı, köpüğün içerisinde bulunan suyu buharlaştırır. Suyun bu biçimde buhara dönüşmesi, ortamdan yüksek miktarda ısı enerjisi alır ve ortamı soğutur. Oluşan buhar – hava karışımının oksijen içeriği yangının sürekliliği için gerekli olan oksijen yüzdesinin (oranının) altına düşeceği için yanma işlemi durur. * Üçüncü olarak yüzeydeki köpük zerrecikleri birleştikleri zaman oluşan filmin yüzey gerilimi, köpük formülünün bir özelliği olarak sudan daha düşük olur. Dolayısıyla yangına sudan çok daha etkin bir biçimde etki ederek sönme sağlanır.

SÖNDÜRÜCÜ MADDELER KURU KİMYEVİ TOZLAR 1. Kuru Kimyasal Söndürme Maddeleri (A, B, C, Sınıfları İçin): Kuru kimyasal söndürme maddeleri çok amaçlı olarak kullanılırlar. Temel toz Amonyum Fosfat’ tır. Diğer katkı maddeleri ilave edilir. Çok amaçlı söndürücü B ve C sınıfı yangınlarında olduğu kadar A sınıfı yangınların da da kullanılır. A sınıfı yangın üzerinde kimyasal maddeler, sıcak yüzeyle karşılaşınca erir, yapışkan hale gelir ve madde yüzeyine yapışır. Bu tabaka yanıcı maddenin hava ile temasını keser. Kuru kimyasal maddeli söndürücülü maddeler, elektrik yangınlarında etkili olurken, elektrik bağlantı ve nakillerine zarar verir. Kendinden oksijen sağlayan maddelerin yangınlarında etkili olmazlar. Kuru kimyasal maddeler önce, hızlı söndürmeyi başarır. Sonra köpük yangını kontrol eder ve söndürmeyi sürdürür.

SÖNDÜRÜCÜ MADDELER KURU KİMYEVİ TOZLAR 2. Kuru Tozlar (D Sınıfı İçin) : Magnezyum, Titanyum, Sodyum, Potasyum gibi metaller yandıkları zaman kendi oksijenlerini yaratırlar. Bu metallerin yangını D sınıfı yangınlar olarak bilinir. Söndürülmesi çok güçtür. Hepsi suya çok reaktiftir. Diğer kabul edilen söndürücülerle az başarı elde edilir. Bu özel yangın tehlikeleri için özel söndürücüler daha çok kuru tozlar kullanılır. Ticari adı G –1 olan toz, granüle grafit ve organik fosfat karışımıdır. Yanan kütleye atılır. Organik fosfat buharlaşır ve havayı uzak tutar. Grafit boğma etkisi yapar ve ısının çoğunu ortadan kaldırır. Ticari adı Met – L – X olan toz, itici gaz ile söndürücüde kullanılabilir. Sodyum klorüre katkılar ona akışkan, kovucu özellikler sağlar. TMB (trimetoksiboroksin) Magnezyum, Zirkonyum veya Titanyum yangınlarının kontrol ve söndürülmesinde kullanılır.

SÖNDÜRÜCÜ MADDELER HALOJENLİ SÖNDÜRME MADDELERİ Halojenlendirilmiş söndürücüler organik bileşiğe halojenin girişi ile şekillenir. Halojenler periyodik cetvelin 7. grup elementleridir. (Klor, Flor, Brom, İyot, Astatin). Halojenlerin yanıcı maddedeki (hidrokarbanlardaki) bir hidrojen atomunun yerine geçmesiyle şu özellikler görülür. Flor katıldığında, bileşiğin kararlılığı artar, KN düşer. Klor katıldığında, yangın söndürücü özelliği artar, KN yükselir. Brom katıldığında, klordan daha güçlü olmak üzere aynı etkiyi yapar. Halojenli söndürme maddeleri, günümüzde kullanılmamaktadır. Çünkü ozon tabakasın deldiği tespit edilmiştir. Bunun yerine NAF söndürücü maddeler kullanılmaktadır.

HAVAYI (OKSİJENİ) KESME