SANALLAŞTIRMA Dr. Cevat Şener ODTÜ BMB sener@ceng.metu.edu.tr 03.04.2017 SANALLAŞTIRMA Dr. Cevat Şener ODTÜ BMB sener@ceng.metu.edu.tr 13-16 Mayıs 2010 12. Kamu Bilişim Paltformu 2. Değerlendirme Toplantısı

12. Kamu Bilişim Paltformu 03.04.2017 İÇERİK Amaç – Kapsam Sanallaştırma Nedir? Tarihçe Sanallaştırma Tipleri ve Yöntemleri Yararları ve Dikkat Edilmesi Gereken Konular Güvenliğe Katkı ve Kritik Noktalar Sanallaştırmaya Geçiş Aşamaları Kullanım Alanları Sanallaştırabileceklerimizden misiniz? Dünya’da ve Türkiye’de Durum Sonuç ve Öneriler 13-16 Mayıs 2010 12. Kamu Bilişim Paltformu 2. Değerlendirme Toplantısı

12. Kamu Bilişim Paltformu Amaç – Kapsam Amaç: Başta kamu kurum ve kuruluşları olmak üzere, BT birimlerine sanallaştırma konusunda yol gösterici olmak. Kapsam: İlgili konuların, sanallaştırmanın BT birimlerine hitap edebilecek tipleri ve uygulama alanları kapsamı içinde işlenmesi. Hedef Kitlesi: BT çalışanları, yöneticileri ve bilişime ilgisi olan herkes. 13-16 Mayıs 2010 12. Kamu Bilişim Paltformu

12. Kamu Bilişim Paltformu Sanallaştırma Nedir? Bilişim kaynaklarının (işlemci, depolama, ağ, bellek, sunucu, masaüstü, uygulama vb.) soyutlanarak, yani gerçek kaynağa dayandırılarak gerçekleştirilmiş olan soyut tanımının, kaynağın kullanıcılarına sunulması. Gerçek kaynak ile kullanıcısı arasındaki bağ gevşetilebilmekte Böylece var olan gerçek kaynak, örneğin, daha az kapasiteli çok sayıda sanal kaynak olarak dağınık kaynakları, tek ve bütün kaynak olarak uzaktaki kullanıcısına kolayca kullandırılabilmektedir. 13-16 Mayıs 2010 12. Kamu Bilişim Paltformu

12. Kamu Bilişim Paltformu Tarihçe İlk fikirler  60’larda Manchester Univ: Atlas IBM: M44/44x, CP-40, CP-67, S/370, ... Yavaşlama  80’ler-90’lar Donanımların ucuzlaması, İstemci/sunucu mimarisi, dağıtık sistemlerin yaygınlaşması “Sanallaştırma, kurtar bizi!”  90’ların sonu Bilgisayar (sunucu) sayısındaki aşırı artış Verimsiz kullanılan çok sayıda bilgisayar VMware, Xen, Citrix, IBM VM, ... 13-16 Mayıs 2010 12. Kamu Bilişim Paltformu

Sanallaştırma Tipleri Farklı kaynakların sanallaştırılmasına yönelik olarak farklı tipler bulunmaktadır: Sunucu Sanallaştırması Masaüstü Sanallaştırması Veri Depolama Sanallaştırması Veri ve Veri Tabanı Sanallaştırması Ağ Sanallaştırması Uygulama Sanallaştırması Bellek Sanallaştırması ... 13-16 Mayıs 2010 12. Kamu Bilişim Paltformu

Sanallaştırma Yöntemleri Sanallaştırma tiplerinin her biri, çeşitli yöntemler ile elde edilebilmektedir. Örneğin, sunucu sanallaştırması: Çekirdek paylaşımlı sanallaştırma Çekirdek seviyesinde sanallaştırma Mikro çekirdek seviyesi sanallaştırma Konuk edilen işletim sistemi sanallaştırma Hipervizör seviyesi sanallaştırma Tam sanallaştırma İşletim sistemi destekli sanallaştırma Donanım destekli sanallaştırma 13-16 Mayıs 2010 12. Kamu Bilişim Paltformu

Çekirdek Paylaşımlı Sanallaştırma Konuk İşletim Sistemi Sanallaştırma Hipervizör Seviyesi Sanallaştırma 13-16 Mayıs 2010 12. Kamu Bilişim Paltformu

Örnek Oluşum: Sunucu Sanallaştırması Sanallaştırma Yazılımı Sanal Kaynak Havuzu Sanal Sunucu Havuzu Yönetim, Güvenlik vb. Yazılımları Fiziksel Sunucu Çiftliği Veri Depolama Alanı Ağı Sanal Sunucu 13-16 Mayıs 2010 12. Kamu Bilişim Paltformu

Örnek Oluşum: Masaüstü Sanallaştırması Sanal Masaüstü Sanal Masaüstü Havuzu Masaüstü Yöneticisi İnce İstemciler 13-16 Mayıs 2010 12. Kamu Bilişim Paltformu

Sanallaştırmanın Yararları Masraflarda azalma Az oranda kullanılan fiziksel sunucular, (bir adet gerçek sunucu üzerine konumlandırılabilen) çok sayıda sanal sunucu ile değiştirilir  fiziksel sunucuların sayısının azalması Veri merkezi için gerekli olan altyapı ihtiyacının (enerji, soğutma, alan, yedekleme) azalması  Tipik bir sunucu <%15 oranında kullanırken %60 oranında enerji tüketir Kaynakların çok daha verimli kullanılması Çevreci veri merkezi 13-16 Mayıs 2010 12. Kamu Bilişim Paltformu

Sanallaştırmanın Yararları 2 Mevcut ortama kolayca yeni sanal kaynak (sunucu, veri deposu vb.) ekleme veya çıkarma kabiliyeti ile gelen esnek yapı Risklerde azalma Donanım markalarına olan bağımlılığın azalması Dayanıklılık ve iş sürekliliğindeki artış 13-16 Mayıs 2010 12. Kamu Bilişim Paltformu

Sanallaştırmanın Yararları 3 Konsolide BİB altyapısı Sistemlerin merkezi yönetilebilmesi, yönetimin kolaylaşması ve yükün azalması Gereksinimlere çok daha iyi uyacak sanal kaynakların tanımlanması ile elde edilebilecek başarım artışı Dış kaynak kullanım olanaklarındaki artış 13-16 Mayıs 2010 12. Kamu Bilişim Paltformu

Dikkat Edilmesi Gereken Konular Farklı bir yaklaşım gerektirmesi Yetişmiş insan gücüne ihtiyaç duyulması Hatalı yönetilme riski İlk oluşturma maliyeti Uygun olmayan durumlarda kullanım çabası 13-16 Mayıs 2010 12. Kamu Bilişim Paltformu

Dikkat Edilmesi Gereken Konular 2 İnsan Faktörü: Alışkanlıklarda değişime neden olması + Tepki görme olasılığı Sanallaştırma yazılımının getirebileceği ek yük Lisanslama Oluşan merkezi yapı 13-16 Mayıs 2010 12. Kamu Bilişim Paltformu

12. Kamu Bilişim Paltformu Güvenliğe Katkı Hızlı erişim ve müdahale olanağı Uygulamaların ayrı sanal sunuculara yerleştirilerek birbirlerini kötü yönde etkileme olasılıklarının azaltılması Sanal Özel Ağlar ile daha güvenli iletişim Sanal masaüstleri ile virüslerin kalıcı zararına karşı korunma 13-16 Mayıs 2010 12. Kamu Bilişim Paltformu

Güvenlik: Kritik Noktalar Sanal sunucuların çoğalması ve unutulabilmesi Çok katmanlı yapı Tek hata noktası Sanal sistemlerin bağlandığı sanal ağların rolü Sanallaştırma yönetim aracının rolü Fiziksel sistemin paylaşılıyor olması Sanal sistem yedekleri Sanal Sistemlere Yönelik Güvenlik Tehditleri Kullanılan donanımın rolü Kurumun Güvenlik Politikası ile uyum 13-16 Mayıs 2010 12. Kamu Bilişim Paltformu

Sanallaştırmaya Geçiş Aşamaları Sanallaştırmaya Hazırlık Sanallaştırmanın Etkinleştirilmesi Sanallaştırmanın Bakımı ve Sürdürülmesi Sanallaştırmaya Hazırlık Envanterin çıkarılması; Kapasite planlaması; Gereksinimin ve yeni yatırımın saptanması; Toplam fayda-maliyet analizi; Eğitim çalışmaları ... Kapasite planlama raporu; Test çalışmaları ... Sanallaştırmanın Etkinleştirilmesi Planlama; Bütçe değerlendirmesi; İnsan kaynağı ... Sanallaştırma yazılımı; Sunucular; Harici depolar; Ağ ... Sanallaştırmanın Bakımı ve Sürdürülmesi Reorganizasyon; Stratejiler ... Yedekleme; Destek; Yönetim; Eğitim ... 13-16 Mayıs 2010 12. Kamu Bilişim Paltformu

12. Kamu Bilişim Paltformu Kullanım Alanları Veri Merkezinizin konsolidasyonu ve yeniden yapılandırılması Felaketten kurtarma senaryolarını oluşturmak Sınama ve araştırma ortamları hazırlamak Adli incelemelerde bulunmak Bal küpü ve bal küpü ağları oluşturmak Taşınabilir sistemler elde etmek Barındırma hizmetleri vermek Bulut bilişime uzanmak 13-16 Mayıs 2010 12. Kamu Bilişim Paltformu

Sanallaştırabileceklerimizden misiniz? Sanallaştırmaya geçiş için bazı ölçütler göz önünde tutulmalıdır: + Yüksek sunucu sayısı + Düşük seviyede kullanılan sunucular + Atıl kaynakların birleştiği durumlar: Farklı kaynakları yoğun kullanan veya Farklı zaman dilimlerinde yoğun çalışan veya Çok yoğun kaynak tüketmeyen sunucular + Dinamik olarak değişen altyapı gereksinimleri + Hızla sınama ortamları oluşturma ihtiyacı + Beklenin altında kullanılabilirlik oranı 13-16 Mayıs 2010 12. Kamu Bilişim Paltformu

Sanallaştırabileceklerimizden misiniz? 2 – Mevcut sunucular, yüksek dolulukta (%70-80) çalışıyorsa, ciddi bir verimlilik artışı beklenmeyebilir. – Coğrafi olarak dağıtık kullanıcıların olduğu ortamda, standart bağlantı üzerinden masaüstü sanallaştırma uygulamak, ciddi sorunlara neden olabilir. – Kullanılacak sunucuların bellek kapasiteleri çok yüksek değilse, sanallaştırmaya geçtikten sonra önemli başarım kayıpları yaşanabilir. 13-16 Mayıs 2010 12. Kamu Bilişim Paltformu

Sanallaştırabileceklerimizden misiniz? 3 – Şu gibi durumlarda, sanallaştırmaya dikkatle yaklaşılmalıdır: Kritik bir kaynağa ilişkin güvenlik politikası fiziksel güvenliğe dayanıyorsa Kümeleme gerektiren bir veritabanı sunucusu ise Hatalı fiziksel sunucun yerini alacak bir (fail-over) sunucu ise Yüksek başarım veya yüksek servis kalitesi gereksimi olan özel bir uygulama varsa Uygulamanın bellek veya veri deposu gereksinimi çok yüksek ise Standart dışı bir sunucu yazılımı, uygulama vb. kullanılıyorsa 13-16 Mayıs 2010 12. Kamu Bilişim Paltformu

Sanallaştırabileceklerimizden misiniz? 4 ! Henüz ömrünü doldurmamış olan sunucular sanallaştırmaya uygun değilse, ömrünü tamamlayan sunucular yenilenirken, sanallaştırmaya da kademeli olarak geçilebilir. ! Sanallaştırma uygulandıktan sonraki duruma ilişkin gerekli maliyetler ve giderler hesaplanmalı; öncesi ve sonrasına ilişkin mali portreler karşılaştırılmalıdır. ! Tüm BT altyapısı sanallaştırılmak zorunda değildir. 13-16 Mayıs 2010 12. Kamu Bilişim Paltformu

12. Kamu Bilişim Paltformu Dünya’da Durum Gartner Group raporlarına göre, “Yılın stratejik olarak en tepede yer alan 10 teknolojik alanı” listelerinde 2009  Sanallaştırma (ilk sırada) 2010  Bulut Bilişim, Kullanıcı Bilişimi, Çevreci Bilişim, Erişilebilirlik için Sanallaştırma ABD’de 2009 yılının Ağustos ayında Centrify Corporation tarafından bağımsız bir kuruluşa yaptırılmış olan ve 500 civarında BT temsilcisinin katıldığı bir araştırmaya göre 2010 yılı sonuna kadar sunucularının en az yarısını sanallaştırmış olacaklarını belirtenlerin oranı %51. 2010 yılı sonunda sanallaştırma uygulamakta olacaklarını belirtenlerin oranı %98'dir. Ankete katılanların %38'i tek markaya dayalı çözümleri kullanmakta olduklarını belirtmişlerdir. 13-16 Mayıs 2010 12. Kamu Bilişim Paltformu

12. Kamu Bilişim Paltformu Dünya’da Durum 2 Kullanılan Sanallaştırma Ürünü 13-16 Mayıs 2010 12. Kamu Bilişim Paltformu

12. Kamu Bilişim Paltformu Dünya’da Durum 3 Gerçekleştirilen Sanallaştırma Yatırımları 13-16 Mayıs 2010 12. Kamu Bilişim Paltformu

12. Kamu Bilişim Paltformu Dünya’da Durum 3 Sanallaştırmanın İyileştirme Sağladığı Konular 13-16 Mayıs 2010 12. Kamu Bilişim Paltformu

12. Kamu Bilişim Paltformu Türkiye’de Durum Veri merkezilerinin sanallaştırılması çalışmasını gerçekleştirmiş olan kurum/kuruluşların oranı henüz fazla yüksek değil. Ölçek bakımından Avrupa sıralamasında başlarda gelebilecek olan sanallaştırma çalışmalarının ise Ülkemizde yürütüldüğü ve sanallaştırmaya olan ilginin giderek artmakta olduğu görülmektedir. Kurum örnekleri: Kurum 1: 10 kabin sunucudan, 1 kabin sunucuya Kurum 2: 200 sunucudan, 20 sunucuya 13-16 Mayıs 2010 12. Kamu Bilişim Paltformu

12. Kamu Bilişim Paltformu Türkiye’de Durum 2 Sanallaştırma yazılımı olarak kendini ispatlamış birçok seçenek bulunmaktadır. Destek ve bakım hizmetleri ile birlikte ücretli lisanslarla sunulan Hatta entegratör firmaların çözümleri içinde kullanılan Genel kamu lisansı ile ücretsiz olarak sunulan açık kaynak kodlu projeler Bu ürünlerle birlikte ücretli destek ve bakım hizmetleri sunan BT firmaları Açık standartlarla uyumlu ürünlerin tercih edilmesi, ileride doğabilecek uyum vb. sıkıntıların mümkün olduğunca bugünden önüne geçilmesi açısından yararlı olabilir. 13-16 Mayıs 2010 12. Kamu Bilişim Paltformu

12. Kamu Bilişim Paltformu Sonuçlar – Öneriler Sanallaştırma, sunduğu olanaklarla kamu kurumlarımızın BT birimleri için yeni ve cazip seçenekler sunmaktadır. Gereksinim ve kısıtlara en uygun sanallaştırma çözümlerini kullanmak, bu teknolojinin kurumda başarıya ulaşma olasılığını artıracaktır. Sanallaştırma çözümlerinin kurumun yapısına uygunluğuna bakarak verilebilecek olan, sanallaştırmaya kısmen geçiş veya kademeli olarak geçiş veya bu aşamada sanallaştırma çözümlerini uygulamama kararları da alternatifler içinde değerlendirilmelidir. 13-16 Mayıs 2010 12. Kamu Bilişim Paltformu

12. Kamu Bilişim Paltformu Sonuçlar – Öneriler 2 Sanallaştırma, sistem yöneticilerinden uçlardaki kullanıcılara kadar kurumun tüm BT çalışmalarında ciddi değişiklikler getiren, önemli bir geçiştir. Sanallaştırmanın başarılı olabilmesi için, sanallaştırma çalışmalarına başlamadan önce, tanıtım çalışmaları, eğitim seminerleri gibi faaliyetlerle BT ile ilgili herkesin desteğinin ve hatta inancının kazanılmaya çalışılması önemli. 13-16 Mayıs 2010 12. Kamu Bilişim Paltformu

12. Kamu Bilişim Paltformu Teşekkürler...! 13-16 Mayıs 2010 12. Kamu Bilişim Paltformu

12. Kamu Bilişim Paltformu İlk toplantı 3 Aralık 2009 2’si sanal, toplam 13 toplantı Viki 15 Aralık 2009’da kuruldu ~500 güncelleme/katkı Ankara, İstanbul, Güzelyurt 906 adet e-posta Rapor 24 sürüm Başlangıçta 53 üye, 26 üyeden aktif katılım TNB’nin ev sahipliği 13-16 Mayıs 2010 12. Kamu Bilişim Paltformu