Çankaya Üniversitesi-İİBF 2012-2013 Güz Yarıyılı VERGİ HUKUKU (TAX LAW) Çankaya Üniversitesi-İİBF 2012-2013 Güz Yarıyılı Dr. Ahmet OZANSOY www.ahmetozansoy.com

TİCARİ KAZANÇLAR Her türlü ticari ve sınai faaliyetlerden doğan kazançlar ticari kazançtır. Bir faaliyetin ticari faaliyet olarak değerlendirilebilmesi için şu özellikleri taşıması gerekmektedir: Emek –Sermaye özelliği: Faaliyetin ifası emek ve sermayeye dayanmalıdır. Devamlılık özelliği: Faaliyetin devamlı olması gerekmektedir.Devamlılığın tespitinde devamlılık kasıt ve niyetinin bulunması yeterlidir. Organizasyon özelliği: Faaliyetin bir organizasyon dahilinde yapılması gerekmektedir. Hacim özelliği: İşlerin hacim ve öneminin ticari bir işletmeyi gerektirir ölçüde olması gerekmektedir. Gelir ve Kazanç Elde Etme özelliği: Organizasyonu kuran kişilerin gelir ve kazanç elde etme niyetiyle hareket etmeleri gerekmektedir.

TİCARİ KAZANCIN TESPİT ŞEKİLLERİ GERÇEK USUL Gerçek usule tabi mükellefler genelde büyük işletmeler olup, sermaye yoğunluğu vardır. Bu mükellefler işletmelerin büyüklüğüne göre ya bilanço esasına ya da işletme hesabı esasına göre defter tutmak zorundadırlar. Her iki yöntemde de gerek hasılatlarını gerekse giderlerini belgelere dayandırarak, tutmak zorunda oldukları deftere kaydetmek yoluyla vergiye tabi kazançlarını belirlerler. BASİT USUL Yılık alım ve satım tutarları belirli tutarları aşmayan, sermayeden ziyade emeğe dayalı olarak faaliyette bulunan basit usul vergi mükelleflerinin defter tutma zorunluluğu yoktur. Bu mükelleflerin kayıtları mesleki yönden bağlı oldukları odalar bünyesinde kurulan bürolarca tutulmaktadır. Bu mükellef grupları gider ve hasılatlarına ilişkin belgeleri, mesleki bürolara teslim etmekte olup, bu belgelere göre vergiye tabi kazanç belirlenerek beyanname verilmektedir.

TİCARİ KAZANCIN TESPİTİNDE İNDİRİLECEK GİDERLER Ticari kazancın elde edilmesi için yapılan ısınma, aydınlatma gibi genel giderler, Çalışanların tedavi, ilaç, sigorta primi gibi giderleri, İşle ilgili zarar ve tazminatlar, İşle ilgili seyahat ve ikamet giderleri, İşletmeye dahil edilen veya kiralanan taşıtların giderleri, İşletmeyle ilgili olarak ödenen çeşitli vergiler, Amortismanlar, İşverenlerce sendikalara ödenen aidatlar, İşverenlerce ücretliler adına bireysel emeklilik sistemine ödenen katkıpayları. Fakirlere yardım amacıyla gıda bankacılığı faaliyetinde bulunan dernek ve vakıflara bağışlanan gıda, temizlik, giyecek ve yakacak maddelerinin maliyet bedeli.

TİCARİ KAZANCIN TESPİTİNDE İNDİRİLEMEYECEK GİDERLER Teşebbüs sahibi ile eşi ve çocuklarına yapılan çeşitli ödemeler ve bunların işletmeden çektikleri veya aynen aldıkları değerler, bunların işletmeden olan alacakları üzerinden yürütülecek faizler, Para ve vergi cezaları ile teşebbüs sahibinin suçlarından doğan tazminatlar, İşletmenin faaliyet konusuyla ilgili olmayan taşıtların giderleri. *TRANSFER FİYATLANDIRMASI

EĞİTİM VE ÖĞRETİM İŞLETMELERİNDE KAZANÇ İSTİSNASI Okul öncesi eğitim, ilköğretim, özel öğretim ve orta öğretim özel okullarının işletilmesinden elde edilen kazançlar, ilgili Bakanlığın görüşü alınmak suretiyle Maliye Bakanlığının belirleyeceği usul ve esaslar çerçevesinde beş vergilendirme dönemi gelir vergisinden müstesnadır. İstisna, okulların faaliyete geçtiği vergilendirme döneminden itibaren başlar.

ZİRAİ KAZANÇLAR Zirai faaliyet, arazide, deniz, göl ve nehirlerde, ekim, dikim, bakım ve üretme, yetiştirme ve ıslah yollarıyla veyahut doğrudan doğruya tabiattan yararlanmak suretiyle bitki, orman, hayvan, balık ve bunların mahsullerinin üretimi, avlanması, satılması, bunlardan faydalanılması şeklinde tanımlanabilir. Bu şekilde faaliyette bulunan kişilere de çiftçi denir.

ZİRAİ KAZANÇLARIN TESPİTİ Zirai kazançlar ya satış hasılatları üzerinden tevkifat yapılmak suretiyle ya da gerçek usul kapsamında, zirai işletme hesabı ve bilanço esasına göre tespit edilir. Zirai kazanç hangi usulde tespit edilirse edilsin zirai ürünlerin alış bedeli üzerinden her halükarda vergi tevkifatı yapılması temel kuraldır.

ZİRAİ KAZANÇLARIN VERGİLENDİRİLMESİ Çiftçiler elde ettikleri tüm zirai kazançları üzerinden tevkifata tabi tutulmaktadırlar. GERÇEK USUL İşletme büyüklüğü ve makine ölçüsünü aşan çiftçilerin kazançları gerçek usulde vergilendirilir. İşletme büyüklüğü ölçüsü ekim yapılan ürünün türüne göre ekili arazinin büyüklüğü olup, hayvancılıkta ise hayvan sayısıdır. Makine ölçüsü ise traktör ve benzeri araçlardır. Bu gruba giren çiftçiler büyük işletmeler olup, zirai işletme hesabı veya bilanço esasına göre defter tutmak ve beyanname vermek zorundadırlar. DİĞERLERİ İşletme büyüklüğü ve makine ölçüsünü aşmayan küçük çapta faaliyet gösteren çiftçilerdir. Bu gruba giren çiftçilerin defter tutma ve beyanname verme yükümlülükleri yoktur. Sadece tevkif yoluyla vergilendirilirler.

ÜCRETLER Ücret, işverene tabi ve belirli bir işyerine bağlı olarak çalışanlara, hizmet karşılığı verilen para ve ayınlar ile sağlanan ve para ile temsil edilebilen menfaatlerdir. Bir ödemenin ücret olması için aşağıdaki unsurlara sahip olması gerekmektedir: 1- İşverene tabi olma, 2- İşverenin emir ve talimatları doğrultusunda çalışma, 3- Belli bir işyerine bağlı olma, 4- Hizmetin karşılığı olarak bir ödemenin yapılması

ÜCRETLER ÜCRETİN TESPİT ŞEKLİ Vergilendirme ve tespit şekli bakımından ücretler iki kısma ayrılmıştır. 1- Gerçek Ücretler 2- Diğer Ücretler

GERÇEK ÜCRETİN SAFİ TUTARININ TESPİTİNDE İNDİRİLECEK GİDERLER ÜCRETLER GERÇEK ÜCRETİN SAFİ TUTARININ TESPİTİNDE İNDİRİLECEK GİDERLER Ücret geliri safi tutarları üzerinden vergilendirilmektedir. Ücretin safi tutarı gayri safi tutarından aşağıdaki indirimlerin yapılmasından sonra kalan miktardır: 1- Sosyal güvenlik kurumları için yapılan kesintiler, 2- Özel sigorta şirketlerine ve bireysel emeklilik sistemine ödenen katkı payları, 3- Sendikalara ödenen aidatlar

DİĞER ÜCRETLER Diğer ücretler için beyanname verilmemektedir. Diğer ücretin safi tutarının tespitinde takvim yılı başında geçerli olan ve sanayi kesiminde çalışan 16 yaşından büyük işçiler için uygulanan asgari ücretin yıllık brüt tutarının % 25’i esas alınır.

DİĞER ÜCRETLER Aşağıda sayılı hizmet erbabları diğer ücretli kapsamındadır: 1- Kazançları basit usulde tespit edilen ticaret erbabı yanında çalışanların ücretleri, 2- Özel hizmetlerde çalışan şoförlerin ücretleri, 3- Özel inşaat sahiplerinin ücretle çalıştırdığı inşaat işçilerinin ücretleri, 4- Gayrimenkul sermaye iradı elde edenlerin yanında çalışanların ücretleri, 5- Gerçek ücretlerinin tespitine imkan olmaması sebebiyle Maliye Bakanlığınca bu kapsama alınanlar.

ÜCRETLERDE İSTİSNALAR - Köylerde veya nüfusu 5000’i aşmayan yerlerde faaliyet gösteren ve münhasıran el ile dokunun halı ve kilim imal eden işletmelerde çalışan işçilerin ücretleri. - Gelir vergisinden muaf olanların veya gerçek usulde vergilendirilmeyen çiftçilerin yanında çalışan işçilerin ücretleri. Madenlerde çalışanların yer altında çalıştıkları zamanlara ilişkin ücretler. Köy muhtarı, katip, imam bekçi vb görevlilere köy bütçesinden ödenen ücretler. Hizmetçilerin ücretleri. (kapıcılar) Hizmet erbabına işverenlerce yemek verilmek suretiyle sağlanan menfaatler. (2010 yılı için günlük 10.00 YTL) Hizmet erbabının toplu olarak işe gelip gitmesini sağlamak üzere işverence sağlanan taşıma giderleri. Emekli, maluliyet, dul ve yetim aylıkları.

SERBEST MESLEK KAZANÇLARI Her türlü serbest meslek faaliyetinden doğan kazançlar serbest meslek kazancıdır. Bunlar genelde doktor, avukat, mimar ve mühendis gibi meslek gruplarıdır. Serbest meslek faaliyetinin unsurları şunlardır: 1- Sermayeden çok şahsi çalışmaya, bilimsel veya mesleki bilgiye veya uzmanlığa dayanması, 2- Bir işverene bağlı olmaksızın kişisel sorumluluk altında, kendi adına ve hesabına yapılması, 3- Devamlılık unsurunu taşıması.

SERBEST MESLEK KAZANCININ TESPİTİ Serbest meslek kazancı, bir hesap dönemi içinde serbest meslek faaliyeti karşılığı olarak tahsil edilen para ve ayınlar ve diğer şekillerde sağlanan ve para ile temsil edilebilen menfaatlerden bu faaliyet dolayısıyla yapılan giderler indirildikten sonra kalan farktır. Serbest meslek kazancı ,tahsil olunan hasılattan yapılan giderlerin düşülmesi sonucunda gerçek usulde tespit edilmektedir. Gerçek usulde serbest meslek kazancı, serbest meslek kazanç defteri üzerinden tespit edilir. Bu defterin sol tarafına giderler sağ tarafına da tahsil olunan paralar yazılmaktadır.

SERBEST MESLEK KAZANÇLARININ BEYANI Serbest meslek kazançları, tevkif suretiyle ön vergilendirmeye tabi tutulmakta olup nihai vergi ise mükellefin beyanı üzerine alınmaktadır. Ancak, Gelir Vergisi Kanununun 18 inci maddesinde sayılan serbest meslek kazançları ile dar mükelleflerin tevkif suretiyle vergilenmiş serbest meslek kazançlarından yapılan vergi kesintisi nihai vergi olmaktadır.

SERBEST MESLEK KAZANÇLARINDA TELİF KAZANÇLARI İSTİSNASI (GVK Madde 18) Yazar, çevirmen, heykeltraş, hattat, ressam, bestekar, bilgisayar programcısı ve mucitlerin ve bunların kanuni mirasçılarının şiir, hikaye, roman, makale, bilimsel araştırma, bilgisayar yazılımı, röportaj, karikatür, radyo ve televizyon senaryo ve oyunu gibi eserlerini gazete, dergi, bilgisayar ve internet ortamı, radyo ve televizyonda yayımlamak veya kitap, cd, disket, resim, heykel ve nota halindeki eserleri ile ihtira beratlarını satmak veya bunlar üzerindeki mevcut haklarını devir ve temlik etmek veya kiralamak yoluyla elde ettikleri hasılat gelir vergisinden istisna edilmiştir.

GAYRIMENKUL SERMAYE İRATLARI Aşağıda belirtilen mal ve hakların kiraya verilmesinden elde edilen gelirler gayrimenkul sermaye iradıdır. 1. Araziler ve binalar, 2. Voli Mahalleri ve Dalyanlar  3. Gayrimenkullerden ayrı olarak kiraya verilen tesisat, demirbaş eşyası ve döşemeleri, 4. Gayrimenkul olarak tescil edilen haklar, 5. Haklar, ruhsatlar, markalar, ticaret ünvanı vb. 6. Telif hakları, 7. Gemi ve gemi payları, bilumum motorlu yükleme ve boşaltma araçları, 8. Her türlü motorlu araç, makine ve tesisat ile bunların eklentileri.

KİRA GELİRİNDEN İNDİRİLEBİLECEK GİDERLER Gayrimenkul sermaye iradında safi iradın bulunması için, kira gelirlerinden indirilecek giderler konusunda seçilebilecek iki yöntem vardır: 1- Gerçek gider yöntemi 2- Götürü gider yöntemi

Gerçek gider yöntemi Gerçek gider yönteminin seçilmesi durumunda Kanunda belirtilen giderler brüt kira tutarından indirilir. Bunlar; Kiraya verilen tarafından ödenen aydınlatma, ısıtma, su ve asansör giderleri, Kiraya verilen mal ve haklar için ödenen çeşitli vergiler, Sigorta giderleri, Amortismanlar, Bakım, onarım ve idame giderleri. Götürü gider yöntemi Götürü gider yöntemini seçen mükellefler, hasılatlarının % 25’ini götürü gider olarak indirerek iratlarının safi tutarını belirleyebilirler.

GAYRİMENKUL SERMAYE İRATLARINDA İSTİSNA UYGULAMASI Binaların mesken olarak kiraya verilmesinden bir takvim yılı içinde elde edilen hasılatın 2011 yılı için 2.800 Türk Lirası gelir vergisinden müstesnadır. Ticari, zirai ve mesleki kazancını yıllık beyanname ile bildirmek mecburiyetinde olanlar ile gelirleri bunlar tarafından bildirilecek olanlar bu istisnadan faydalanamazlar.