İKTİSAT FAKÜLTESİ İKTİSAT BÖLÜMÜ Para Teorisi ve Politikası Doç.Dr.Murat Birdal BÖLÜM:4

FAİZ ORANLARI

Kredi Piyasası Araçları Kredi enstrümanları 4 başlık altında toplanabilir: 1. Basit Kredi: Kredi karşılığında vade sonunda ana paraya ilave olarak bir miktar faiz odemesi. Örn: Ticari Krediler 2. Sabit Ödemeli Kredi: Anapara ve faiz ödemesini kapsayacak eşit taksitlerle geri ödeme. Mortgage Kredisi, Otomotiv Kredisi vb. taksitli krediler.

3. Kuponlu tahvil: Her yıl kupon (faiz ödemesi yapılır), vade sonunda tahvilin üzerinde yazılı miktar (nominal değer) ödenir.Devlet tahvilleri, şirket tahvilleri. 4. İskontolu (sıfır kuponlu) tahvil: Nominal değerinden düşük fiyata satılır vadesi dolduğunda nominal değeri kadar ödeme yapılır. ABD hazine bonoları, uzun vadeli sıfır kuponlu tahviller.

Bugünkü Değer Kavramı Farklı türlerdeki yatırım araçlarının getirisini karşılaştırmak için önemlidir. 10% faizli $1 Basit Kredi Yıl 1 2 3 n $1.10 $1.21 $1.33 $1x(1 + i)n Gelecekteki $1’ın Bugünkü Değeri =$1/ (1 + i)n

Vadeye Kadar Getiri: Krediler Vadeye kadar getiri : Bir borç aracından elde edilecek ödemelerin borç aracının bugünkü değerine eşitleyen faiz oranıdır (i). 1. Basit Kredi (i = 10%) $100 = $110/(1 + i)  i = ($ 110- $ 100)/100=0.10=%10

Sabit Ödemeli Kredi, LV: Kredi Değeri, FP: Sabit Öd. 25 yıl vadeli 1000 TL kredi karşılığında her yıl 126 TL sabit ödeme, (i = 12%) 1000= 126TL/(1+i)+ 126TL/(1+i)2 + 126TL/ (1+i)3...+126TL/ (1+i)25 LV =FP/ (1+i)+FP/ (1+i)2 + ...FP/(1+i)n

Vadeye Kadar Getiri: Tahviller 3. Kuponlu Tahvil (Kupon Oranı = 10% = C/F) 100 TL 100 TL 100 TL 100 TL 1000 TL P = + + +...+ + (1+i) (1+i)2 (1+i)3 (1+i)10 (1+i)10 C C C C F P = + + + ... + + (1+i) (1+i)2 (1+i)3 (1+i)n (1+i)n Konsol: Vade taşımazlar, sonsuza kadar sabit kupon ödemeleri C. C C P = i = i P

Vadeye Kadar Getiri: Tahviller 4. İskontolu Tahvil (P = 900 TL, F = 1000), Bir yıllık 1000 TL 900 TL = (1+i) 1000 TL – 900 TL i = = 0.111 = 11.1% 900 TL F – P i = P 

Fiyat ve Vadeye Kadar Getiri Arasındaki İlişki Tablo 1’deki dikkat çekici noktalar. 1. Kuponlu tahvilin fiyatı nominal değerine eşitse, vadeye kadar getiri kupon oranına eşittir. 2. Fiyat ve getiri arasında negatif ilişki bulunmaktadır. Örn. Tahvilin fiyatı arttığında vadeye kadar getiri düşmektedir. 3. Tahvilin fiyatı nominal değerinden düşükse vadeye kadar getiri kupon oranından büyüktür.

Faiz Oranlarına İlişkin Diğer Ölçütler Vadeye kadar getiri faiz oranına ilişkin en doğru ölçüt olmasına rağmen kimi zaman fazla karmaşık olması daha basit, vadeye kadar getiri oranına yaklaşık farklı ölçütler kullanılmasına neden olmaktadır. a)Cari Getiri : Yıllık kupon ödemesinin menkul kıymetin fiyatına oranıdır. Konsolların (ebedi tahvil) vadeye kadar getirisine eşittir. C ic= P

Cari Getiri Oranı İki Temel Özelliği Tahvilin fiyatı nominal değerine ne kadar yakın olursa ve tahvilin vadesi ne kadar uzun olursa cari getiri vadeye kadar getiriye o denli yaklaşmaktadır. 2. Cari getirideki değişim her zaman vadeye kadar getiride de eş yönlü bir değişim olduğunun sinyalini verir.

Faiz Oranlarına İlişkin Diğer Ölçütler b) İskontolu Getiri : Hazine bonolarının pratik hesaplanmasında. (F – P) 360 idb = x F (Vadeye Kalan Gün) 1 yıllık bono, P = $900, F = $1000 idb =((1000-900)/1000)x360/365= 0.099 %9.9

İki Temel Özelliği Vadeye göre getiriye oranla daha düşüktür. Aynı bono için vadeye göre getiri yüzde 10. Nedenleri: a) Yüzde kazanç hesaplanırken pratik olması nedeniyle alış fiyatı (P) yerine nominal fiyatının (F) esas alınması. Paydada F yerine P yer aldığı için vadeye kalan gün sayısı arttıkça fark genişler . b) Yılın 365 değil 360 gün kabul edilmesi. 2. Vadeye göre getiri ile eş yönlü hareket etmektedir. Örn. Tahvilin fiyatı 900 dolardan 950 dolara yükseldiğinde iskontolu getiri yüzde 4.9, vadeye göre getiri ise yüzde 5.3’e geriler

Faiz Oranı ve Getiri Arasındaki Fark Bir tahvilin getirisi faiz oranına eşit olmak zorunda değildir. Bir tahvilin getirisi faiz kazancı ve sermaye kazancının toplamından oluşur. C + Pt+1 – Pt RET = = ic + g Pt C ic = = cari getiri Pt Pt+1 – Pt g = = sermaye kazancı oranı

Faiz Oranı ve Getiri Arasındaki Fark Faiz Oranlarının artışı uzun vadeli tahvil yatırımcısının lehine midir? Faiz oranlarının artması tahvil yatırımcısının sermaye kaybına uğradığını gösterir. Faiz oranları azaldığı durumda ise sermaye kazancı söz konusudur.

Faiz Oranları ve Getiriler Arasındaki İlişki - Tablo’da faizlerin % 10’dan %20’ye çıkması durumunda %10 kuponlu tahvilerin bir yıl sonraki getirisi hesaplanmaktadır (bir yıl sonunda tahvilin elden çıkarıldığını varsayalım). - Tahvillerln fiyatı kuponlu tahvillerin bugünkü değer formulü ile hesaplanmıştır. Artan faiz ile birlikte vade uzadıkça tahvilin bugünkü değeri de azalacaktır.

Vade Yapısı ve Tahvillerin Getirisinde Dalgalanma Tablo 2’deki Bulgular: 1. Getirisi başlangıçtaki cari getirisine eşit olan tek tahvil vadesi elde tutma süresine eşit olandır (en alttaki tahvil). 2. Eğer tahvilin vadesi > elde tutma süresi ise, i  P sermaye kaybına neden olur 3. Vade uzadıkça, faiz oranındaki değişimle gerçekleşen % fiyat değişimi de artacaktır. 4. Vade uzadıkça faiz oranındaki değişim tahvilin getirisinde daha büyük değişime neden olacaktır. 5. Başlangıçta yüksek faiz oranına sahip bir tahvilin getirisi negatif olabilir, eğer i 

Vade Yapısı ve Tahvillerin Getirisinde Dalgalanma Sonuçta 1. Uzun vadeli tahvillerin fiyat ve getirileri daha fazla faiz riskine maruz kaldıkları için daha volatildir. 2. Vadesi elde tutma süresine eşit tahviller için faiz riski bulunmamaktadır.

Reel ve Nominal Faiz Oranları Arasındaki Fark Reel Faiz Oranı Fiyatlar genel seviyesinde beklenen değişikliklere uyarlanmış faiz oranıdır. ir = i – e 1. Reel faiz oranı gerçek borçlanma maliyetini daha doğru yansıtır. 2. Reel faiz oranı düşük olduğunda borçlanma isteği güçlü, buna karşılık borç verme isteği zayıf olur. Eğer i = 5% ve e = 3% o zaman: ir = 5% – 3% = 2% Eğer i = 8% ve e = 10% o zaman: ir = 8% – 10% = –2%

ABD Reel ve Nominal Faiz Oranları