İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ HUKUK FAKULTESİ KRİMİNOLOJİ (I) KRİMİNOLOJİK ARAŞTIRMA TEKNİKLERİ -3- Yar.Doç.Dr. Tuba Topçuoğlu İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ HUKUK FAKULTESİ

KRİMİNOLOJİDE KULLANILAN ARAŞTIRMA TEKNİKLERİ İkincil veri analizi (secondary data analysis) Niteliksel araştırma (qualitative research) Katılımcı gözlem (participant observation) Yoğun mülakat (intensive interviewing) Odak grupları (focus groups) Deneysel araştırma (experimental research) Değerlendirme araştırması (evaluation research) Sistematik inceleme (systematic review) Meta-analiz (meta-analysis)

DEĞERLENDİRME ARAŞTIRMASI (Evaluation Research) "Değerlendirme araştırmaları, sosyal müdahale programlarının kavramsallaştırılmasının, tasarımının, yürütülmesinin ve faydasının değerlendirilmesi için sosyal araştırma yöntemlerinin sistematik olarak uygulanmasıdır“ (Rossi ve Freeman, 1989:18).

DEĞERLENDİRME ARAŞTIRMASI -Süreçler- Programın Uygulanma Süreci Program Çıktıları Program Sonuçları Program Girdileri Geribildirim

DEĞERLENDİRME ARAŞTIRMASI Değerlendirme araştırması ampiriktir ve veriye dayanır. Uygulanan müdahale programların etkinliğine dair ampirik cevaplar sunar. Bilimsel metodoloji kurallarına uyan objektif bir çalışma tasarlayıp bunu uygular. Bu çalışma gerçek deney, yarı deney, yoğun mülakat, niteliksel gözlem metodu olabilir. Şu gibi sorulara yanıt aranır: Program, üzerinde uygulandığı insanların ihtiyaçlarını karşılamakta ne kadar etkili? Program, beklenilen sonuçları veriyor mu? Programın güçlü ve zayıf yanları neler?

DEĞERLENDİRME ARAŞTIRMASI Değerlendirme araştırmalarının 4 çeşidi mevcuttur: 1. İhtiyaçların değerlendirilmesi 2. Program sürecin değerlendirilmesi 3. Programın etkisinin, sonuçlarının değerlendirilmesi 4. Programın maliyete ilişkin etkinliğinin değerlendirilmesi

DEĞERLENDİRME ARAŞTIRMASI Değerlendirme araştırmalarının 4 çeşidi mevcuttur: 1. İhtiyaçların değerlendirilmesi 2. Program sürecin değerlendirilmesi 3. Programın etkisinin, sonuçlarının değerlendirilmesi 4. Programın maliyete ilişkin etkinliğinin değerlendirilmesi

DEĞERLENDİRME ARAŞTIRMASI Gerçek Deneysel Tasarımlar 1. En az iki karşılaştırma grubu: Tedavi ya da müdahaleye maruz kalan deney grubu ve tedavi/müdahaleye maruz kalmayan ya da farklı bir tedavi/müdahaleye maruz kalan kontrol grubu. 2. Denekler bu karşılaştırma gruplarına rastlantısal olarak dağıtılır. 3. Deneysel müdahale sonrasında iki karşılaştırma grubunda sonuç değişkenine dair ölçüm yapılır. Dolayısıyla “gerçek deneyler”, müdahale programlarının etkilerinin, sonuçlarının değerlendirilmesinde en güçlü araştırma tasarımıdır.

Braga ve arkadaşları (1999) Sorun-odaklı polislik stratejisinin sonuç değerlendirmesi Değerlendirme metodu: Rastlantısal Kontrollü Deney Jersey şehrinde suç oranı en yüksek 56 bölge belirleniyor ve sonra belli özellikler açısından birbirine eşleştirilerek 28 çift bölge meydana getiriliyor. Her bir çift içinde, hangi bölgenin deney grubuna, hangisinin kontrol grubuna yerleştirilmesi yazı tura atarak belirleniyor.

Braga ve arkadaşları (1999) Denekler Gruplara Gruplar Ön test Tedavi/ Son test yerleştirme Müdahale Suç olayları ve vatandaşın polis hizmeti için araması Vatandaşın polis hizmeti için araması Deney grubu Sorun-odaklı polislik Şiddet suçunun yoğun olduğu 56 bölge Rastlantısal Geleneksel polislik Vatandaşın polis hizmeti için araması Kontrol grubu Suç olayları ve vatandaşın polis hizmeti için araması

Brame ve MacKenzie (1996) Askeri tarzda ıslah edici kampların sonuç değerlendirmesi Değerlendirme metodu: Yarı-deneysel araştırma (denk olmayan kontrol grup tasarımı). Sekiz eyalette bu kamplardan mezun olan erkeklerden bir örneklem belirliyorlar (deney grubu). Ayrıca yine suçlu çocuklardan oluşan iki karşılaştırma grubu bulunmakta: (1) Hapisten tahliye olan suçlulardan oluşan, (2) Denetimli olarak serbest bırakılanlardan oluşan. Her üç grup 2 yıl boyunca denetleniyor.

Brame ve MacKenzie (1996) Denekler Gruplar Tedavi/Müdahale Son test Askeri kamplar için uygun olan suçlu çocuklar Islah edici askeri kamp Mükerrer suç davranışı Deney grubu Mükerrer suç davranışı Karşılaştırma grubu Hapis Mükerrer suç davranışı Denetimli serbestlik Karşılaştırma grubu

Sherman ve diğerleri (1998) Adalet Bakanlığı tarafından finanse edilen tüm eyalet ve yerel suç önleme programlarının değerlendirmelerini incelediler. Amaç: Bu programlardan hangileri suçu önlemede başarılı? Bilimsel bulgular bize bu programların sonuçları hakkında ne göstermektedir? Sonuçta 500’den fazla program değerlendirmesini incelediler ancak sadece minimum bilimsel standartlara uyanları kabul ettiler.

Maryland Bilimsel Metotlar Ölçeği (Sherman ve diğerleri, 1997) Değerlendirme çalışmalarını metodolojik üstünlükleri açısından değerlendirmek için bir ölçek geliştirdiler: Bu ölçeğe göre çalışmalar 1 den 5’e kadar bir sayı alıyor ve “5” nedensellik açısından en güçlü bilimsel kanıtı ifade ediyor. Düzey 1: Aynı anda ölçülmüş suç önleme programı ile üzerinde etki yaratması umulan sonuç değişkeni arasındaki korelasyona dayalı Düzey 2: Müdahale öncesi ve sonrası ölçüm var, fakat kontrol grubu yok Düzey 3: Müdahale öncesi ve sonrası ölçüm var, deney ve kontrol grubu var

Maryland Bilimsel Metotlar Ölçeği (Sherman ve diğerleri, 1997) Düzey 4: Müdahale öncesi ve sonrası ölçüm var, deney ve kontrol grubu var ve de sonucu etkileyebilecek diğer değişkenler kontrol ediliyor Düzey 5: Rastlantısal kontrollü deney Deney ve karşılaştırma gruplarına yerleştirme tamamen rastlantısal.

Maryland Bilimsel Metotlar Ölçeği (Sherman ve diğerleri, 1997) İşe Yarayan programlar: Bu grupta yer alan programların en az 2 tane 3.düzeyde değerlendirme sonucu suçu azalttığı yönünde bulgusu olmak zorunda. İşe Yaramayan programlar: Bu grupta yer alan programların en az 2 tane 3.düzeyde değerlendirme sonucu suçu azaltamadığı yönünde bulgusu olmak zorunda.

İşe yarayan programlardan bazıları: Suçluluğun çok yoğun olduğu sıcak bölgelerde polisin fazladan devriye gezmesi Aile içi şiddet uygulayan (iş sahibi) eşlerin anında gözaltına alınması Cezaevinde terapi programlarıyla uyuşturucu tedavisi İşe yaramayan programlardan bazıları: Aile içi şiddet uygulayan (işsiz) eşlerin anında gözaltına alınması Polisin çocukları küçük suçlardan dolayı uyarması yerine gözaltına alması Askeri eğitimi tarzında tasarlanan ıslah edici kamplar Küçük suçlar işleyen çocuklara maksimum güvenlikli cezaevlerini ziyaret ettirerek onları korkutmak

KRİMİNOLOJİDE KULLANILAN ARAŞTIRMA TEKNİKLERİ İkincil veri analizi (secondary data analysis) Niteliksel araştırma (qualitative research) Katılımcı gözlem (participant observation) Yoğun mülakat (intensive interviewing) Odak grupları (focus groups) Deneysel araştırma (experimental research) Değerlendirme araştırması (evaluation research) Sistematik inceleme (systematic review) , Meta-analiz (meta-analysis)

SİSTEMATİK İNCELEME Sistematik araştırma, belli bir araştırma sorusuna odaklanıp bu soruya ilişkin var olan yüksek kalitedeki araştırma bulgularını belirleyip, bunları sentezleyen literatür taramasıdır. Meta-analiz ise sistematik araştırma sonucunda elde edilen bulguların istatistik yöntemleri kullanılarak analiz edilmesine dayanır.

SİSTEMATİK ARAŞTIRMA - Aşamaları- Araştırma sorusu belirlenir. Araştırma sorusunu inceleyen çalışmalardan hangilerinin dahil edileceğini belirleyen kriterler belirlenir. Konuyla ilgili bütün çalışmalar sistematik olarak aranır ve bulunanlar tek tek gözden geçirilir. Kriterlere uymayan çalışmalar elenir. Dahil edilen çalışmaların bulguları tek tek analiz edilir.

SİSTEMATİK ARAŞTIRMA - Aşamaları- 6. Bu analiz niteliksel ya da niceliksel (meta-analiz) olabilir. 7. Bulgular sunulur ve sistematik olarak tablolarda gösterilir. 8. Bulgular yorumlanır ve sonuç çıkarılır.

SİSTEMATİK ARAŞTIRMA - Avantajları - Her hangi bir araştırma konusu ile ilgili literatürde bulunan bütün bulguların objektif, şeffaf ve kapsamlı bir yaklaşımla sentez edilmesini sağlar. Araştırma bulguları güvenilirdir: Aynı yaklaşım başka araştırmacılar tarafından uygulandığında aynı sonuçlar elde edilir.

SİSTEMATİK ARAŞTIRMA - Sınırlılıkları - Yapılan sistematik taramaların güvenilir olması için belli standart ilkeler ışığında gerçekleştirilmesi gerekir. Bilinen büyük veri tabanları dışına çıkıp yayınlanmamış çalışmalara ulaşarak literatürdeki “gri alan” daraltılmalıdır. Gerçekleştirilen sistematik taramaların zaman içerisinde güncelleştirilmesi gerekir.

Farrington ve Welsh (2002) Araştırma Sorusu: Daha iyi sokak aydınlatması suçu azaltmakta etkili midir? Bu konuda gerçekleştirilen bütün değerlendirme çalışmalarını sistematik olarak tarayıp bulguları sentezlediler. 2000 yılı sonuna kadar yapılmış bütün çalışmaları kapsıyor.

Farrington ve Welsh (2002) Çalışmaya dahil edilecek değerlendirme araştırmalarının şu kriterleri yerine getirmesi gerekir: 1. Sokak aydınlatmasının geliştirilmesi en temel müdahale olacak. 2. Suçu ölçen bir sonuç değişkeni olacak (mala karşı suçlar ve kişilere karşı suçlar) 3. En az bir deney bir de kıyaslanabilir kontrol grubu olacak. 4. Müdahale öncesinde ve sonrasında suç düzeyleri ölçülecek. 5. Her bölgede müdahale öncesindeki toplam suç sayısı en az 20 olacak.

Farrington ve Welsh (2002) Araştırma Stratejisi: Belirli arama kelimeleri kullanılarak 8 on-line veri tabanı tarandı. Daha önce bu konu ile ilgili yapılmış bütün literatür taramaları tarandı. Konuyla ilgili yazılan değerlendirme raporlarının kaynakçaları tarandı. Bu konuda öncü araştırmacılarla iletişime geçildi. Araştırma İngilizce dışında yapılan yayınları da kapsadı. Yayınlanmış çalışmalar dışında yayınlanmamış çalışmalara da yer verildi.

Farrington ve Welsh (2002) Araştırma stratejisi sonunda kriterlere uyan 13 değerlendirme çalışması bu çalışmaya dahil edildi. 8’i Amerika’da, 5’i ise İngiltere’de gerçekleştirilmiş. Bu 13 çalışma istatistiksel tekniklerle (meta-analiz) incelendi. Sonuç: Sokak ve caddelerin aydınlatılmasının geliştirilmesi suçu azaltmakta oldukça etkili. Geliştirilmiş aydınlatma sonrasında deney bölgelerindeki suç oranlarında kontrol bölgelerine kıyasla %20 oranında bir azalma olmuştur.