DÜNYA GIDA KRİZİ VE TÜRKİYE Ali Ekber Yıldırım Dünya Gazetesi Tarım Yazarı www.tarimdunyasi.net

Dünyanın gündemi Dünya gündeminde tarım ve gıda fiyatlarındaki artış var Küresel ısınma + tüketim artışı + enerji üretimi gibi faktörler tarımın önemini artırdı 850 milyon insan açlıkla mücadele ederken buna 100 milyon kişinin daha eklenmesi tehlikesi var Açlık sorununa çözüm için yılda 15-20 milyar dolar gerekiyor

Fiyat artışı Dünya Gıda Örgütü (FAO)’ nun 55 ürünü kapsayan gıda fiyat endeksine göre Gıdada 2006’da fiyat artışı yüzde 8, 2007’de yüzde 24, 2008’de yüzde 53 oldu En çok artış yüzde 97 ile yağlı tohumlarda, tahılda yüzde 87, süt ürünlerinde yüzde 58 Önümüzdeki 10 yıl fiyat artışının sürmesi bekleniyor

Fiyat artışının nedenleri Artan petrol ve enerji fiyatının gıda üretim maliyetini artırması Çin ve Hindistan’da tüketimin artması Mısırın enerji üretiminde kullanılması nedeniyle tahıl üretiminin yüzde 25-30’unun hayvan yemi olarak kullanılması Kuraklık ve küresel ısınmaya bağlı olarak stokların erimesi Tarım ürünlerinden enerji üretimi Spekülatif hareketler

Bugüne nasıl gelindi? Gelişmiş ülkelerin denetimindeki, IMF-Dünya Bankası-DTÖ geri kalmış ve gelişmekte olan ülkelere tarımda, Devlet müdahalelerini azaltın Ticareti liberalleştirin Destekleri kaldırın Kamu yatırımı yapmayın(sulama vs.) diye reçete yazdılar, üretim engellendi

Gıda üretimi ve bölüşümü Gıdada asıl sorun bölüşüm sorunudur, bazı ülkelerin elinde arz fazlası ürün var, diğer tarafta açlıktan ölenler var 2007’de dünyada en karlı ikinci sektör gıda sanayi şirketleri oldu İlk sırada ilaç şirketleri var Açlığın bir başka ifadesi bu Birleşmiş Milletler’ e göre 3 milyar insan günde 2 doların altında gelire sahip

Tarımdan enerji üretimi Milyonlarca insan açlıkla mücadele ederken, tarımsal ürünlerden enerji üretilmesi tartışılıyor Bir spor arabanın deposunu doldurmak için harcanan tahılla bir kişi bir yıl beslenebiliyor 1 ton mısırdan 400 litre etanol elde ediliyor Amerika’nın sadece etanol üretimine verdiği destek 10 milyar dolar

ABD-AB enerji hedefi AB, 2020’ye kadar taşımacılıkta kullandığı enerji kaynağının yüzde 10’unu bioyakıtlardan üretmeyi hedefliyor ABD,29.4 milyar litre olan olan bioyakıt üretimini 2022’ye kadar 136.3 milyar litreye çıkarmayı hedefliyor 2015’e kadar 56.8 milyar litresini mısırdan elde edecek

Gıda krizinde kim ne yaptı? Arjantin; mısır ihracatını yasakladı Bolivya;pirinç,mısır ve buğday ihracatını durdurdu Brezilya; mısır ihracat vergilerini artırdı Mısır; Gıda sektörüne yeni teşvikler getirdi Vietnam; pirinç ihracatını yasakladı Endonezya; buğday ve soyada ithalat vergilerini kaldırdı Hindistan pirinç ihracatını yasakladı Kazakistan buğday ihracatını durdurdu

Gıda krizinde kim ne yaptı?(2) Çin; buğday, yulaf ve arpada ihracat vergilerini artırdı Güney Kore; mısır ve pirinç ithalat vergilerini düşürdü, soya ve yemlik mısırda ithalat vergilerini kaldırdı Rusya; gübre ihracatında vergileri yüzde 5’ten 8.5’a çıkardı Türkiye, ithalat kapılarını sonuna kadar açtı TMO, “Liberal sistem var piyasaya müdahale olmaz” diye açıklama yaptı

Roma zirvesi Dünya gıda zirvesi 3-5 Haziran’da Roma’da yapıldı Bir çoğu devlet başkanı veya başbakan düzeyinde olmak üzere 180 ülkeden temsilci katıldı Açlığa, gıda fiyatlarındaki artışa çözüm arandı Önerilen çözüm; 2030 yılına kadar gıda üretimin yüzde 50 artırılması

Zirveye yansıyan tablo 37 ülkenin acil gıda yardımına ihtiyacı var Bu ülkelerin 21 Afrika, 10’u Asya, 5’i Orta ve Güney Amerika’da, bir ülke de zengin Avrupa’nın göbeğindeki Moldova Bio-yakıt üretiminin sınırlandırılması konusunda uzlaşmaya varılamadı

Kriz tarımın gündemini değiştirdi Gıda fiyatlarındaki artış, tarımsal desteklemeleri de tartışmaya açtı Bir çok ülke tarımsal destekleri artırarak sürdürmeye karar verdi Avrupa Birliği, tarımda yeni bir reforma giderek destekleri azaltacak beklentisi vardı, ancak destekler ve süt kotalarının kaldırılması tartışılıyor Türkiye, tarımsal destekleri azalttı

Türkiye’nin durumu Nüfusun yüzde 30’u tarımda GSMH’ nın yüzde 11’i İhracat 10 milyar dolar İthalat 8.5 milyar dolar Yarattığı katma değer 30 milyar dolar

Türkiye’nin potansiyeli Türkiye’ nin tarımsal potansiyeli çok yüksek İklimi, toprak yapısı ile tarıma çok elverişli Fındık, Kuru incir, Kuru Kayısı, Kuru Üzüm, Şark tipi tütünde dünyada 1.sırada Nohut ve mercimekte 2. sırada Zeytinde 4.sırada Şeftali, Elma, Armut, Badem, Zeytinyağı, Çay ve yaş üzümde 5. sırada Pamukta 6. sırada

Potansiyel değerlendiriliyor mu? HAYIR!.. Uzun vadeli, siyasetten arındırılmış, ülke gerçeklerine uygun bir politika yok Teknoloji kullanımı yetersiz OECD Raporuna göre Ar- Ge’ de Türkiye son sırada Başta altyapı olmak üzere arımda çok sorun var

Sorunlar Girdi maliyetleri yüksek Mazot, gübre, tohum,ilaç,makine gibi temel girdilerin maliyetini, fiyatını çiftçi kontrol edemiyor Üretim yapmak büyük risk Ürün fiyatı istikrarsız (domates çok iyi fiyata satılırken Rusya krizi çıkıyor, fiyat düşüyor

Temel sorunlar-1 Tarım işletmeleri çok küçük Bitkisel üretim yapılan araziler küçük ve parçalı (işletme başına ortalama 56 dekar) İşletme başına hayvan sayısı düşük (Türkiye ortalaması 4 baş, AB ortalaması 54 baş) Tarım toprakları amaç dışı kullanılıyor

Temel sorunlar- 2 Sulanabilir 8.5 milyon hektar arazinin ancak yarısı sulanıyor 1950’ li yıllardan başlayarak günümüze kadar devam eden seçime endeksli politika Yeterli yatırım yapılmaması İthalat ile terbiye etme anlayışı

Tarım önemsenmiyor Dışa açılma politikalarının uygulanmaya başlandığı 1980’den sonra “Tarım ülkesiyiz” demenin utanç sayıldığı bir dönem başladı Yeniden yapılanma adı altında bir çok kurum kapatıldı (1985) (HGGM,Toprak-Su) Tarımdan zenginlik üretmek yerine, tarımdan kurtulma çabaları öne çıktı Politikalarda IMF ve Dünya Bankası etkili

Tarım mı sanayi mi? Tarım ile sanayi sektörü karşı karşıya getirilerek, tercih sanayiden yana kullanıldı “Türkiye, sanayileşerek büyüyecek” “Tarımla kalkınmış ülke yok” Patates üreterek değil,otomobil üreterek kalkınacağız” Bugün turizm ile balıkçılıkta aynı kavga var

Destekler yetersiz ABD’ nin yıllık tarım destekleri bütçesi 73 milyar dolar AB’nin bütçesi 40 milyar Avro Türkiye, 5.4 milyar YTL “Türkiye’nin kaynakları bu kadar” denilebilir mi? Kaynaklar verimli kullanılamıyor, 2 hayvan dağıtılması, DGD ve bir çok örneği var

Destekler amaca hizmet etmiyor Destekleme politikası ile hedefler çakışmıyor Hükümetler, belli bir bütçeyi hedef gözetmeden harcamayı tercih ediyor AB’ de 2013’e kadar üretici hangi ürüne ne kadar desteği ne zaman alacağını biliyor Türkiye’de destekler üretimden çok sonra açıklanıyor ve ortalama 1 yıl gecikmeli ödeniyor

Hayvancılık Gelişmiş ülkelerde tarımsal üretimde hayvancılığın payı ortalama yüzde 50’nin üzerinde(bazı ülkelerde yüzde 75-80) Türkiye’ de bu oran yüzde 25 İşletmelerin yüzde 90’ı bitkisel üretim ile hayvancılığı birlikte yapıyor Hayvancılık sektörüne 1980 öncesi ve sonrası diye bakmak gerekir İthalat ve terör darbesi

Hayvancılık-2 Hayvancılık denilince akla sığırcılık gelir Politikalar, desteklemeler büyükbaş hayvancılığa özellikle süt hayvancılığına göre belirleniyor Besicilik desteklenmiyor, Küçükbaş hayvancılık ihmal ediliyor AB ile uyumda küçükbaş hayvancılığın şansı çok yüksek, AB’nin koyun ve keçi etinde açığı var Yeni Zelanda,Avustralya,Macaristan’dan alıyor

Hayvancılık-3 Süt Üretimi: 11 Milyon ton Et Üretimi: 1 milyon 834 bin ton(kırmızı et: 834 bin ton) Beyaz et sektöründe büyük gelişme sağlandı, ancak kuş gribi, istikrarsızlık sektörü zorluyor Destekleme sistemi bir gecede değiştirildi, hayvan başına ödeme sistemine geçildi

Tarımda çözülme hızlandı Geçimlik üretim yapanlar ile pazara üretim yapanlar ayrılıyor Köylüyü- çiftçi yapma çabası Sektör dışından yatırım yapanlar artıyor Büyük işletmeler kurulmaya başlandı Tarımdaki nüfus azalıyor

Dünyada ne olacak? Tarım ve hayvancılığın önemi artacak Üretim eskisi gibi çok artmayacak(FAO) Çevreye duyarlı üretim önem kazanacak (AB) Organik ürünler talebi artacak Gıda krizinden isyanlar hatta savaş bile çıkabilir

Türkiye’de ne olacak? Küçük üreticilik tasfiye olacak, orta ve büyük ölçekli işletmeler artacak Ziraat Bankası TOBİ Bankacılığını başlattı Yabancı sermaye gelecek(Suudi Arabistan hazır) Tarımsal sanayide hızlı bir gelişme olacak Tüketim artacak GAP’a yerli /yabancı sermaye akını olacak

Ne yapmalı? Geçmişten ders alarak ülke gerçeklerine uygun bir politika ile, Satılabilir Güvenilir Yeterli üretim yapmaktır Fark yaratanlar başarılı oluyor (Alara, fide yetiştiricileri)

Nasıl bir politika? Siyaset üstü, uzun vadeli Üreticinin refahını yükseltecek Sanayiinin girdi ihtiyaçlarını karşılayacak Hayvan ve çevre sağlığını koruyan Ülke talebini karşılayacak İhracatı destekleyen

Başarı için önce tarımı ve üretimi sevmek gerek

TEŞEKKÜRLER