Toplumun Akılcı İlaç Kullanımına Bakışı Prof. Dr. H. Zafer Güney Gazi Üniversitesi Tıp Fakültesi Tıbbi Farmakoloji Anabilim Dalı Öğretim Üyesi T.C. Sağlık Bakanlığı Refik Saydam Hıfzısıhha Merkezi Başkanlığı Hıfzısıhha Mektebi Müdürlüğü Araştırma Serisi 9 -2011

AİK- DSÖ TANIMI Hastaların ilaçları klinik ihtiyaçlarına uygun şekilde, kişisel gereksinimlerini karşılayacak dozlarda, yeterli zaman diliminde, kendileri ve toplum için en düşük maliyette almalarını gerektiren kurallar bütünüdür. Hekimler, hastaların kendi üzerlerinde yarattıkları gereksiz ilaç yazma baskısını azaltma sorumluluğundadır T.C. Sağlık Bakanlığı Refik Saydam Hıfzısıhha Merkezi Başkanlığı Hıfzısıhha Mektebi Müdürlüğü Araştırma Serisi 9 -2011

Akılcı Olmayan İlaç Kullanımı Örnekleri Fazla sayıda ilaç kullanılması (polifarmasi) Yüksek maliyetli ilaçların kullanılması Gereksiz yere antibiyotik kullanımı Yanlış endikasyon, tedavi süresi Uygun olmayan doz, farmasötik şekil Gereksiz enjektabl formların kullanılması Tedavi konusunda hastayla yeterli iletişimin sağlanamaması T.C. Sağlık Bakanlığı Refik Saydam Hıfzısıhha Merkezi Başkanlığı Hıfzısıhha Mektebi Müdürlüğü Araştırma Serisi 9 -2011

Akılcı Olmayan İlaç Kullanımının Nedenleri Eğitim eksikliği Alt yapı eksikleri Maddi imkansızlıklar Hasta baskısı Kötü performans sahibi meslekdaşların taklit edilmesi Yönetsel ve düzenleyici mekanizmalar Dünya genelinde ilaçların %50’sinden fazlası uygun olmayan şekilde reçetelenmekte ve kullanılmaktadır (DSÖ) T.C. Sağlık Bakanlığı Refik Saydam Hıfzısıhha Merkezi Başkanlığı Hıfzısıhha Mektebi Müdürlüğü Araştırma Serisi 9 -2011

Sosyal Güvenlik Kurumlarının (SSK, Bağ-Kur, Emekli S Sosyal Güvenlik Kurumlarının (SSK, Bağ-Kur, Emekli S., Yeşil Kart) yıllık toplam ilaç harcaması Yıl TL Amerikan Doları 2005 8. 686.000.000 6,437 milyar 2006 10.077.000.000 6,997 milyar 2007 11.130.000.000 8,497 milyar 2008 12,992,000,000 9,985 milyar 2009 16.065.000.000 10,334 milyar 2010 15,347.000.000 10.180 milyar T.C. Sağlık Bakanlığı Refik Saydam Hıfzısıhha Merkezi Başkanlığı Hıfzısıhha Mektebi Müdürlüğü Araştırma Serisi 9 -2011

Akılcı İlaç Kullanımının Yaygınlaşması İçin Hastalar tedavinin katılımcısı olmalıdır Hastaların AİK konusundaki bilgi, tutum ve davranışları doğru yönde geliştirilmelidir Hastaların ilaç kullanımı konusundaki davranışlarının doğru saptanması gerekmektedir Eğitim çok önemlidir Hastaların ilaç kullanma alışkanlıklarının izlenmesi gerekmektedir. T.C. Sağlık Bakanlığı Refik Saydam Hıfzısıhha Merkezi Başkanlığı Hıfzısıhha Mektebi Müdürlüğü Araştırma Serisi 9 -2011

Hedef Kitle Rastgele seçilmiş devlet hastanelerine ve aile sağlığı merkezlerine başvuran hastalar Çalışmanın gerçekleştirildiği yıllar: 2010 yılı Mayıs ayı Aile hekimliği sistemine geçilen 12 il (Amasya, Bartın, Bayburt, Bilecik, Bolu, Çankırı, Denizli, Eskişehir, Karabük, Kastamonu, Kırşehir, Gümüşhane) Katılan hasta sayısı: 4470, yüzyüze görüşme tekniği 48 soruluk anket Anketin yanıtlanma oranı: % 93,1 (Gönüllülerden onay alndı) T.C. Sağlık Bakanlığı Refik Saydam Hıfzısıhha Merkezi Başkanlığı Hıfzısıhha Mektebi Müdürlüğü Araştırma Serisi 9 -2011

Hastalara Ait Demografik Veriler ASM : %49.4 DH: % %50,6 Toplam : 4470 hasta ASM: 41 yaş DH: 41 yaş , 15 yaş altı hastaların ebeveynlerine anket uygulandı. Hastaların %46,2’si 25-44 yaş arasında 65 yaş üstü hastalar %10 , 15-24 yaş arası hastalar %14.7 Kadın: %57,4 Erkek: %42.6 ASM: %83,8 DH: %81,4 SGK’lı , %3 dolayında sosyal güvencesi yok T.C. Sağlık Bakanlığı Refik Saydam Hıfzısıhha Merkezi Başkanlığı Hıfzısıhha Mektebi Müdürlüğü Araştırma Serisi 9 -2011

Hastaların Öğrenim Durumu ASM (%) DH (%) Toplam (%) Okuryazar değil 6.3 7.2 6.8 Sadece okuryazar 4.2 4.1 İlkokul-ortaokul 45,5 42 43.7 Lise ve dengi okul 28 29,8 28,9 Üniversite ve üzeri 16.0 16.9 16.5 T.C. Sağlık Bakanlığı Refik Saydam Hıfzısıhha Merkezi Başkanlığı Hıfzısıhha Mektebi Müdürlüğü Araştırma Serisi 9 -2011

Başvuru nedenleri (sıklık sırasına göre) Hastalıkların muayenesi amaçlı ilk başvuru (ASM: %53,9, DH: %69,3, Toplam : %61,7) Hekime ilaç yazdırma amaçlı başvuru (ASM: %32, DH: %8,3, Toplam : %20) Kontrol amaçlı başvuru (ASM: %10.6, DH: %17,4, Toplam : %14) Rapor: (ASM: %2.3, DH: %2,7, Toplam: %2,5 ) T.C. Sağlık Bakanlığı Refik Saydam Hıfzısıhha Merkezi Başkanlığı Hıfzısıhha Mektebi Müdürlüğü Araştırma Serisi 9 -2011

Hekime ilaç yazdırmak için başvuran hastaların yazdırdıkları ilaç grupları ASM DH 1. Ağrı kesici, romatizmal ilaçlar (%55.7) 1. Ağrı kesici, romatizmal ilaçlar (%51,6) 2. Antihipertansifler (%31) 2. Antibiyotikler (%31,3) 3. Soğuk algınlığı ilaçları (%25,2) 3. Soğuk algınlığı ilaçları (%27,6) 4. Antibiyotikler (%24,3) 4. Antihipertansifler (%24,5) T.C. Sağlık Bakanlığı Refik Saydam Hıfzısıhha Merkezi Başkanlığı Hıfzısıhha Mektebi Müdürlüğü Araştırma Serisi 9 -2011

Fizik Muayene Yapılan Hastalar Hastaların %40.5’i hekimin muayene için 5 dk veya daha az zaman ayırdığını belirtmiş FM için ayrılan ortalama süre: ASM: 9 dakika 54 saniye Devlet Hastanelerinde: 8 dakika 42 saniye Hasta memnuniyeti kendisine ayrılan süreyle doğru orantılı T.C. Sağlık Bakanlığı Refik Saydam Hıfzısıhha Merkezi Başkanlığı Hıfzısıhha Mektebi Müdürlüğü Araştırma Serisi 9 -2011

Hekimin Yaklaşımı (Genel) ASM DH Toplam Bana ismimle hitap etti %61,9 %46,2 %54 Beni dinledi %82.4 %70.8 %76,6 Anlayacağım şekilde bilgi verdi %92 %85,8 %88,8 Verilen bilgi yeterli mi? (Evet kesinlikle) %79,1 %63,6 %71.5 Şikayetim ve tedavim konusunda soru sorma fırsatı verdi %91.5 %83.2 %87,3 Sorduğum sorulara anlayacağım şekilde yanıt verdi %81,9 %72,9 %77,6 T.C. Sağlık Bakanlığı Refik Saydam Hıfzısıhha Merkezi Başkanlığı Hıfzısıhha Mektebi Müdürlüğü Araştırma Serisi 9 -2011

Reçetenizde Yer Alan İlaçların Nasıl Kullanılacağını Biliyor musunuz Reçetenizde Yer Alan İlaçların Nasıl Kullanılacağını Biliyor musunuz?(genel) Tamamını biliyorum : %69,5 (ASM: %76,4, DH: %62,7) Bir kısmını biliyorum: %17,6 (ASM: %14,8, DH: %20.3) Bilmiyorum: %11.4 (ASM: %7,6, DH: %20,3) T.C. Sağlık Bakanlığı Refik Saydam Hıfzısıhha Merkezi Başkanlığı Hıfzısıhha Mektebi Müdürlüğü Araştırma Serisi 9 -2011

Reçetedeki ilacı nasıl kullanacağınızı kimden öğreniyorsunuz? Reçeteyi yazan hekimden: %80,2 (ASM: %86,4, DH: %73,6) Hekim bu bilgileri ancak sorunca açıklıyor : ASM: %10,9, DH: %12,2 Eczacıdan: %17.4 (ASM: %12, DH: %23,4) T.C. Sağlık Bakanlığı Refik Saydam Hıfzısıhha Merkezi Başkanlığı Hıfzısıhha Mektebi Müdürlüğü Araştırma Serisi 9 -2011

Hekiminiz ilaçları nasıl kullanacağınızı tekrarlatıyor mu? EVET ASM: %37,3 DH: %29,8 T.C. Sağlık Bakanlığı Refik Saydam Hıfzısıhha Merkezi Başkanlığı Hıfzısıhha Mektebi Müdürlüğü Araştırma Serisi 9 -2011

Hekim İlaçlarla İlgili Hangi Bilgileri Veriyor ? Günlük doz (%69,5) Tedavi süresi (%55,3) Uygulama formu (%51,9) İlacın adı (%39) İlacın etkisi (%29,2) İlacın ne zaman bırakılması gerektiği (%26,3) İlacın olası yan etkileri : (%22,6) ASM’de bilgi veren hekimler, DH’ne göre daha fazla bilgi veriyor. T.C. Sağlık Bakanlığı Refik Saydam Hıfzısıhha Merkezi Başkanlığı Hıfzısıhha Mektebi Müdürlüğü Araştırma Serisi 9 -2011

Hekimden İlaçlarla İlgili Hangi Bilgileri Almak İstiyorsunuz? İlacın günlük dozu (%66.8) İlacın olası yan etkileri (%64,1) Tedavi süresi (%64) T.C. Sağlık Bakanlığı Refik Saydam Hıfzısıhha Merkezi Başkanlığı Hıfzısıhha Mektebi Müdürlüğü Araştırma Serisi 9 -2011

Daha önce kullanıp yararını gördüğünüz ilaçları yazdırmak istiyor musunuz? Yazdırmak istiyorum: %51 Bazen yazdırmak istiyorum: %35,5 T.C. Sağlık Bakanlığı Refik Saydam Hıfzısıhha Merkezi Başkanlığı Hıfzısıhha Mektebi Müdürlüğü Araştırma Serisi 9 -2011

Elinizdeki reçetede kendi isteğinizle yazılmış ilaç var mı? ASM: %36,1 DH: %25,8 Reçete başına düşen isteğiniz üzerine yazılan ilaç sayısı: ASM : 1.84 DH: 1.54 Reçete başına düşen ilaç sayısı: ASM : 3.18 DH: 3.36 T.C. Sağlık Bakanlığı Refik Saydam Hıfzısıhha Merkezi Başkanlığı Hıfzısıhha Mektebi Müdürlüğü Araştırma Serisi 9 -2011

Hangi ilaç formu daha çabuk etki etmektedir ? Enjekte edilebilen formlar: %67,5 İlacın tedavi edici özelliği ile fiyatı arasında bir ilişki var mı ? Bu iki konunun hiçbir ilgisi yok: %43,2 Hekime gitmeden eczaneden ilaç alıyor musunuz? Evet: %8,6 (ASM: %7,9, DH: %9,2) Bazen : %35,7 (ASM: %34,5, DH: %36,9) T.C. Sağlık Bakanlığı Refik Saydam Hıfzısıhha Merkezi Başkanlığı Hıfzısıhha Mektebi Müdürlüğü Araştırma Serisi 9 -2011

Hastalandığınızda İlk Olarak Ne Yapıyorsunuz ? Hekime gidiyorum: %51,4 (ASM: %52,3, DH: %50,6) Evdeki ilaçları kullanıyorum: %37,4 (ASM: %36,1, DH: %38,7) Hekime gidenlerin ASM : %56,5, DH: %53,9’u erkek T.C. Sağlık Bakanlığı Refik Saydam Hıfzısıhha Merkezi Başkanlığı Hıfzısıhha Mektebi Müdürlüğü Araştırma Serisi 9 -2011

Öğrenim Durumunun Hekime Başvurma Üzerine Etkisi Okur –yazar olmayanlar : ASM: %61,9 DH: %49,7 Üniversite ve üzeri eğitim alanlar: ASM: %48,6 DH: %43,5 ilk olarak hekime başvuruyor. Bu iki grupta ilk olarak hekime başvurma oranları daha yüksek T.C. Sağlık Bakanlığı Refik Saydam Hıfzısıhha Merkezi Başkanlığı Hıfzısıhha Mektebi Müdürlüğü Araştırma Serisi 9 -2011

Muayene Olabilmek İçin Ortalama Ne Kadar Bekliyorsunuz? ASM: 13 dk 31 sn DH: 45 dk 19 sn T.C. Sağlık Bakanlığı Refik Saydam Hıfzısıhha Merkezi Başkanlığı Hıfzısıhha Mektebi Müdürlüğü Araştırma Serisi 9 -2011

Sizi muayene ve tedavi eden hekime güveniyor musunuz? ASM DH Kesinlikle evet %78 %63.8 Kısmen %20 %32.3 Hayır %2 %3,9 T.C. Sağlık Bakanlığı Refik Saydam Hıfzısıhha Merkezi Başkanlığı Hıfzısıhha Mektebi Müdürlüğü Araştırma Serisi 9 -2011

Daha önce hekimin size önerdiği ilaçları önerilen süreden önce bıraktınız mı? ASM: Evet : %25,4 Bazen: %44.9 DH: Evet: %28,6 Bazen: %42,2 T.C. Sağlık Bakanlığı Refik Saydam Hıfzısıhha Merkezi Başkanlığı Hıfzısıhha Mektebi Müdürlüğü Araştırma Serisi 9 -2011

İlaç Prospektüslerini Okuyor ve Okutuyor musunuz? ASM: %59,1 DH: %61,6 Prospektüsleri okuyup yararlanıyorum: ASM: %34,7 DH: %34,1 T.C. Sağlık Bakanlığı Refik Saydam Hıfzısıhha Merkezi Başkanlığı Hıfzısıhha Mektebi Müdürlüğü Araştırma Serisi 9 -2011

Evinizde kullanmadığınız, artmış veya yedek amaçlı sakladığınız ilaç var mı? ASM: %49,9 DH: %55,7 T.C. Sağlık Bakanlığı Refik Saydam Hıfzısıhha Merkezi Başkanlığı Hıfzısıhha Mektebi Müdürlüğü Araştırma Serisi 9 -2011

Kullandığınız ilaçların son kullanma tarihine bakıyor musunuz? ASM: %81,7 Evet DH: %78,1 Evet T.C. Sağlık Bakanlığı Refik Saydam Hıfzısıhha Merkezi Başkanlığı Hıfzısıhha Mektebi Müdürlüğü Araştırma Serisi 9 -2011

Evinizdeki SKT geçen ilaçları atıyor musunuz? ASM: %65 evet DH: %63,9 evet T.C. Sağlık Bakanlığı Refik Saydam Hıfzısıhha Merkezi Başkanlığı Hıfzısıhha Mektebi Müdürlüğü Araştırma Serisi 9 -2011

Size verilen sağlık hizmetinden memnun musunuz? Hayır DH: %9,9 ASM: %5 T.C. Sağlık Bakanlığı Refik Saydam Hıfzısıhha Merkezi Başkanlığı Hıfzısıhha Mektebi Müdürlüğü Araştırma Serisi 9 -2011

SONUÇLAR AİK konusunda yapılması gereken birçok faaliyet bulunmaktadır Sadece 1. basamak değil, 2. basamakta da faaliyetler yapılmalıdır Toplumun AİK konusundaki beklenti, bilgi ve tutumlarının değişimi uzun süre alabilir AİK konusunda deneyimli sağlık personeline ihtiyaç vardır AİK’nın yaygınlaştırılabilmesi için klinik farmakolojiye önemli ölçüde ihtiyaç vardır. T.C. Sağlık Bakanlığı Refik Saydam Hıfzısıhha Merkezi Başkanlığı Hıfzısıhha Mektebi Müdürlüğü Araştırma Serisi 9 -2011