Bilişim ve İnternet Yaşamımıza Ne Getirecek? Bilgi Toplumuna Doğru! Mustafa Akgül İnternet Kurulu akgul@bilkent.edu.tr

ÖZET İnsan gücü Demokrasi Bilişim ve internet İnternetin tarihçesi, büyüklüğü İnternet Nedir ? Nasıl Tanımlamalı? İnternet Lüks mü? , nasıl algılamalı? E-avrupa, e-türkiye, e-devlet Bilgi Toplumu Tanımları Bilgi Toplumu indeksleri Kültürü Yayma İnsan gücü Demokrasi

Bilişim Bilgisayar, iletişim, uygulamalar, bilgi ... Bilimsel ve askeri hesaplar içindi, pahalı, kocaman.. Ucuz, hızlı, kullanışlı, milyar ölçüsünde Herkes için ve her yerde: ofis, ev, iş yeri, okul, hastahane, ordu, fabrika, turizm, tarım, adalet, ... Her akıllı cihazda, saat, buzdolabı, röntgen, cep telefonu, oyuncak, futbol topu, ... Herkesi okur-yazar, iş hayatını, devleti, üniversiteyi... Adalet, polis, seçim, demokrasi, yolsuzluğu önleme

İnternet Bilgisayar ağı, ağdaki bilgiler, insanlar Tüm dünyayı kapsıyor, tüm cihazları kapsamaya başladı Yaşamın tüm alanlarını kapsıyor: devlet, okul, hastane, fabrika, ofis Profesyonelleri, öğrencileri, memurları, ev kadınları, KOBI’leri, emeklileri İletişim, tanıtım, çalışma, ticaret, hukuk, sağlık Bilgiye erişim, etkileşim, yönetime katılım, demokrasi

İnternet-Bilgi Toplumu Sanayi devriminden daha köklü bir değişim Bireye daha çok güç ve yetenek veriyor Bilgi/enformasyona erişim ortamı Zaman ve mesafe farkını ortadan kaldırıyor, azaltıyor Herkes gazete, radyo, TV, matbaa kurma hakkı veriyor Tüm dünyayı Pazar ve rakip olarak sunuyor Katılımcı demokrasiyi destekliyor!

Bilgi Toplumu’na Doğru Sanayi ötesi toplum Tanımlamak mümkün mü? ‘Bilgi’ üretim faktörü Bilim/Teknoloji/AR-GE/Inovasyon Entellektüel emek, entellektüel sermaye Ağ toplumu, rekabirlik Birey, üretici ve tüketici, öne çıkıyor

İnternetin Tarihçesi 1952 Vannebar Bush, “hypertext” Ilk fikirler 1961,62 Lickleider, Kleinrock Fikrin satılması, deneyler 1967 ArpaNet 1969, lab deneyleri 1983 1985 NFSnet, Junet, Janet 84-95 saha testleri, 95 ticarileşme Web 90+, mosaic 1993, java 95 98-99 balon patladı, 2004 geri geliyor

Türkiye İnterneti Tarihçesi 1986-7 TÜVAKA 1990-1 DNS: com.tr, .edu.tr, gov.tr 12 nisan 1993 tr-net : odtu-NFS bağlantısı 1995 turnet ihalesi – inet-tr’95, turnet 09/96 1997 ETKK, internet kurulu, TTnet, Ulakbim 1998 kamunet, TTNet ihalesi, calışması 2000 1998-99 ticari internet patlaması 2000 kriz, küçülme, yavaş büyüme 2002-3 yeni ulakbim, 2004 Telekomda serbestleşme!

Büyüklükler Makina sayısı: 285 milyon dünya, 475 bin türkiye Kullanıcı: 810-950 milyon dünya Kullanıcı Türkiye: 2 milyon abone, 5 milyon kullanıcı, 7 milyon tanışmış, arada da bir (DIE 7) Web sayısı dünyada: 60-70 milyon: 45 gTLD, (20 milyon) Türkiye’de: .tr altında 70 K , 250K dışarıda

İnet - ne yapabiliriz - örnekler Banka, eft, borsa Gazete okuma İp telefonu: yurtdışı Kitap, cd, giyim, ... Haberleşme: birey, kurum, iş, dünya ile Dünyadan radyo/tv Binlerce program Kütüphane ... Müze, galeri, müzik iş/eleman arama Hobby geliştirme Bilgi paylaşımı kendinizi/işinizi tanıt Hizmetin kalitesi + Sohbet,oyun,eglen.

İnternet - araçlar Masaüstü – iş istasyonu Dizüstü Avuç içi (palm + telefon) Cep telefonu Televizyon Kiosk Buzdolabı – sayaç …

İnternet – bağlantı türleri Yerel ağ – iş yeri Çevirmeli xDSL Kablonet Fiber Telsiz : amatör, gsm, imode, edge, radyo Uydu, direct pc

internet - adresler Alan adları – IP’ler Akgul.bilkent.edu.tr – 139.179.20.111 Her makinanın, insanın, hizmetin, sayfanın adresi var van.gov.tr vandainternet.net valilik@van.gov.tr ataturk.k12.tr akgul@bilkent.edu.tr URL http://ab.org.tr:80/ab05/

İnternet – alan adları Evrensel: com net org info biz name int mil Ülkeler: tr us uk de jp is it es gr tm kr se ca Tr: gov pol bel k12 (5 YTL) Com info biz (25 YTL) belgeli mustafaakgul.com.tr Web.tr gen.tr belgesiz (15YTL) webten Name.tr tel.tr (5YTL) Av.tr dr.tr – ecz.tr not.tr msb.tr? www.nic.tr sorumlu kodu idari mali teknik

İnternet - web http://www.inet-tr.org.tr:80/inet/prog.html 8-10 milyar? Tam bilmiyoruz elektronik her şey: multimedia Java, javascript php sunucu, istemci Her şeye güvenmeyin! Şüpheli olun! Virus, casus solucan kaçırma aldatma Kolay araçlar: tucows, ofis seti, web editör Veritabanı, bilgisayardaki her şey!

İnet – web - tarama Binlerce: google yahoo aol msn Özelleşmiş: scholar.google.com resim/image bilim dalına göre medline Directory: yahoo, google virtual lib http://web.bilkent.edu.tr - eski Mesleki örgütler: ams.org ieee.org Meta search Advanced search, karmaşık – akıllı tarama

İnternet - eposta En az bir tane edinin: gmail.com yahoo.com …. Kurumsal kimliğiniz, kişisel ayrımı Sürekli okuyun, takip edin Şüphe! İnanmayın! Adres sahte olabilir CC’ye çok adres yazmayın, Bcc ye yazın Konu’yu boş bırakmayın; ek için dikkatli olun Ayarları gözden geçirin: text – html Türkçe quated-printable! Konu satırı ascii Header okumayı öğrenin!

İnternet – egroup - listeler Egroups yahoogroups freelists liszt.com Binlerce – group haberleşme araçları Ecartis mailman majordomu .. sizde kurun Çok farklıdır: liste ve listeci adresi farklıdır Listeadi-subscribe/unsubscribe çalışabilir Her liste ek ve html kabul etmez Listelerin ayrı bir adabı muaşereti net etiketi vardır, Net Etiket önemli BAĞIRMAYIN! Göndermeden önce okuyun Adresi tekrar gözden geçirin !

inet – başka servisler İcq chat msn – sesli de yapmak mümkün Sadece sohbet değil: ders, iş, beraber .. Wiki – beraber doküman üretme Blog – web log – kolay görüş almak Web servisleri – iş dünyası – ticaret Webi IP sınırlaması, şifre sınırlaması P2p: dosya paylaşımı, + ve -

İnet – e-öğrenme Her kesim için farklı şeydir: K12, üniversite, lisansüstü, meslek içi Eğitimi destekler, zenginleştirir, tamamlar Meslek içi, lisans üstü başarılı olur Zordur! Yavaş yavaş ancak İnternet kültürü önemli, etkileşim, paylaşım İnterneti kullanın, ağın parçası olun

İnet – e-ticaret e-iş Bir süreç: yavaştan başla Sadece mal satmak değil, tüm işler internet uyumlu olmalı: e-iş B2B, CRM, e-pazaryerleri Rekabet – işbirliği : rekabirlik E-ticaret - ticaret Rekabet, ayakta durmak için

İnternet Nedir? Bilgisayarlar, yönlendiriciler, uzerinde çalışan servisler, veriler, bilgiler ve insanlardır Bunların oluşturduğu bir Haberleşme ortamıdır Çok büyük, dağıtık, kaotik, tarama hizmetleri olan bir kütüphanedir Etkileşim, bilgi, belge değişim temelli bir ortamdır İş yeri, banka, okul, kitaplık, sağlık merkezi, ticarethane, ... Yaşamın ta kendisidir !

İnternet Fil mudur ? İnternet e-posta listeleri ile (100 bin civarında) grup haberleşemesi olanak veriyor Tarama: google, meta, kurumsal, ... Web, forum, chat/icq ile küçük grupların oluşmasına olanak veriyor Her yurttaşa kendi gazete, radyo ve TV’sini yayınlama olanagı veriyor; kendi kitaplarını yayınlama olanağı sunuyor Blog, wiki, bireye özgürlük, katılım

İnternet Lüks’müdür? İnternet elektrik, telefon, fax kadar lüksdür Telefon santraliniz kadar lüksdür 365 gün/24 saat çalışan robotunuz’dur İnternet bir tercih meselesi değildir İnternet zaman ve mekan dezavantajını azaltan, yokeden bir ortamdır

E-avrupa, e-türkiye, e-avrupa+ Web’in doguşu Avrupa: 1994, 97, 99 Eavrupa 2002, 2005 Hedefler Eavrupa+ E-türkiye, e-devlet, e-dönüşüm Tanım – proje var mı?

E-devlet Kamunet’98 hedefleri 365 gün, 24 saat çalışan, vatandaş odaklı, etkin, hızlı, saydam, katılımcı, bütünleşik devlet Bilgisayarlaşma, otomasyon projesi değildir Felsefe’nin değişimi gerekir Uzun bir süreçtir, süreçler gözden geçmeli E-kurum, tek kapı E-türkiye değil, ama öncü gücüdür, tüketici boyutu

Tanım/İndex Denemeleri Masuda’nın bilgi toplum insanı 80’lerin bilgi toplumu: Nüfusun %25’i üniversite mezunu Telefonlaşma, bilgisayarlaşma indexi World Times / IDC indexi Avrupa Birliği indexi

IDC Değişkenleri Bilgisayar Altyapısı Enformasyon Altyapısı PC dağılımı: Kişi, ev, okul, sektörler, kamu Öğrenci / öğretmen başına PC Ev dışındaki ağa bağlı PC Yazılım ve donanım harcamaları Enformasyon Altyapısı Kişi başına kabloTV Kişi başına GSM Telefonun maliyeti Kişi başına faks Kişi başına radyo Telefondaki hata oranı Ev başına telefon hattı Kişi başına TV

IDC Değişkenler - 2 İnternet Altyapısı Toplumsal Altyapı Tarım dışı çalışan başına İnternet kullanıcısı Ev başına evdeki İnternet kullanıcısı Öğrenci ve öğretici başına eğitimdeki İnternet kullanıcısı İnternet kullanıcısı başına e-ticaret miktarı Toplumsal Altyapı Sivil özgürlükler Kişibaşına gazete Basın özgürlüğü Ortaokul okuma oranı Lise okuma oranı

UN e-devlet hazırlık indeksi Katılım: sunulanın kalite, faydasını ve yönetime katılmayı Parçaları: E-information E-consultation E-decison making Hazirlik: Web indeksi Telekom altyapısı İnsan kaynakları

E-Evrupa İndexleri İnternet kullanıcılarının nüfus içindeki yüzdesi Sabit telefonlu hane yüzdesi İnternet kullanıcılarının nüfus içindeki yüzdesi Bir milyon kişi başına düşen güvenli sunucu sayısı K12’lerde internete bağlı öğrenci oranı Uzaktan çalışan işgücü yüzdesi E-ticaret yapan şirket yüzdesi BT ile ilgili yüksek öğrenim kurumları ve öğrenci sayısı E-devlet hizmet yüzdesi İnternete erişebilen sağlık uzmanı yüzdesi

E-readiness 2004 index Kıta: K. Amerika (0.875), Avrupa (.587), GDAsya (.460), G. Amerika (.456), Batı Asya(.409), orta Asya(.321), Okyanusya(.301), Afrika (.253) İlk 25: .us (.91), .dk, .uk, se, kr,(.85), au, ca, sg, fi, no, nl(.80), de, nz, is, ch,be, .at, jp (.72), ie, ee, mt, cl, il, fr(.668), lu(.66), ort=.7798, Dunya=.4127 .tr .4892 (il .68, Bahrain .53, Kıbrıs .5189, Ürdun .41, am/az .39/38 Yemen .20, Suriye .26

E-readiness 2004 - parçalar ülke web tele insani ort Us 1.00 .770 .97 .913 Dk .934 .790 .99 .905 Ca .873 .668 .970 .838 Sg .969 .663 .870 .834 Fi .807 .675 .990 .824 De .795 .607 .960 .803 Jp .629 .609 .940 .726 Ee .699 .450 .960 .703 Cl .884 .276 .890 .684 İl .691 .421 .930 .681 Mx .784 .143 .860 .596 Gr .409 .335 .930 .558 Bg .506 .209 .910 .542 Ru .390 .185 .930 .502 Tr .533 .165 .770 .489 Cn .405 .111 .790 .436 İn .586 .026 .570 .388

Ne Yapmalı ? Bu bir ögrenme sürecidir Nihai olarak, tüm iş süreçleriniz internet uyumlu olmalıdır Alan adınız = markanız, tabelanız Web++ 24 saat çalışan halkla ilişkiler, santral... E-ticaret, dergi, reklam, ... İnternet yaşamdır !

ÖNCELİKLER - Acil Eylem Planı (-1) BIT ve STK'ların örgütlenmesi (0) Toplumun gündemine girme (1) Ulusal boyutta örgütlenme (2) Mekanizmalar (3) Eylem planı (4) Bilişim Komisyonu (5) E-Türkiye Kurultayı (?) Mega proje (?) Seferberlik

İnternet'i Nasıl Algılamalı? Sohbet, e-ticaret ? Devrimsel bir gelişme Stratejik, Generik e-Türkiye = Yeniden yapılanma e-devlet = Yeniden yapılanma Dünya ile bütünleşme de vazgeçilmez araç Internet yaşamdır !

Ne Durumdayız ? Türkiye İnternet'i 12. yılında Siyasal sahip, örgütlenme, mekanizma, eylem planı e-Avrupa+ kriterleri e-Türkiye çalışmaları İnternet-bilim-demokrasi “iyidir” Bardağın dolu/boş tarafına bakmak

Ulusal Boyutta Örgütlenme Müsteşarlık+ (Kaliteli işgücü, özerk, katılımcı) Politika belirleme Çekirdek teknik ekip KamuNET, Danışmanlık Proje izleme - koordinasyon - standarlar Yasa + Düzenleme Mekanizmalara sekreterya Kamuoyu görüşleri; Araştırma yaptıracak/yapacak

Mekanizmalar - I Ciddi bir sekreterya ve çekirdek kadro Katılımcı, saydam Stratejik - ulusal mekanizma – Eylem planı; “Ulusal bilgi konseyi” Yılda 2-3 kere toplanmak, BTYK bağlantılı Yasa / Yönetmelik çalışma grupları e-Devlet konseyi Teşvik mekanizmaları

Mekanizmalar - II IK++, e-Türkiye++ KamuNET konferansı, teknik Vatandaşa yönelik geri besleme konferansı, anket Yasaları gözden geçirme “konferansı / forumu” Yasa yapma süreci E-Türkiye Kurultayı

Eylem Planı e-Avrupa / e-Avrupa+ Çok genel Daha somut olmalı Esnek, 6 ayda bir gözden geçirilmeli Küçük, uyumlu parçalardan oluşan projeler Pilot proje, geri besleme bol olmalı Tüm süreç katılımcı ve saydam olmalı

Aşamalar e-Türkiye ve e-Devlet birer yeniden yapılanma süreçleridir Eşit olmayan gelişme Tanışma / Genel kültür aşaması Otomasyon süreçleri tanımlama “Web”leşme Geri besleme / değerlendirme mekanizmaları

Kültürü Yayma Hedef: Her yurtaş bilgi, bilişim, İnternet okur yazarı olması Emekliler, engelliler, köylüler dahil BT çalışanlarının İnternet kültürü eksik Öğrenmeyi öğrenmek Öğretmen, hukukcu, kamu çalışanı / yöneticisi, sağlık, kobi, tarım.. özel projeler

Kültürü Yayma - II Okullar Sayısal uçurum Evrensel hizmet İnternet evleri Halk kütüphaneleri Halk evleri Kamu kioskları

Rekabete Açma Serbestleşme için çok çalışmak gerekir 2004’de sadece VoIP rekabete açıldı! KabloNET'i yeniden düzenlemek xDSL, wireless, uydu RTUK mevzuatını gözden geçirmek Tüketici hakları

İnsan Gücü Kamu'da BT personel politikaları Sertifikasyon (kamu / ülke) Üniversite yapısını gözden geçirmek BT önem kazanmalı Hocaları yeniden eğitmek Bölümler kapanabilmeli “Devşirme bilişimci” Üniversite’ye giremeyenlere BT Lise / Meslek okulları

Demokrasi Bilim / demokrasi / İnternet Temsili, katılımcı, dogrudan demokrasi Öncelikli / Katalizör Kamu yönetiminde saydamlık Somut öneriler Servet beyannameleri (6 ay / yıl), Özgeçmişler Atamalar / İşten çıkartmalar, İhaleler, şartname taslakları Yönetime katılım, yasa yapmasüreci, Her yerde STK !

Son Söz İnternet, Bilgi Toplumunun öncü gücü İnternet ve Bilgi Teknolojileri Bilgi Toplumu için olmazsa olmaz bir araç Bilgi Toplumu sadece İnternet değil ! Ulusal seferberlik gerektiren Mega proje İnternet Yaşamdır !

Teşekkürler ! Sorular Yorumlar akgul@bilkent.edu.tr http://akgul.web.tr/yazilar/