Yrd. Doç. Dr. Mehmet OKUTAN

EĞİTİM – ÖĞRETİMDE GENEL İLKELER

EĞİTİM-ÖĞRETİMDE GENEL İLKELER Çağdaş eğitim bilimi verilerine göre, öğretim faaliyetinin , belirlenen amaçlara ulaşabilmesi için belli başlı bir takım ilkelerin göz önünde bulundurulması gerekir. Günümüze kadar eğitim-öğretimde temel alınması gereken ilkeler konusunda eğitim felsefelerinin çeşitli ilkeler ortaya koydukları bilinmektedir. Bu ilkelerden genel kabul görmüş belli başlı ilkeler şu şekilde özetlenmektedir.

Bütünlük İlkesi : Eğitimin bedensel, zihinsel, duygusal, toplumsal ve ahlaki eğitimin bir bütün olarak ele alınması gerektiği ortaya çıkmaktadır. İnsanın çok boyutlu bir varlık olması, her boyuta aynı seviyede ağırlık vermeye zorunlu kılmaktadır.

Çocuğa Görelik ( Aktüalite) İlkesi : Bu ilke, çocuğun gelişimi esasında ona yapılacak her türlü yardımın, çocuğun içinde bulunduğu gelişim seviyesine uygun olması ile ilgilidir.

Hayatilik İlkesi : Gerçek eğitimin en önemli amacı bireyi hayata hazırlamaktır. Hayatilik ilkesi, çocuğa hayat için gerekli olan öğretim konularını tabii ortamında inceletip öğretmek anlamına gelmektedir.

Açıklık ( Ayanilik) İlkesi : Bu ilke, öğrenmenin duyu organlarıyla, özellikle görme işitme, dokunma, organlarıyla etkileşimi sonucu gerçekleşebileceğini anlatır.

Aktivite (İş) İlkesi: Aktivite veya aktiflik ilkesi, çocuğun kendi ilgi, istek ve amaçları doğrultusunda fiziksel ve zihinsel faaliyet göstermesi veya iş yapabilmesi durumunu anlatır.

Sosyalite (Toplumsallık) İlkesi: Eğitimin amaçlarında birisi de; yeni yetişen gençlerin toplumdaki rollerine hazırlanmasıdır. Toplumdaki rollerine hazırlanan gençlerin aynı zamanda sosyalleştikleri söylenebilir. Çocukların ahlak ve irade konularındaki faaliyetleri toplumsallık ilkesi ile açıklanmaktadır.

Bireysellik İlkesi: Eğitimin amaçlarından bir, çocuğun sosyalleşmesini sağlamaksa bir başka amacı da çocuğun bireyselleşmesini sağlamaktır. Dünyada birbirine benzeyen iki birey (fert) bulmak hemen hemen imkansızdır. Bireyler; boy, ağırlık, biçim, zeka, kişilik özellikleri ve toplumsal özellikler bakımından farklı özellikler gösterirler.

Ekonomiklik İlkesi: Bu ilke, öğretimde her zaman ne yapılacaksa, bunların emek, zaman ve enerji bakımından ‘’en az olan’’ ile yapılması gerektiğini anlatır.

Otorite İlkesi: ‘’Otorite’’ veya ‘’yetke’’yi sözcükler şu şekilde tanımlamaktadır: ‘’Bir toplumun sosyal, kültürel veya hukuki yapısına uygun olarak ortaya çıkan meşru ve kurumsallaşmış güç kullanımı’’. Çocuklar küçükken toplumun düzenine alıştırılmalıdırlar. Çocukları toplumun ahlak ve değerleri, gelenek ve görenekleri içinde yaşatarak bunlara karşı çocukta saygı duygusu geliştirilmelidir. Öğretmen otoriter olmamalıdır ama otoritesini de hiç bir zaman zayıflatmamalıdır.

Özgürlük İlkesi: Öğretimde, çocukların sevgi ve saygı ile bütünleşmiş bir otorite duygusu geliştirilirken, benimsedikleri ahlaki ve insani değerler için de serbest hareket alıştırmaları yapmalarına fırsat verilmelidir.

Somuttan Soyuta İlkesi: Somut kavram ya da objeler ; duyu organlarımızdan herhangi biri ile algılanabilen kavram ya da objelerdir. Soyut kavram ya da objeler; duyu organlarımızla algılanamayan ama var olduklarına inandığımız, var olduklarını bildiğimiz kavram veya objelerdir. Soyut kavram ya da objeleri algılayabilen tek varlık insandır. Bu ilkeden haberdar olan öğretmen, soyut kavramları vermeden somut madde ve olayları öğretim programında göstermelidir.

Basitten Karmaşığa İlkesi: Ders programları düzenlerken; önce basit konulara yer verilmeli, daha sonra karmaşık konular üzerinde durulmalıdır.

Kolaydan Zora İlkesi: Bir derse başlarken o dersin en kolayından başlamak yerine zor bir konudan başlamak çocuğun hevesini kırabilir, daha sonraki çalışmalarında başarısız olmasına neden olabilir.

Yakından Uzağa İlkesi: Bu ilke, öğretilecek konuların öğrencinin yaşantısına yakınlık ve uzaklıkları bakımından sıralanmasının pedagojik olarak önemli olduğunu anlatmaktadır.

Bilinenden Bilinmeyene İlkesi: Bu ilke, çocuğa öğreteceğimiz konuların çocuğun bildiklerinden başlanarak sıralanması gerektiğini anlatmaktadır.

Rehberlik İlkesi: Çağdaş eğitimin ilkelerinden biri de rehberlik ilkesidir. Rehberlik ilkesi, öğretmeni dersini ‘’öğrencilerle anlatması’’ olarak anlatılabilir. Rehberlik ilkesine göre öğretmen; öğrencinin kendisini çevresini ve dünyayı algılamasında, sorunlarını değerlendirmesinde her türlü görevi yerine getirmek durumundadır.

Hazırbulunuşluk (Hazırolma) İlkesi: Hazırolma, öğrencinin bazı öğretim hedeflerine göre varolan kapasitesinin yeterlilik durumudur.

Etki İlkesi: Öğrenci, öğretmenin etkisinden bir tatmin duygusu sağlamalıdır. Öğrenme başarısını yaşamalıdır. Böylece önceki öğrenme, sonraki öğrenmeleri olumlu yönde etkileyecek ve teşvik edecektir.

Pratik İlkesi: Öğrendiklerinin süreklilik ve kalıcılık kazanabilmesi için öğrencinin bunları uygulaması gerekir. Öğretmenler, öğrenmelerin kalıcı olması için pratik yaptırmayı ihmal etmemelidirler.

Tekrar İlkesi: Etkili bir öğrenme için; ilgi çekici, anlamlı ve iyi düzenlenmiş tekrarlar gereklidir.

Ödüllendirme (Takdir) İlkesi: İnsan takdir edilmeyi isteyen bir varlıktır. Herhangi bir davranışın takdir edilmesi yeni doğru davranışlara sebep olduğu gibi, öğrencinin her öğrendiğini gereği gibi takdir edip ödüllendirmek de öğrencinin yeni öğrenmelerine sebep olabilir.

TEŞEKKÜR EDERİM