KARADENİZ BÖLGESİNDEKİ TOPRAK TİPLERİ Bölgede, gerek eski toprak sınıflandırma sistemine gerekse 1975 Toprak Taksonomisine göre çok sayıda toprak grupları vardır. Bu durum bölgede çeşitli iklim şartlarına görülmesi farklı ana kaya ve değişik eğim şartlarından ileri gelir. Toprak oluşumu sürecine bağlı olarak bölgede bulunan başlıca büyük toprak grupları ve bunların fiziksel ve kimyasal özellikleri ana çizgileri ile şöyledir:
A)ZONAL TOPRAKLAR 1.Kırmızımsı Ve Sarımsı Podzolik Topraklar 2.Asit Kahverengi Orman Toprakları(podzol Topraklar) 3. Kireçli Kahverengi Orman Toprakları 4.Kahve Ve Kestane Renkli Topraklar(millisol’lar) B)İNTRAZONAL TOPRAKLAR 1.Flişler Üzerinden Ki Kumlu Topraklar 2.Neojen Örtüsü Üzerindeki Rendzina Toprakları 3.Şistler Üzerindeki Topraklar 4.Granitler Ve Kristalen Şistler Üzerinde Ki Kumlu Topraklar 5.Volkano-sedimanter Kütleler Üzerinde Ki Ağır Bünyeli Topraklar C)AZONAL TOPRAKLAR( ENTİSOLLER)
Zonal Topraklar Bölgenin iklim ve bitki örtüsüne göre oluşmuş başlıca topraklar şunlardır: 1.Kırmızımsı Ve Sarımsı Podzolik Topraklar Karadeniz sahil şeridinde nemli-ılman iklimin etkili olduğu alanlarda kırmızımsı-sarımsı topraklar yaygın olarak görülür. Üst toprak, genellikle organik madde bakımından zengin olup toprağa karışmış durumdadır. Alt toprak ise kil birikmelerinin görüldüğü esmer –sarımsı renklidir. Yıkanmaya uğradığı için karbonatlar taşınmış olan bu topraklarda hidrojen iyon birikimini yükseltmiştir. Bundan dolayı bu topraklar, genellikle asit tepkime gösterir. Bu topraklar çoğunlukla Batı Karadeniz Bölümü ile Trabzon dolaylarında yaygındır.
2.Asit Kahverengi Orman Toprakları(podzol Topraklar) Genellikle Karadeniz kıyı kuşağı boyunca organik maddenin toprağın üst kısmında birikmesi ile organik madde bakımından zengin koyu esmer renkli topraklara geçilir. Hatta yüksek yerlere doğru toprağın üst kısmı birkaç santim kalınlığında ayrışmamış ve yarı ayrışmış organik örtü ile kaplıdır ve organik madde ile mineral toprak arasında yer yer kesin sınırlar bile mevcuttur. Genellikle asit reaksiyon gösteren bu toprakları ph’ı 5 e kadar iner bolu Taşkesti, Aladağ ve Kuzey Doğu Anadolulun yüksek platolarında b horizonunda soluk renklerin oluşumu toprağın aşırı şekilde yıkandığını kanıtlamaktadır.
Karadeniz bölgesindeki toprakların organik madde miktarları %1 ile %10 arasındadır. Orman altındaki topraklar organik madde yönünden zengindir. Topraktaki organik madde miktarına, toprak yüzeyindeki bitki ve sıcaklık tayin eder. Genel olarak Karadeniz bölgesinde geniş yapraklı orman örtüsü altında topraktaki organik madde miktarı %5 civarındadır. Sahil kuşağında sıcaklığın fazla olması mikro organizma faaliyetlerini hızlandırdığı için organik madde miktarı %5 in altına düşer yüksek kısımlara doğru ise sıcaklığın azalması ve mikro organizma faaliyetlerinin yavaşlaması ile üst toprak organik madde yönünden zenginleşmekte ve hatta toprak üzerinde iki üç santim kalınlığında humus katı bile bulunur.
3. Kireçli Kahverengi Orman Toprakları Bu topraklar yıllık ortalama yağış miktarının 500mm civarında olduğu Karadeniz ardında karaçam ve meşelerin ve yer yerde kızıl çam topluluklarının yoğun olduğu kuru orman alanlarında yaygındır. Verizköprü-Taşkesti, Erbaa-Niksar, Bolu-Mudurnu oluklarında doğuda ispir-Artvin arasındaki alanlarda, Ardanuç havzasında toprağın B horizonunda toprağın biriktiği hafif ile orta derecede alkalin reaksiyon gösteren topraklar görülür.
4.kahve ve kestane renkli topraklar(millisol’lar) Bu topraklar daha ziyade iç Anadolu karasal iklimi kuzey Anadolu yarı nemli iklim arasında geçiş kuşağında yer alan alanlarda özellikle olukların tabanlarında bulunur. Bu toprağa ait bir profile çorum ve vezir köprüde rastlanılmıştır. Kestane renkli olan toprağın b horizonunda bol miktarda karbonat birikimi mevcuttur nitekim burada açılan toprak profilinde, toprağın killi bünyede olduğu, ancak kil miktarının taşınmadan dolayı alt toprak katında daha da arttığı (kil miktarı üst toprağa göre %12 kadar fazla) tespit edilmiştir. Ayrıca hafif alkalen reaksiyon gösteren toprağın (A horizonu) CaCO₃ %14 iken alt toprakta (B horizonu) %45 kadar çıktığı saptanmıştır.
İNTRAZONAL TOPRAKLAR Bu kategoriye giren topraklar Karadeniz ardında bitki örtüsünden yoksun veya bitki örtüsü son derece dejenere edilmiş eğimli yamaçlarda, taban suyu seviyesinin yüksek olduğu delta alanlarında yaygındır. Bu guruba giren başlıca topraklar şunlardır: 1.Flişler Üzerinden Ki Kumlu Topraklar Jeoloji bahsinde belirtildiği gibi Samsunun batısından itibaren uzanan; Kuzey Anadolu kuşağında flişler hakimdir. Killi, kumlu –milli ve çakıllı tabakaların ardalanmalı olarak uzandığı fliş topluluğu- akı tabakaların yüzeyinde ki durumuna göre toprakların tekstürü (bünyesi) de değişir. Eğimli alanlarda yüzeyde 10- 15cm kalınlığında bir üst toprak katı( A horizonu) yer alır. Toprağın veya ana materyalin bünyesini ve geçirgenliğini tabaka durumu belirler. Mesela, toprağın bünyesi kumlu tabakların yüzeyde olduğu alanlarda kumlu, killi tabakaların bulunduğu kısımlarda ise killidir.
Kumlu tabaklarda geçirgenlik ve hava dolaşımı kirli olanlara göre son derece yüksektir. Flişler genel olarak ormanların yetişmesi açısından son derece elverişlidir. Bu araziler üzerinde toprak aşınması olsa bile alttan devamlı olarak yarı ayrışmış kumlu- milli malzeme yüzeye çıktığı için erozyonun etkisi hissedilmemektedir. 2.Neojen örtüsü üzerindeki rendzina toprakları İç kısımlardaki depresyon tabanlarında yer alan killi- kireçli ve yumuşak kireç taşları üzerinde koyu renkli ve organik madde bakımdan zengin ve alt toprakta karbonatların bıraktığı rendzinalar görülür. Toprağın aşındığı alanlarda ise beyazımsı bazen de yeşilimsi renkli olan kirli, marnlı-kumlu depolar açığa çıkar.
3.Şistler üzerindeki topraklar Ilgaz dağında kloritli- serizitli,grafitli şistlerin yüzeye çıktığı alanlarda genellikle ağır bünyeli topraklar görülür 4.Granitler ve kristalen şistler üzerindeki kumlu topraklar Bu topraklara granitlerin ayrıştığı Kaçkar dağlarında ve batıda sınırla alanlarda Bafra güneylerinde kuvarsit şistler üzerinde rastlanır. Toprak örtüsünün tamamen aşındığı yerlerde kuvarsit ve granitler sarp kayalıklar halindendir. Buna karşılık ayrışmanın derinlere kadar ilerlediği kısımlarda ise fizyolojik derinliği birkaç metreyi bulan kumlu topraklar bulunur.
5.Volkano-sedimanter kütleler üzerinde ki ağır bünyeli topraklar Samsunun doğusundan itibaren yaygın bir durum alan volkano-sedimanter kütleler(gabro bazalt fliş volkan külüm vs. karışımı)üzerinde genel olarak kıllı ve koyu renkli topraklar bulunur. Bu topraklar genel olarak besin maddeleri yönünden zengindir. Ana materyal, adeta soğan zarına benzeyen şekilde ayrışma gösterdiği şekilde ayrışma gösterdiği kesimlerde, oksidasyon derecesine göre farklı renkler alır. Toprakların fiziksel özellikleri ve besin maddeleri üzerinde ana materyalin etkisi vardır. Genel olarak Karadeniz bölgesinin batı kısmında yayın olan flişler üzerinde kumlu, kumlu balçık topraklar hâkimdir, bu toprakların caco3 miktarı % 27-1,2 arasında değişir. Bu nedenle toprak nötr ve hafif alkalen tepkime gösterir.
Kuzey Anadolu dağ kuşağında yer yer yüzeylenen serpantin ve peridotit kaya grubunun ( yeşil karmaşık, ofiyolit) ayrışma derecesi toprakların gerek bünye gerekse kimyasal özelliklerinin farklı olmasına neden olmuştur. Otlu havzasında tuzlu-alkalin evaporit çökelleri, toprakların aşınmasıyla yüzeye çıkar. Böyle alanlarda ana maddenin etkisini yansıtan çorak araziler görülür. Bu depolar, su ile doygun hale geldiğinde çözünerek eğimli yamaçlar boyunca akar. Buradan kaynaklanan sular, bünyesinde tuzlu, alkalin madde taşıdığından etkilediği alanlarda çoraklaşmaya neden olur.
Azonal topraklar( Entisoller) Bu kategoriye giren toprakları eğimli yamaçlarda ki taşlı, yamaç eteklerindeki kolüvyal, Kızılırmak ve Yeşilırmak deltalarındaki alüvyal toprakları kapsar. Hemen hemen bitki örtüsünden yoksun veya bitki örtüsü tahrip edilmiş eğimli alanlarda ince malzemenin yağmur damlası erozyonu ve yüzeysel akıma geçen sular tarafından taşınması ile geriye kalan iri kum ve çakıl boyutunda malzeme baskın duruma geçer. Buralarda iri kum ve çakıllardan oluşan topraklar görülür. Sürekli aşınmanın olduğu alanlarda toprak oluşumu başlangıç aşamasında kalır. Alüvyal topraklar, Erbaa-Niksar havzasının merkezi kesiminde, Kızılırmak ve Yeşilırmak’ın geniş tabanlı vadilerinde özellikle Bafra ve Çarşamba deltalarında bulunur. Alüvyonlaşmada yatay ve dikey yönde meydana gelen renk, tekstür, organik madde vb. Değişmeleri toprak üzerinde görmek mümkündür. Yani, alüvyon rengi beyaz ise toprak da beyaz, alüvyon kumlu ise toprak da kumludur. Bu topraklar üzerinde genellikle yoğun olarak tarım yapılır. Yer altı suyu seviyesinin yüksek olduğu kesimlerde ise hidromorfik alüvyal topraklar görülür. Bu topraklar üzerinde ise nemcil bitkiler genellikle dişbudak ormanları yer alır.
Bizi Takip Etmeye Devam Edin… Dünyamızı Keşfedelim…