TÜRKİYE’DEKİ SU POTANSİYELİ VE ÇEVRE SORUNLARI Prof. Dr. Hatim ELHATİP AKSARAY ÜNİVERSİTESİ

DOĞADAKİ SU KAYNAKLARI

SU KAYNAKLARININ DAĞILIMINA GÖRE MİKTAR MI ? YOKSA KALİTE Mİ ?

SU KAYNAKLARININ DAĞILIMINA GÖRE MİKTAR MI ? 350-500 mm 500-1000 mm

Türkiye'deki Barajların Potansiyeli Keban Barajı / ELAZIĞ Fırat Nehri üzerinde, Enerji amaçlı, Yüksekliği 210m, 1975 yılında işletmeye açıldı. Altınkaya Barajı / SAMSUN Kızılırmak Nehri üzerinde, Enerji amaçlı, Yüksekliği 195m, 1988 yılında işletmeye açıldı.

Türkiye'deki Barajların Potansiyeli Oymapınar Barajı / ANTALYA Manavgat Nehri üzerinde, Enerji amaçlı, Yüksekliği 185m, 1984 yılında işletmeye açıldı. Karakaya Barajı / DİYARBAKIR Fırat Nehri üzerinde, Enerji amaçlı, Yüksekliği 173m, 1987 yılında işletmeye açıldı.

Türkiye'deki Barajların Potansiyeli Atatürk Barajı / ŞANLIURFA Fırat Nehri üzerinde, Enerji ve sulama, Yüksekliği 169m, 1992 yılında işletmeye açıldı. Gökçekaya Barajı / ESKİŞEHİR Sakarya Nehri üzerinde, Enerji amaçlı, Yüksekliği 158m, 1972 yılında işletmeye açıldı.

Mamasın Barajı / AKSARAY Türkiye'deki Barajların Potansiyeli Mamasın Barajı / AKSARAY

Sadece Barajlar mı ? Ya Göller !! Abant Gölü Van Gölü Eğirdir Gölü Beyşehir Gölü Tuz Gölü Türkiye'de yüzlerce tabii göl bulunmaktadır. Bunun yanısıra 662 adet baraj gölü mevcuttur.

Türkiye’de yaklaşık 26 Su havzası bulunmaktadır. Sadece Göller mi? Ya Yeraltı Sularımız !! Türkiye’de yaklaşık 26 Su havzası bulunmaktadır.

Ya Termal Su Kaynaklarımız !! Sadece Göller mi? Ya Termal Su Kaynaklarımız !!

Orta Anadolu Termal Su Kaynakları

ZİGA TERAMAL SU KUYUSU

YA KALİTE !!! KAYNAKLARIN DURUMU !! Düzensiz ve Altyapısı Olmayan Yerleşim GÖLETLER Güzelyurt göleti Ortaköy – Cumali göleti Ortaköy - Balcı ve Çiftevi göleti Aksaray Merkez Çavdarlılar göleti Sarıbük ve Sarıyahşi-Boğazköy göleti Aksaray - Ağaçören-Camili köyü göleti Helvadere Göleti Turistik Tesisler Turistik Tesisler

YA KALİTE !!! KAYNAKLARIN DURUMU 

AKSARAY İLİNDEKİ SU KİRLİLİĞİ Ziga Yaprakhisar Ziga Yaprakhisar Demirci

Türkiye’daki Su Potansiyeli ve Enerji Kullanımı Ülkemiz yenilenebilir enerji kaynakları açısından oldukça zengindir. Güneş, jeotermal, rüzgar, biyogaz, hidrolik, hidrojen, vb. yenilenebilir enerji kaynakları ülkenin enerji ihtiyacını karşılayabilecek potansiyele sahip olmasına rağmen çok küçük çapta kullanılmaktadır. Su potansiyelimizi ele almak gerekirse, yapılan değerlendirmelere göre: Türkiye’nin su kaynaklarından 150 Milyar kWh elektrik üretmesinin mümkün olduğu hesaplanmaktadır. Şu anda Türkiye’nin toplam elektrik tüketiminin yılda 160 Milyar kWh olduğu göz önüne alındığında su potansiyelimizin ne kadar önemli olduğu ortaya çıkmaktadır. Su santrallerinin üretebildiği enerji toplamı yılda 40 Milyar kWh’tir. Şu anda her yıl 110 Milyar kWh elektrik üretebilecek su potansiyeli boşa akmaktadır.

Türkiye’daki Su Kaynakları ve Çevre Sorunları Plansız sanayi gelişimi ve düzensiz yerleşim bölgelerinin seçimi, - Tüm sektörlerde suyu plansız kullanıyoruz! - Tarımsal sulamanın %88’i vahşi sulama (Kuyular) - Kentsel kullanımda kaçak ve kayıpların oranı %40 (Şebeke) - Bir litre atık su, sekiz litre tatlı suyu kirletiyor. - Belediyelerin sadece %10 dan az arıtma tesisi var - OSB’lerde atıksuların çoğu şehirlerde arıtılmıyor - Suyu doğru yönetilmiyor! (Havza Planlama) * Ulusal bir Su Vizyonumuz yok * Su yönetiminden sorumlu farklı kurumlar var

Ya Küresel Isınma !!! Türkiye'deki Su Yeterli Değil! BM kriterlerine göre, kişi başı ortalama kullanılabilir yıllık su miktarı - 1000 metreküpten az ülkeler “Su Fakiri”, - 2000 metreküpten az ülkeler “Suyu az” 8000-10.000 metreküpten fazla ülkelerse “su zengini” kabul ediliyor. Günümüzde Türkiye'de kişi başına teknik ve ekonomik kullanılabilir yıllık su miktarı 1430 metreküp civarı. Ülke – Kıta Ortalaması Kişi Başına Düşen Kullanılabilir Su Miktarı (Yıllık) SURİYE 1.200 m3 LÜBNAN 1.300 m3 TÜRKİYE 1.430 m3 IRAK 2.020 m3 ASYA ORTALAMASI 3.000 m3 BATI AVRUPA ORT. 5.000 m3 AFRİKA ORT. 7.000 m3 GÜNEY AMERİKA ORT. 23.000 m3 DÜNYA ORT. 7.600 m3

AKSARAY’IMIZ KURAK BÖLGEDE

ÖNEMLİ SULAK ALANLARIN DURUMU Kaybedilen sulak alanın Van Gölü'nün 3 katı kadar olduğunu, bu alanların kurutma, doldurma ve su rejimine yapılan müdahaleler sonucunda ekolojik özelliklerini yitirmiştir. Hotamış, 1971 Hotamış, 2006 Eşmekaya, 1997 Eşmekaya, 2006

ÖNEMLİ SULAK ALANLARIN DURUMU Kaybedilen sulak alanın Van Gölü'nün 3 katı kadar olduğunu, bu alanların kurutma, doldurma ve su rejimine yapılan müdahaleler sonucunda ekolojik özelliklerini yitirmiştir. Hotamış, 1971 Hotamış, 2006 Eşmekaya, 1997 Eşmekaya, 2006

ÖNEMLİ SULAK ALANLARIN DURUMU SULAK ALANLARI NASIL KAYBETTİK? “Özellikle tarımsal sulama amacıyla yapılan ve sürdürülebilir olmayan su yönetimi uygulamaları Konya Havzası’ndaki sulak alanları belirgin biçimde etkilemiştir”. Suyun doğal akış yönünün değiştirilmesi, yanlış tarımsal sulama yöntemlerinin kullanılması ve yeraltı sularının kontrolsüz bir şekilde çekilmesinin sulak alanların kurumasına yol açmıştır. 1- Konya Havzası : Eşmekaya Sazlıkları: Eşmekaya Barajı yapılırken tamamen kuruyan, şu an ne baraj ne de sazlık bulunan bölge 2005 yılında doğal sit statüsünü kaybetti. Yine Konya Havzası'nda bulunan ve 1985 yılında yaklaşık 16 bin hektar olan alan Hotamış Sazlıkları, 1990 yılında 8 bin hektara düştü, bugün ise tamamen kurumuş durumda. Ereğli Sazlıkları: Alanı besleyen kaynaklar üzerine yapılan barajlar, tahliye kanalları ve yeraltı sularının tarımsal sulama amacıyla aşırı derecede çekilmesiyle çok büyük ölçüde kurudu. Yaz aylarında tamamen kuruyan alanın tek su kaynağı ise Ereğli ilçesinin kanalizasyon kanalı.

ÖNEMLİ SULAK ALANLARIN DURUMU Tuz Gölü: Türkiye'nin ikinci büyük gölü ve en büyük Özel Çevre Koruma Bölgesi olan Tuz Gölü, şu an olması gereken büyüklüğün yarısı kadar. Konya ve Aksaray şehirleriyle Kulu-Şereflikoçhisar-Cihanbeyli-Eskil ilçelerinin evsel ve endüstriyel atıkları ve ayrıca binlerce ton tarımsal atık, herhangi bir arıtıma tabi olmadan yıllardır Tuz Gölü'ne akıtılıyor. Beyşehir Gölü: Türkiye'nin en büyük tatlısu gölü ve milli park alanı olan göl, tarımsal sulama amacıyla su çekilmesi nedeniyle giderek küçülüyor ve sığlaşıyor. Küçülmenin yanı sıra kirlilik de Beyşehir için önemli bir sorun olarak kabul ediliyor. Meke Gölü: Konya Havzası'nın diğer sulak alanları gibi kuruma sürecinde ve parçalara ayrılmış durumda. Gölün küçülmesinde azalan yağışlardan daha çok havza bazında sürekli düşen yer altı su seviyesinin etkili olduğu bildiriliyor. Sultansazlığı: Sazlığı besleyen su kaynaklarının tarımsal amaçlı kullanımı için kesilmesi nedeniyle yüzde 90 oranında küçülmüş durumda.

ÖNEMLİ SULAK ALANLARIN DURUMU Akşehir ve Eber gölleri: 1992'de sit alanı ilan edildiler, ikisi de büyük ölçüde kurudu. İçme ve sulama amaçlı büyük miktarda su alınıyor, yeraltından pompajla su çıkarılıyor. Sanayi tesislerinin atık suları göle taşınıyor. Doğu Karadeniz Havzası: Sahip olduğu bitki, kuş, memeli ve sürüngen türleri ile bu havza da taş ocakları, kirlilik, plansız altyapı, kontrolsüz turizm, yasadışı avlanma, toprak kayması gibi sorunlarla boğuşuyor. 2- Kızılırmak Havzası Seyfe Gölü: Tamamen kurumuştu, bu yıl yüzde 15-20 oranında su var. Kayseri Palas Gölü: 1993'te sit alanı ilan edildi. Mevsimsel olarak kuruyor, 30 km2'lik alan 25'e düşmüş. Sultansazlığı: Milli park ve Ramsar alanı. Sazlığı besleyen su kaynaklarının tarımsal amaçlı kullanım için kesilmesiyle yüzde 90 küçüldü. Hürmetçi Sazlığı: Yüzde 70'i kaybedildi, kuruma ve küçülme sürüyor.

ÖNEMLİ SULAK ALANLARIN DURUMU 3- Akarçay Havzası Eğirdir Gölü: İçme suyu havzası olan Eğirdir Gölü, görsel zenginliğiyle özgün bir turistik alan. Yapılaşma baskısıyla gölün derinliği son 30 yılda 2.5 metre düştü. 4- Büyük Menderes Havzası Bafa Gölü: Gölü besleyen Büyük Menderes Nehri'yle göl arasına yapılan seddeler, barajlar ve Söke sulamasına verilen su gibi nedenlerle göl susuz kalmıştır. Çevredeki tesislerin atıkları, havzanın üst kısmındaki yerleşim yerleri, sanayi tesisleri ve tarım alanlarının atıkları Büyük Menderes Nehri'yle Bafa Gölü'ne taşınıyor. 5- Gediz Havzası Gediz Deltası: Gediz Deltası'nı oluşturan Gediz Irmağı, akışı boyunca endüstriyel atıkları ve havzadaki yerleşimlerin evsel atıklarıyla kirletiliyor. İzmir'in giderek deltaya doğru genişlemesi, yeni konut ve sanayi alanlarının açılması da alanı tehdit eden başlıca sorunlar.

“SU KAYNAKLARI SORUNLARI” BELKİİİ...! YA ÇÖZÜM..! “SU KAYNAKLARI SORUNLARI” NE OLACAK !!? SU KAYNAKLARIMIZI NASIL KORUYACAĞIZ ???

ÇÖZÜM & ÖNERİLER Plansız kentleşme önlenmeli (Özellikle su kaynaklarının çevresindeki ve altyapısı olmayan yerleşim alanları). İçme suların iletim sistemleri düzenli olarak kontrol edilmeli (Sürekli su analizi yapılmalı). Yıllarca devam eden kanalizasyon şebekelerinin problemleri çözülmeli ve arıtma tesisleri tamamlanmalı. Yüzey ve yeraltısuyu kaynaklarına yapılan düzensiz deşarjlar kati şekilde önlenmelidir (Para cezası arttırılmalı)

ÇÖZÜM & ÖNERİLER Baraj suları sadece sulamada kullanıp, yeni içme su kaynakları araştırılmalı (Bağlıköy, Kırkgözler ve / veya yeraltısuyu Kaynaklarından yararlanmalı) Tüm su kaynaklarının koruma alanları belirlenmeli. (Özellikle; barajlar, akarsular ve yeraltısuyu kaynakları) Yeni Organize Sanayi bölgesinde drenaj ve altyapısı ??. Aksaray’daki Sıcak ve mineralli su kaynakları geliştirmek ve termal turizmi canlandıracak yeni projeler üretilmeli

SUYUMUZA SAHİP ÇIKALIM!.. ...Teşekkürler...