İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ HUKUK FAKULTESİ KRİMİNOLOJİ (II) SUÇ TEORİLERİ Prof. Dr. Adem Sözüer Dr. Tuba Topçuoğlu İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ HUKUK FAKULTESİ

Klasik Kriminoloji ve Caydırıcılık Doktrini Klasik kriminoloji, Beccaria ve Bentham’ın 18. yydaki yazılarına dayanmaktadır. Beccaria ve Bentham dönemin keyfi uygulamalarına karşı çıkıp daha rasyonel ve adil bir ceza adalet sisteminin oluşturulması için felsefi alt yapıyı oluşturdular.

Klasik Okul İnsanların özgür iradeleri vardır. Bu iradeyi rasyonel olarak kullanıp belli bir davranış yönünde karar verirler. İnsanlar suç işlemeden önce o davranışın getireceği haz ile acıyı rasyonel bir şekilde hesaplayıp ona göre yasaya uygun ya da aykırı davranmayı seçerler. Bu hesaplamayı yaparken cezai yaptırımlara dair kendi deneyimlerine, yasa tarafından öngörülen cezaya dair bilgilerine ve geçmişte yakalanan suçlulara verilen cezaya ilişkin bilgilerine dayanırlar.

Klasik Okul Ceza kanunun en temel amacı "caydırıcılıktır". Cezanın caydırıcılığı, yaptırım gücü olması için cezanın belli bir şiddeti, kesinliği ve çabukluğu olması gerekir. Cezanın şiddeti: Ceza, suç ile orantılı, suçun getireceği acının suçun getireceği kazançtan daha fazla olmasına yetecek kadar katı olmalıdır. Cezanın kesinliği: Suçlar ve öngörülen cezalar açıkça belirtilmeli ve kesin olarak uygulanmalı. Cezanın çabukluğu: Cezai yaptırımlar suçun işlenmesi sonrasında hızla uygulanmalı.

Genel caydırıcılık ve özel caydırıcılık Özel caydırıcılık: Suç işleyen kişinin yakalanıp cezalandırılmasının bu suçlu kişi üzerinde tekrar suç işlememesi yönünde yarattığı caydırıcı etki Genel caydırıcılık: Suç işleyen insanların cezalandırılmasının toplumda henüz suç işlemeyenler insanlar için bir örnek oluşturarak korku uyandırıp onlar üzerinde suç işlememeleri yönünde yarattığı caydırıcı etki.

Modern Caydırıcılık Çalışmaları Bu alandaki ilk çalışmalar çoğunlukla birinci derece cinayet karşısında idam cezasının caydırıcılık etkisi üzerine gerçekleştirilmiştir. Sonraki çalışmalar daha da ileri giderek cezalandırmanın kesinliği ve şiddetinin suç üzerindeki caydırıcı etkisini incelemişlerdir . Bu alandaki araştırmalarda cezai yaptırımların kesinliği ve şiddeti iki türlü ölçülmektedir: ceza adalet istatistiklerinden objektif göstergeler kullanarak ve yaptırımlar hakkında insanların sübjektif algılarını ölçerek

Caydırıcılık teorisi ve ceza adalet politikaları Bu teoriye göre suç davranışları karşısında kesin, çabuk ve ağır yaptırımların uygulanması özel ve genel caydırıcılık yoluyla toplumdaki suçu azaltacaktır. Caydırıcılık teorisi, hukuki yaptırımlarla ilgili olduğundan dolayı ceza adaleti politikaları açısından doğrudan sonuçları vardır. Örneğin, polis gücüne takviye yapılarak suçluların yakalanma riski arttırılabilir, ağır mahkumiyetler getirilebilir.

Caydırıcılık teorisinin ampirik geçerliliği Göreli caydırıcılık: Devlet tarafından resmi olarak uygulanan cezalar ya da insanların bu cezalara ilişkin algıları, (aile, ahlaki değerler gibi) enformel kontrol sistemi tarafından sağlanan caydırıcılık etkisinin ötesinde önemli bir caydırıcılık etkisine sahip midir? Hem tek tek çalışmalar hem de meta-analiz bulguları (örn., Pratt ve diğerleri, 2006), caydırıcılık teorisinin ampirik geçerliliğinin çok sınırlı olduğunu göstermektedir.