TÜRKİYE’DE GÖRÜLEN TOPRAK ÇEŞİTLERİ ve ÖZELLİKLERİ

Türkİye Toprak HarİtasI

ZONAL TOPRAKLAR ( YERLİ TOPRAKLAR ) Ülkemizde düz ve hafif eğimli alanlarda iklim şartlarının etkisi altında oluşan fiziksel ve kimyasal özellikleri açısından farklı horizonlar ve katlar gösteren topraklardır.

KIRMIZI RENKLİ AKDENİZ TOPRAKLARI ( TERRA – ROSSA ) Bu topraklar, Marmara Bölgesi’nin güney kesimi ile Ege Bölümü ile Akdeniz Bölgesi’nin tamamında görülmektedir. Kireçtaşı, marn, kil, konglomera ve gnayslar üzerine oluşmuş topraklardır. Toprağın rengi kırmızı, açık kırmızı ve sarı renktedir. Toprak iri taneli ve killidir.

Toprak kireç taşı üzerinde oluşsa bile kireçli bir yapıda değildir Toprak kireç taşı üzerinde oluşsa bile kireçli bir yapıda değildir. Bunun nedeni yeterince yıkanmış olmasıdır. Toros dağlarında 1000 m den yüksek sahalarda toprağın rengi organik madde birikiminden dolayı koyulaşarak kırmızımsı kahve ve kahverengine dönüşmüştür.

KAHVERENGİ ORMAN TOPRAKLARI Bu topraklar, Karadeniz Bölgesinde, İç Anadolu’da 1200 m’den Yüksek alanlarda, Trakya’nın kuzeyinde Yıldız Dağlarında, İç Batı Anadolu’da ve Güney Doğu Toroslar’da yaygındır. Orman örtüsünün altında geliştiği için organik madde bakımından zengindir ve koyu renklidir. Yağışın fazla olduğu eğimli alanlarda toprak asitli reaksiyon göstermektedir.

PODSOLÜMSÜ ve PODZOL TOPRAKLAR Yıllık ortalama sıcaklığın 8°C’nin altında ve yıllık yağış miktarının 1000 mm üzerinde olduğu nemli çok nemli – soğuk ortamlarda kayın, sarıçam ve ladin ormanlarının altında gelişme göstermektedir. Bolu Aladağlar’da, Yıldız ve Doğu Karadeniz Dağlarında ve Uludağ’ın yüksek kesimlerinde bu topraklara sıkça rastlanır.

Bu topraklar fazla yağıştan dolayı fazlaca yıkanmışlardır Bu topraklar fazla yağıştan dolayı fazlaca yıkanmışlardır. Fazla yıkanmadan dolayı toprak asit reaksiyonludur ve besin maddeleri bakımından oldukça fakirdir.

SİEROZEMLER Yıllık ortalama yağışın 300 mm’nin altında olduğu Konya ovasının doğu kesiminde görülen toprak çeşididir. Bu toprak organik madde bakımından oldukça fakirdir ve yıkanmanın azlığından dolayı açık renklidir. Karbonat birikimi ve yıkanmanın azlığı nedeniyle toprak alkalin reaksiyon gösterir.

KAHVERENGİ STEP TOPRAKLARI Yıllık ortalama yağışın 400 mm altında ve yıllık ortalama sıcaklığın 8 – 12 °C arasında değiştiği İç Anadolu Bölgesi’nde, Doğu Anadolu ovalarında step ve uzun boylu step örtüsü altında gelişme gösteren topraklardır.

Yağış azlığından dolayı yıkanma miktarı azdır ve buna bağlı olarak karbonatlar topraktan uzaklaşmamıştır. Bu topraklar alkalin reaksiyon gösteririler. Bu toprakların rengi kahve, koyu kahve ve sarımsı kahve olup üzerinde genel olarak kuru tarım yapılmaktadır

KESTANE ve KIRMIZIMSI KESTANE RENKLİ TOPRAKLAR Yıllık ortalama yağışın 400 mm üzerinde, yıllık ortalama sıcaklığın 6 – 10 °C arsında bulunduğu İç Anadolu’nun platolarında, İç Batı Anadolu ve Doğu Anadolu’da uzun boylu ot vejetasyonunun altında gelişmişlerdir.

Bu topraklar organik madde bakımından oldukça zengindir ve taneli yapıdadır. Üzerlerinde tahıl tarımı yapılmaktadır. Bu topraklar nispeten yıkandıkları için dolayı karbonat bakımından fakir sayılırlar.

KİREÇSİZ KAHVERENGİ TOPRAKLAR Bu topraklar, ana materyalin granit, silisli şist, andezit gibi silisli olan İç Anadolu’nun kuzey ve doğusu ile İç Batı Anadolu’da 1000 m’nin üzerinde step ormanı veya kuru ormanlar altında gelişme göstermiştir. Besin maddeleri bakımından fakir olan bu topraklar yıkanmanın fazlalığından dolayı hafif asitli reaksiyon gösterirler.

KIRMIZIMSI KAHVERENGİ TOPRAKLAR Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nin tipik toprakları olan kırmızımsı kahverengi topraklar yarı kurak karasal iklim şartlarının etkili olduğu step vejetasyonu altında oluşmuşlardır. Sıcaklığın fazla olması ve demirin iyi oksitlenmesini sağaldığı için toprak kırmızı renk almıştır. Bu toprak üzerinde genellikle tahıl tarımı yapılmaktadır.

ÇERNEZYOMLAR Yıllık ortalama sıcaklığın 3 – 6 °C, yıllık ortalama yağışın 500 – 700 mm arasında değiştiği Erzurum – Kars dolaylarında 1600 – 2000 m yükseklikteki plato alanlarında bazalt ve neojen karasal depoları üzerinde gelişmiştir.

Bu topraklar üzerinde 1 m yi bulan çayır örtüsünde oluşan organik madde sıcaklık düşük olduğu için yeterince ayrışamamaktadır. Topragın üst kısmı organik madde bakımından zengin alt kısmı ise (1 m altı) kireç bakımından zengindir. Bu topraklar dünyanın en verimli toprakları olarak kabul edilir ama sıcaklığın yetersiz oluşundan dolayı üzerinde sadece belirli alanlarda tahıl tarımı yapılır.

İNTRAZONAL TOPRAKLAR Bu topraklar, ülkemizde aşınmanın devamlı olduğu dağlık alanlarda, birikmenin hüküm sürdüğü alüvyal ovalarda ve dağların eteklerinde yaygın olarak bulunmaktadır. Bu topraklar ana kayanın etkisi altındaki topraklardır. Ana kaya kumlu ise toprak kumlu, ana kaya tuzlu ise toprak da tuzludur. .

Kumlu – Çakıllı Topraklar Aşınımın aktif olarak devam ettiği eğimli yamaçlar boyunca yayılışları ve özellikleri belirtilen ana kaya üzerindeki kumlu – çakıllı topraklar görülmektedir.

Filişler Üzerindeki Kumlu – Çakıllı Topraklar Kuzey Anadolu ve Toros Dağları boyunca yer yer şeritler halinde uzanan kum taşı, kil taşı, kireç taşı ve çakıl taşı tabakalarının üzerinde oluşan topraklardır.

Volkanik Arazilerdeki Kumlu Topraklar Kum ve mil boyutunda olan volkanik tüf ve kum gibi depoların çözünmesi ile oluşan topraklardır. Doğu Anadolu’da Sarıkamış dolaylarında, İç Anadolu’da Karapınar, Erciyes Karacadağ, Ürgüp – Nevşehir dolaylarında Afyon çevresinde Isparta Gölcük, İzmir Foça civarında ve Kızılcahamam dolaylarında görülür.

Aglomeralar Üzerindeki Çakıllı Topraklar Aglomeralarda ince volkanik malzeme ile karışık çakıl ve blok boyutunda kayalar bulunmaktadır. Bu yerlerdeki topraklara da aglomeralar üzerindeki çakıllı topraklar denilmektedir. Tarımsal değeri yok denecek kadar azdır.

Kristalen Şist ve Asit İntrüzifler Üzerindeki Kumlu Topraklar Gnays mikaşist kuvarst, kuvarsit ve kuvarsit şist gibi metamorfik kayaçlar üzerinde oluşmuş topraklardır. Bu topraklara Yıldız Bozdağ’da, Aydın dağları’nda, Güneydoğu Toroslar’da, Doğu Karadeniz de Kaçkar dağlarında ve Bursa Uludağ’da sıkça rastlanır.

KALSİMORFİK TOPRAKLAR Kireçtaşı ve marn gibi kireçli ana kayanın etkisine bağlı olarak oluşmuş olan topraklardır. Bu guruba vertisol’ler ve rendzina toprakları dâhil edilebilir.

Vertisol’ler ( Dönen Topraklar ) Killi kireçli depoların yaygın olduğu Muş Ovası’nda, Ergene Ovası’nda, Van Gölü’nün güney doğusunda ve Bafra Ovasının güneyinde kil miktarının fazla olduğu kireçli topraklara rastlanır.

Bu topraklarda kil fazla olduğu için yaz aylarında kurudukları zaman 1 m deriliğe kadar çatlaklar oluşur. Bu toprakların üst kısımları organik madde bakımından zengin olduğu için koyu renkli topraklardır. Bu topraklar tarım için elverişli değildirler.

Rendzinalar Bu topraklar killi – kireçli göl depolarının ,yumuşak kireçtaşının yaygın olduğu İç Anadolu’da ve Ege ve Doğu Anadolu’nun çöküntü sahalarında çok yaygındır. Bu topraklar kireçli ve koyu renklidir. Besin maddeleri bakımından zengin olan bu topraklar tahıl tarımı için elverişlidir.

HALOMORFİK TOPRAKLAR   Bu topraklar delta alanlarında toprakların deniz suyuna temas etmesiyle oluşurlar. Bu topraklar tarıma elverişli değildir. Ülkemizde delta ovalarının deniz kenarlarında görülürler.

Solançaklar ( Tuzlu Topraklar ) Bu topraklar Konya Ovası’nın alçak kesimlerinde, delta ovalarının deniz kenarında ve Erzurum Ovası’nın merkezi kesiminde görülürler. Yaz aylarında toprakta birikmiş olan tuz buharlaşmanın etkisiyle toprağın üst kısmında birikir. Bu topraklar üzerinde tuzlu topraklarda yetişen otlar yetişir ve tarım yapılmaz

Alkali Topraklar İç Anadolu’da Ereğli’nin kuzeyi, Karapınar’ın doğusu ve kuzeyinde görülürler. Bu topraklar kuvvetli alkalin özellik gösteririler. Ana kayada bulunan karbonatlar toprağın yüzeyinde birikmişlerdir ve bu yüzden kuvvetli alkalin reaksiyon gösteririler. Bu topraklar üzerinde tarım yapılmaz ve üzerlerinde nadirde olsa cılız otsu bitkiler yaşar.

Tuzlu Alkali ( Çorak Topraklar ) Tuzlu Alkali ( Çorak Topraklar ) Bu topraklar iki şekilde oluşmaktadır: ana kayanın tuzlu ve alkali olması nedeniyle ya da tuzlu alkali maddeler bakımından zengin olan yer altı ve taban suyunun yüzeye buharlaşmasının etkisiyle çıkmasının ve birikmenin etkisiyle oluşurlar. Bu topraklar hiçbir işe yaramayan en verimsiz topraklar arasında yer alırlar.

HİDROMORFİK ve ORGANİK TOPRAKLAR Bu gruba giren topraklar yılın belli bir bölümünde veya tamamında su altında kalan sahalarda, ayrıca yüksek dağlardaki çukur alanlarda ve çayırlar altında oluşmaktadırlar. .

Hidromorfik Topraklar Bu topraklar sürekli su altında kaldıkları için asitli reaksiyon gösterirler ve bu topraklar üzerinde suyu çok seven sazlıklar ve kamışlıklar yetişir, buna bağlı olarak da bu topraklarda organik madde birikimi oldukça fazladır. Bu topraklar oksijensiz bir ortamda oluştuklarından dolayı genelde renkleri boz, yeşil, mavimsi renktedirler.

Yüksek Dağ ve Çayır Toprakları Orman sınırının üstünde kalan dağlık alanlarda, özellikle Kuzey Anadolu dağlarındaki alpin çayırlar altında bu topraklara rastlanır. Bu alanlarda toprak oluşum süresi 2 – 4 aylık dönemi geçmez. Bu durumun bir sonucu olarak toprak kalınlığı 15 – 20 cm’yi geçemez.

Turba ve Organik Topraklar Bu topraklar göl kenarlarında suyu seven bitkilerin atıkları altında gelişmişlerdir. Bu topraklara Maraş grabeninde, Köyceğiz Gölü çevresinde Sultan sazlığında, Simav, Erdek, Abant ve Yeniçağ gölleri kenarlarında Uludağ, Nurdağ ve Aladağlar’daki çukur alanlarda rastlanır.

AZONAL TOPRAKLAR (TAŞINMIŞ TOPRAKLAR) Devamlı olarak taşkına uğrayan alanlarda çözülmüş ana materyalin taşınması, toprak oluşumunu engellemektedir. Bu sahalarda hem aşınmaya uğrayan kısımlarda hem de birikmenin olduğu alanlarda toprakta tabakalaşma gerçekleşememektedir. .

ALÜVYAL TOPRAKLAR Devamlı olarak taşkın ve millenmeye uğrayan delta sahalarında ve taşkın ovalarda bu topraklara sıkça rastlanır. Çukurova, Asi, Göksu, Köyceğiz, Büyük ve Küçük Menderes, Gediz, Bakırçay, Sakarya, Bafra, Çarşamba, delta ovaları, Konya ovasının kenarları ve Muş, Erzurum, Erba ve Niksar ovalarının merkezi kesimlerinde bu tip toprak görülür.

REGOSOL’ LER Kumlu depolar üzerinde bulunan topraklardır REGOSOL’ LER Kumlu depolar üzerinde bulunan topraklardır. Çoğunluğu kum boyutunda olan asitik karakter gösteren volkanik arazilerde oluşmuşlardır.

KOLÜVYAL TOPRAKLAR Dağların eteklerinde ve yamaçlarında taşınan toprakların birikmesiyle oluşurlar.

LİTOSOL’LER ( TAŞLI TOPRAKLAR ) Dağlık alanların eğimli yamaçlarında aşınmanın sürekli devam etmesi nedeniyle ana materyalin çözünmesinden oluşmuş topraklardır.