ÖFKE NEDİR?

İnsanın herhangi bir davranışını, işini ya da duygusunu engelleyen herhangi bir durum, olay veya kişi ile karşılaştığında yaşanan duygu öfkedir.

ÖFKE İFADE BİÇİMLERİMİZ?

1.TEHDİT OLARAK ALGILAMADAN ÇÖZÜM ARAMA Meydana gelen davranış ya da olayı görüp tehdit olarak kabul etmeyip uygun çözüm yolları arama safhasıdır. Düşüncede tehdit olarak kabul ettikten sonra tepki bünyemizde değişimler meydana gelerek aktif öfke başlayacaktır.

2.TEHDİT OLARAK GÖRME SÖZLE, BEDEN DİLİ İLE TEPKİ VERME Olay tehdit olarak algılanmış ve öfkeye ve sonucunda tepki verilmesine karar verilmiştir bu sebeple vücuda adrenalin denilen hormon yayılır. Kan basıncı yükselir ve kan kalbe basınç yapar. Kan damarlara yayılır, kişinin yüzü, gözleri ve cildi kızarır. Vücudumuzda ses tonumuzda ve hareketlerimizde değişimler başlar.

3.ÖFKENİN EYLEME DÖNÜŞMESİ Vücudumuz savunma konumuna geçerek değişime başlamıştır. Vücuda adrenalin denilen hormon yayılır. Kan basıncı yükselir ve kan kalbe basınç yapar. Gücünün yeteceği bir olaysa kan damarlara yayılır, kişinin yüzü, gözleri ve cildi kızarır. Vücudumuzda ses tonumuzda ve hareketlerimizde değişimler başlar. Kişi öfkelenmesine neden olan ne ise ona saldırıya geçerek zarar vermeye çalışır.

4.GÜCÜNÜN YETMEYECEĞİ OLAYA ÖFKEDE KORKU VE BASKILAMA Önceki safhalarda olduğu gibi öfke sebebiyle vücutta değişimler başlamıştır. Aynı şekilde vücuda adrenalin denilen hormon yayılır, kan basıncı yükselir ve kan kalbe basınç yapar. Bu öfke yapısındaki fark gücünün yetmeyeceği olayla karşılaşılmasıdır. Kendisinden üstün olana öfkelenmişse ve ümitsizse cilt dışında ve kalp içinde kasılma meydana gelir. Bu korku, hüzün ve benzin sararmasına neden olur.

ÖFKE NELERE YÖNLENEBİLİR?

1.Öfkenin içe yönelmesi: Bazı insanlar öfkelerini ifade etmekte zorlanırlar, sahip oldukları içsel kural nedeniyle öfkeyi ifade etmeye engel koyarlar. Düşüncelerinin okunmasını ümit ederler ya da beklerler. Öfke tepkileri ortamı terk etme, surat asma, ağlamak ve küsme şeklinde olur.

2.Öfkenin karşısındakine yönelmesi: Bu ifade biçimi saldırgan davranış olarak da ifade edilmektedir. Öfkenin kontrolsüz bir biçimde dışarıya salıverilmesidir. Öfkeleri dışa dönük bireyler çoğu zaman sert davranışlar sergileyerek başkalarına zarar verici şekilde davranırlar.

3.Öfkenin kendisine yönelmesi: Öfke nedeniyle insanın kendisine zarar vermesidir. Kendi elbiselerini yırtar, eşyasını kırar, kendisine vurur ya da duvarları yumruklayabilir.

4.Öfkenin çevreye yönelmesi: Bu ifade biçimi de saldırgan davranış olarak ifade edilmektedir. Öfkenin kontrolsüz bir biçimde çevreye salıverilmesidir. İnsanlar bazen tepkilerini öfkelendikleri kişiye gösteremezler. Öfkelerini çevresindeki olayla ilgisi olmayan gücünün yettiği hayvan, bitki ve cansız varlıklara yönlendirir.

5.Öfkenin kontrol edilmesi: Öfkeyi amacına ulaşacak şekilde ve dozda kontrolü kaybetmeden ifade etme şeklidir.

ÖFKE KONTROL YÖNTEMLERİ

1. Nefes egzersizi yöntemi: Bir elinizi karnınızın altına, bir elinizi de göğsünüzün üstüne koyun. Gözlerinizi kapatın ve nefes alırken ciğerlerinizin tümünü doldurmaya çalışın. Karnı dolduracak şekilde derin nefesler alınması önemlidir. Göğsün üst kısmıyla nefes almak rahatlatıcı olmaz. Nefes alınıp verildiğinde göğüs değil, karın şişmelidir. Bir iki saniye nefesinizi tutun ve daha sonra nefesinizi yavaşça boşaltın

2. Kas gevşetme egzersizi yöntemi: Vücudun üst bölgesi olan baş ve yüz kısmından başlayarak, aşağıya doğru vücudun tüm parçalarının, önce kasılması ardından gevşetilmesi sağlanır. Bu tekniğin uygulama süresi yaklaşık 10 ila 20 dakika arasındadır. Her gevşemede gerginlikten kurtulmanın rahatlığı ve huzurunu hissedin. Her sıkma ve gevşeme işlemini en az 5’er kez yapın. Gerginlik hissedene kadar yumruklarınızı sıkın ve gevşeyin. Gerginlik hissedene kadar pazılarınızı sıkın ve gevşeyin. Gerginlik hissedene kadar göğüs kaslarınızı sıkın ve gevşeyin. Gerginlik hissedene kadar karın kaslarınızı sıkın ve gevşeyin. Gerginlik hissedene kadar kalça ve uyluk kaslarınızı sıkın ve gevşeyin. Gerginlik hissedene kadar baldır kaslarınızı sıkın ve gevşeyin. Bu egzersizi isterseniz uzanarak yapabilirsiniz. Egzersizin amacı; öfke nedeniyle vücutta meydana gelen gerginliği atmaktır.

3. Düşünceyi değiştirme yöntemi: Öfkelendiğimizde affetmenin, hilm ve tahammülün faziletlerini düşünerek bunların sevabını almak için öfkeyi yenmeye çalışılması yöntemidir. Kendi kendine şimdi öfkemden dolayı yanlış yaparsam, kıyamet gününden nasıl emin olabilirim demeli ve kendisini ahiret korkusuyla sakinleştirmesi yöntemidir. Kendisini intikamın ve düşmanlığın neticelerinden, hasmının da aynı şekilde karşılık vereceğini ve bunun sıkıntılarını düşünerek vazgeçilmesi yöntemidir. Kişi öfke anındaki çehresinin ve davranışlarının çirkinliğini düşünmeli ve bu davranışıyla neye benzediğini değerlendirmelidir. Düşüncesini devam ettirerek bu sefer de öfkesini yenmek suretiyle elde ettiği hilm ve yumuşaklıkla peygamberlere, velilere ve âlimlere benzediğini düşünerek kendisini tercihe zorlaması yöntemidir. Kendisine kötülük edenin kıyamet günü uğrayacağı sıkıntıların, kendisinin peşin olarak alacağı intikamdan çok daha şiddetli olduğunu düşünmesi ve öfkesini yenmesi yöntemidir. Kişinin öfkesi, Allah (c.c.)’un iradesi üzerine gerçekleşen bir işe şaşmasıdır. Öfkeli kişi kendi isteğinin, Allah (c.c.)’un iradesine tercih ediyor demektir. Bunu bir kişi nasıl düşünebilir diyerek öfkesini kontrol etme yöntemidir.

4. Amel yolu ile öfke kontrolü Besmele çekmek: Hz. Süleyman b. Surad (r.a.) rivayet ediyor. Peygamber (s.a.v.) efendimiz; “Ben bir kelime biliyorum ki şayet bu kimse onu söylerse duymuş olduğu öfke çekip gider. Eğer Euzübillahimineşşeytanirracim derse duymuş olduğu öfke kendisinden çekip gider.” buyurmuştur. Abdest almak: Dingin, berrak ve içimizi serinleten su, öfke alevini söndürmede de oldukça etkilidir. Hz. Atiyye (r.a.)’tan rivayetle” Peygamber (s.a.v.) efendimiz; “Öfke şeytandandır, şeytanda ateşten yaratılmıştır, ateş ise su ile söndürülmektedir; öyleyse biriniz öfkelenince hemen kalkıp abdest alsın.” buyurmuştur. Dua etmek: İnsan öfkesine hâkim olabilme konusunda Allah (c.c.)’a el açarak dua etmelidir. Duasında “Allah’ım günahlarımı bağışla, beni affet, kalbimin kinini ve öfkemi gider.” diye dua etmelidir. Namaz kılmak: Ankebut suresi 45. Ayette Allah (c.c.); “(Resûlüm!) Kitab’dan sana vahyedileni oku ve namazı da dosdoğru/gereğine uygun olarak kıl. Çünkü namaz hayâsızlıktan ve kötü şeyden alıkoyar. Allah’ın zikri (namaz) elbette ibadetlerin en büyüğüdür. Allah yaptıklarınızı bilir.” buyurmuştur.

5.Spor yapmak Spor , öfke kontrolünde etkili yöntemlerden biri olarak kabul edilmektedir. İradeyi güçlendirir ve insana güç kontrolünü öğretir. Düzenli yapılan spor, günlük yaşantımızda oluşan stresi atmamıza ve rahatlamamızı sağlar. Günlük hayatta ki koşuşturmalardan ve monotonluktan spor yaparak kurtulabiliriz. Bu şekilde spor yapmak, bedenen ve ruhen rahatlama sağlayacağı için, öfke kontrolüne yardım eder.

6. Pozisyon değiştirme yöntemi: Kişi öfkelendiğinde bulunduğu pozisyonu değiştirmek suretiyle rahatlama yöntemini seçebilir. Kişinin ayakta ise oturması, oturuyorsa da yatması ile kontrol gerçekleştirilir. Bu yöntem vücudun gevşemesi ve rahatlamasını sağlar. Bu yöntem Peygamber (s.a.v.) efendimizin tavsiyesidir. Kolayca uygulanabilecek bir yöntemdir. Hz. Ebu Zer el-Gıfari (r.a.) rivayet ediyor. Peygamber (s.a.v.) efendimiz; “Sizden birisi ayakta iken öfkelenmişse hemen otursun. Ondan gadap giderse ala. Aksi takdirde uzansın.” buyurmuştur.

7.Sakinleşinceye kadar susmak Öfkelendiğimizde konuşmanın istenmeyen sonuçlar doğurmaması için, susma yolunun tercih edilmesi yöntemidir. Her an hayır söylemek ya da susmak yöntemi insana fayda sağlar. Özelliklede öfkeli iken susmak çok önemlidir. Susma yöntemini seçmeyip, o an için bir şeyler söylemek belki bizi biraz rahatlatabilir. Fakat sonucunda oluşan yanlışları düzeltmek daha zordur. Hakkın ve hayrın söylenmesi gerektiği zaman susmak büyük günahtır. Buradaki kastımız, öfke anında yanlış bir söz sarf etmemek için susmaktır.

8.Dost ve paylaşma yöntemi: Öfkemizi azaltmanın ve kontrol edebilmenin etkili yollarından biri de dert ortağı mantıklı bir dosttur. Dost öfkelendiğimizde yanlış bir davranış yapmamızı engelleyecektir. Sevdiğimiz bir dost, duygularımızı ifade etmede, hissettiklerimizi özgürce dışarı çıkarmada, duyguların içimizdeki yükünü boşaltmada en iyi ilaçtır. Duygularımızı paylaşabilmenin en kolay, en doğal ve en sağlıklı yoludur. Dertlerin ve sıkıntıların paylaşıldıkça azaldığını, dostlarımız sayesinde hissederiz.

9.Problem çözme yöntemi: 1.Bizi öfkelendiren bir durumla karşı karşıya olduğumuzda, bunu bir problem olarak düşünelim. Problemin çözümünü yazarak yapmak çok yararlı olacaktır. Sorunun tümüyle üstesinden gelene kadar yazdıklarımızı atmamalıyız ve özellikle değerlendirme aşamasında tekrar onlara göz atmalıyız.

9.Problem çözme yöntemi: 2. Problemi tanımlama: Sorun hakkında elimizde olan ilk bilgileri yazalım, “Bu neden bir problem?” sorusunu cevaplayalım, “Bu kimin için bir problem?” sorusuna cevap arayalım, “Bu probleme benim katkım ne?” sorusunu cevaplayalım, “Bu probleme başka kimin ya da nelerin katkısı var?” sorusuna cevap arayalım, Problemi alt bölümlere ayıralım, Problemin alt bölümlerini sırasıyla somutlaştırmaya çalışalım, Çözümlenmiş alt başlıkları birleştirerek, bütünü oluşturalım, Bütünü değerlendirelim.

9.Problem çözme yöntemi: 3. Seçenekleri belirleme: Aklımıza gelen ve çözüme katkı sağlayabilecek tüm seçenekleri düşünüp yazalım. Listemize affetme, kabullenme, kaçma ve görmezden gelme gibi seçenekleri yazmaya gayret edelim. Tüm seçenekleri sıraladığımız yazılı bir listemiz olsun.

9.Problem çözme yöntemi: 4. Planlama: Listemizin tüm alternatiflerini inceleyelim. Aklımıza yatan, içinize sinen bir tanesi üzerinde geçici olarak karar verelim. “Karar verdiğim seçeneği nasıl gerçekleştirebilirim?” sorusunu kendimize sorarak, buna verdiğimiz cevapları yazalım. “Bu sorunu, bu yolla çözmek için nelere ihtiyacım var?” diyerek ihtiyaçlarımızı sıralayalım. Plan yapma aşamasında karşılaşacağımız engelleri tahmin etmeye çalışalım. Karşımıza çıkan olumsuzlukları değerlendirelim. Çözüme bu yolla gitmek mantıklı gözükmüyorsa, ilk maddedeki başka bir seçeneği tekrar deneyelim. Uygun yol bulduğumuzda sonra kendimize bir eylem planı oluşturalım.

9.Problem çözme yöntemi: 5. Uygulama: Uygulama aşamasında sürekli değerlendirme yapmamız faydalı olacaktır. Bu uygulamanın nelere mal olduğunu kendimize soralım. Bu sorulara verdiğimiz yanıtlar olumluysa, planımızı uygulamayı sürdürebiliriz. Olumsuzsa planlama aşamasına geri dönüp, yeni bir seçenek bulmakta yarar var demektir. Uygulama aşamasında bir hata olmaması için, elimizden gelenin en iyisini yapmaya çalışalım. Sonuca geldiğimizde tekrar değerlendirme yapalım.

10.Mizah ve espri yöntemi: Mizah ya da espri, çeşitli yollarla, öfkenin öfke yoğunluğunun azalmasına yardımcı olabilir. Mizah ya da espriyle, öfkenin bir arada bulunması mümkün değildir. Bu yöntemi kullanmanın, sorunları gülerek geçiştirmek için yapılmadığını, tersine soruna yapıcı bir şekilde yaklaşabilmek için sakinleşmeyi amaçladığını bilmek gerekir. Bu yöntemi kullanayım derken, alaycı ve aşağılayıcı mizaha başvurmaktan kaçınılmalıdır. Çünkü bu da sağlıksız öfke ifadesinin bir başka yoludur. Bu durum öfkeli kişinin hoşuna gidecek ve öfkelendiği kişiye hakaret içeren bir yapıya dönüştürecektir.