ORGAN BAĞIŞI VE ÖNEMİ Dr. Veysel BAŞBUĞ

DOKU VE ORGAN NAKLİ NEDİR? ORGAN NAKLİ ÇEŞİTLERİ NAKLEDİLEBİLEN DOKU VE ORGANLAR ORGAN NAKLİ KİMLERE YAPILIR? ORGAN NAKLİ NEDEN ÖNEMLİ? DÜNYADA VE TÜRKİYE’DE ORGAN NAKLİNİN GELDİĞİ NOKTA ORGAN BAĞIŞI NEDİR? ORGAN BAĞIŞINA DİNİN BAKIŞI ORGAN BAĞIŞININ YASAL DAYANAĞI

1)DOKU VE ORGAN NAKLİ NEDİR ? Organ nakli (Transplantasyon) vücutta görevini yapamayan bir organın yerine canlı bir vericiden veya ölüden alınan sağlam bir doku veya organın nakledilmesidir. Bu işlem,günümüzde birçok kronik organ hastalıklarında (yani geriye,sağlıklı duruma kavuşamayacak) uygulanan rutin,geçerli ve ileri bir tedavi yöntemidir.

2)ORGAN NAKLİ ÇEŞİTLERİ A)KADAVRADAN YAPILAN NAKİL Trafik kazası, kurşunlanma, beyin kanaması gibi nedenlerle yoğun bakımda tedavisi devam ederken beyin ölümü gerçekleşen hastaların organları bağışlandığı taktirde bu transfer işlemine kadavradan yapılan nakil bu hastalara da kadavra donör denmektedir.

BEYİN ÖLÜMÜ Beyin ölümü kesin olarak tam bir ölümü ifade eder.Kesin tanımını kazanmadan önce ölümün tanımı, kalbin durması şeklinde tanımlanmaktaydı. Ama kalp durmasının artık ölüme delalet etmediğini sadece doktorlar değil pek çok insan bilmektedir.Bilinmesi gereken şudur ki;İnsanın ölümü tamamıyla beyinde gerçekleşen bir olaydır.

İnsanı tanımlayan ve insan yapan her şey; aklı, zekası, duyguları, kişiliği hepsi beyninde saklıdır ve diğer tüm organlar bir bütün halinde onu var etmek için çalışırlar.İşte beyin ölümü sırasında koordinasyon ortadan kalktığından ortaklık bozulur ve hepsi belli bir süre içinde biyolojik canlılığını yitirir. Bu süre maksimum 72 saattir. Yani 72 saat içinde beyin ölümü tam anlamıyla ölümü ifade eder.

Bu 72 saatlik süre içinde organların canlılığını koruyabilmesi için çok yoğun bir tıbbi bakımın yanında bedenin solunum cihazına da bağlı olması gerekir. Hasta kaybedilmiştir. Bu bakımdan amaçlanan hedef organ bağışında bulunulursa organların bir süre daha yaşatılmasıdır(72 saat). Böylece kadavradan organ nakli işlemine başlanır,organ bağışında bulunulmadığında ise beden solunum cihazından ayrılır. Dünyanın her yerindeki hukuki uygulama da bu şekildedir.

BEYİN ÖLÜMÜ BİTKİSEL HAYAT DEĞİLDİR Beyin ölümünde; Solunum cihazına bağlıdır. Ortalama 24-36 saat içinde hayatını kaybeder, Hayata dönmesi mümkün değildir. Bitkisel hayatta; Hastanın solunumu devam eder. Bu hastalar aylarca,yıllarca yaşayabilirler, Bazı durumlarda iyileşme şansları vardır.

BEYİN ÖLÜMÜ Nöroloji Nöroşiruruji Kardiyoloji Anesteziyoloji ve reanimasyon uzmanı toplam 4 hekimden oluşan heyet tarafından, gerekli bütün tetkikler yapıldıktan sonra saptanır.

ORGAN NAKLİ ÇEŞİTLERİ B)CANLIDAN YAPILAN NAKİL Nakil bekleyen hastanın eşi veya yakın akrabaları doku, kan grubu vb. uyum mevcut ise organ bağışında bulunabilmektedir. Böbrek ve karaciğer canlıdan nakil yapılabilen organlardır.

3)NAKLEDİLEBİLEN DOKU VE ORGANLAR ÜLKEMİZDE NAKLEDİLEBİLEN ORGANLAR

TÜRKİYE’DEKİ BAŞLICA DOKU VE ORGAN NAKLİ MERKEZLERİ 1)Akdeniz Üni. Tıp Fak. Hast. , Kalp,karaciğer,böbrek,kornea,kemik iliği. 2)Çukurova Kalp,karaciğer,böbrek,kornea,kemik iliği. 3)Hacettepe Kalp,karaciğer,böbrek,kornea,kemik iliği. 4)Ankara Kalp,karaciğer,böbrek,kornea,kemik iliği. 5)Gazi Kalp,karaciğer,böbrek,kornea,kemik iliği. 6)Başkent Kalp,karaciğer,böbrek,kornea,kemik iliği. 7)Cerrahpaşa Tıp Fak. Hast.,İstanbul: Karaciğer,böbrek,kornea,kemik iliği. 8)İstanbul Üni.Tıp Fak.Hast., Kalp,karaciğer,böbrek,kornea,kemik iliği. 9)Marmara Üni.Tıp Fak. Hast., Böbrek,kornea,kemik iliği. 10)Ege Üni.Tıp Fak.Hast.,İzmir: Kalp,karaciğer,böbrek,kornea,kemik iliği. 11)Dokuz Eylül Üni. Tıp Fak.Hast., Kalp,karaciğer,böbrek,kornea,kemik iliği. 12)On dokuz Mayıs Üni.Tıp Fak.Hast., Böbrek,kornea.

DİYALİZ Böbreklerin en önemli görevi, kanı zararlı artıklardan temizlemek, vücudun su ve tuz dengesini düzenlemek ve böylece tüm organ ve sistemlerin belirli bir uyum içinde çalışmasını sağlamaktadır. Söz konusu görevler tam olarak yapılmazsa, vücutta zararlı maddeler, su ve değişik yapıda tuzlar birikir ve kimyasal denge bozulur. Bu durumda , başta kalp ve beyin olmak üzere tüm diğer organlar görevlerini yerine getiremez hale gelir. Ve diyalize bağlanan hasta gereksinimlerini makine yoluyla gerçekleştirir.

A)BÖBREK NAKLİ Böbrek naklinde kullanılan gerek canlı vericiden, gerekse kadavradan yapılan başarılı böbrek transplantasyonlarında diyaliz tedavilerinde olduğu gibi böbrek fonksiyonlarından bazıları değil, tamamı yerine getirilir. Buna ek olarak, hem tüm böbrek fonksiyonları yerine getirildiğinden, hem de hastalar için sürekli diyaliz işlemlerinin oluşturduğu fiziksel ve psikolojik zorluklar ortadan kalktığından dolayı yaşam kalitesi daha iyidir.

İnsan dışında bir canlıdan transplantasyon şu anda mümkün olmamakla birlikte çalışmalar ümit vericidir, iyimser bir tahminle 2020 li yıllarda mümkün olabilir. Türk Nefroloji Derneğinin verilerine göre Türkiye’de bugüne kadar yaklaşık 4000 böbrek nakli yapılmıştır.Ancak ne yazık ki bunların yaklaşık 1/3’ü kadavra kaynaklıdır. Kadavra kaynaklı böbrek nakli oranı Batı ülkelerinde yaklaşık % 80’dir. Bunun nedeni ülkemizde organ bağışlarının henüz istenilen seviyeye ulaşamamasıdır.

UYGUN BÖBREK NE DEMEK ? Böbrek transplantasyonu yapılabilmesi için alıcı ile verici arasında ABO kan grubu sisteminde uyum olmalıdır; Bu uyum kuralları kan naklindeki gibidir ( O grubu genel verici, AB grubu genel alıcı ) Yani O kan grubu herkese böbrek verebilir, AB kan grubu herkesten böbrek alabilir. Rh sisteminin ise bir önemi yoktur; yani Rh negatif bir kişi Rh pozitif bir kişiden böbrek alabilir.

Alıcı ile verici arasında uyum aranan ikinci sistem, doku grubu olarak bilinen HLA sistemidir. HLA sistemi 6. kromozomun kısa kolu üzerinde yerleşmiş doku uygunluk antijenlerini içerir. HLA bölgesindeki antijenler 1. sınıf ( A,B,C ) ve 2. sınıf ( D,DR,DP,DQ ) olmak üzere ikiye ayrılır. Böbrek transplantasyonunda önemli olan A, B ve DR antijenleridir ve her insanda ikişer tane bulunur. Böbrek transplantasyonunda en iyi sonuç doku uygunluk antijenlerinde tam uyum olduğu durumlarda alınmaktadır; vericide alıcıda olmayan DR, B, A antijenleri arttıkça alıcının böbreği reddetme olasılığı artmaktadır.

B)KARACİĞER NAKLİ İlk kez Thomas Starzl tarafından 1963 yılında A.B.D.’nin Denver kentinde gerçekleştirilen karaciğer transplantasyonu 1980' li yıllarda büyük bir gelişme göstererek bugün karaciğer yetmezliğinin tek tedavi seçeneği haline gelmiştir. 1990' lı yıllarda değişik ülkelerde pek çok yeni karaciğer transplantasyonu merkezi açılmış ve gerçekleştirilen ameliyat sayısında hızlı bir artış olmuş olsa da ülkemizde çok fazla nakile rastlanmamaktadır.

1980 öncesinde karaciğer nakli sonrasında 1 yıllık sağ kalım % 50 iken bugün % 80-90’lara ulaşmıştır. Geçmişte karaciğer transplantasyonu hastanın hayatını kurtarmak amacıyla son çare olarak başvurulacak bir manevra olarak görülmekteyken,günümüzde karaciğer yetmezliğinin daha erken devresinde hayat kalitesini artırmak amacıyla uygulandığı görülmektedir.

C)KALP NAKLİ Kalp nakli, hastalıklı bir kalbin sağlıklı bir verici kalbiyle değiştirildiği bir ameliyattır. Kalp, beyin ölümü gerçekleşmiş fakat yaşam desteğinde olan vericiden alınmaktadır. Kalp alındıktan sonra alıcıya takılana kadar özel bir koruyucu buzlu sıvı içinde saklanır. Bütün dünyada bir yılda yapılan kalp nakli sayısı 1990’lı yılların ortalarında en yüksek rakama (4438 vaka) ulaşmış ancak daha sonra azalmağa başlamıştır.

B)KALP NAKLİ KİMLERE YAPILIR ? Çeşitli nedenlerle oluşan kalp yetmezliği (koroner arter hastalığı, kalp kapağı hastalığı, nedeni bilinen veya bilinmeyen kalp büyümesi, hipertansiyon vs),ısrarlı göğüs ağrısı,hayatı tehdit eden kalp ritim bozukluğu,doğumsal kalp hastalıkları olan insanlara uygulanır. Kalp nakli için verici bulmak çok daha zordur. Çünkü, kalp sadece beyin ölümü gerçekleşmiş hastalardan alınabilmektedir. Bu da kalp nakli sayısının böbrek nakline göre az olmasına neden olmaktadır.

Kalp nakli büyük riskler taşımaktadır Kalp nakli büyük riskler taşımaktadır. Başkasından nakledilen kalbi vücudun reddetmemesi için ömür boyu vücudun savunma sistemini baskılayan ilaçlar almak gerekmektedir. Bu da hastayı enfeksiyonlara ve kansere yatkın hale getirmektedir. Nakilden sonraki en sık ölüm nedenleri nakledilen kalbin yetmezliğe girmesi, nakledilen kalbin vücut tarafından reddi, kanser, nakledilen kalpte koroner arter hastalığı gelişmesi ve diğer organların yetmezliğe girmesidir.

TÜRKİYE’DE DURUM Dünya’ya oranla az da olsa ülkemizde kalp nakli azımsanmayacak sayıda gerçekleştirilmektedir. Son 10 yılda yaklaşık 300 nakil gerçekleşmiştir.Bir çok nakil merkezine sahip ülkemizde en çok faaliyet sıralamasında Ege,Başkent,Akdeniz Üniversite’leri ilk sıralardadır.

D)AKCİĞER NAKLİ Nakli oldukça zor ve başarı yüzdesi düşük olan bir transplantasyon işlemidir. Daha önce 3 kez denenen akciğer naklinde ülkemizde şu ana kadar başarılı bir operasyon bulunmamaktadır. Dünyada 1963’te başlayan bu işlem ancak ilk olumlu meyvesini 20 yıl sonra verebilmişti.

E)PANKREAS NAKLİ Yine son yıllarda artan nakil sayısına sahip olan başka bir organımızda pankreas… Yaygın bir nakil işlemi olmasa da sadece Akdeniz üniversitesi için son 5 yılda yapılan 50 operasyon umut verici bir tablo olarak karşımıza çıkmaktadır. Ancak yine de Türkiye’de çok fazla pankreas nakli merkezinin olmadığı da bir gerçek olarak karşımızda durmaktadır.

F)İNCE BARSAK NAKLİ Dünya’da çok az rastlanan nakil işlemlerinden olan ince bağırsak nakli için şu ana kadar başarılı geçen vaka sayısı sadece 600 dür. Türkiye’de ki ilk barsak nakli 2006 yılında Tepecik Eğitim ve Araştırma Hastanesi’nde trafik kazasında yaşamını yitiren bir hastadan alınan organ bir başka hastaya nakledilmiştir.

ÜLKEMİZDE NAKLEDİLEBİLEN DOKULAR KEMİK KORNEA KALP KAPAĞI DERİ KEMİK İLİĞİ

A)KALP KAPAKÇIĞI NAKLİ: KİMLERE YAPILIR? Kalp kapak yetmezliği veya darlığı olan hastalarda yapılabilir. Yapay ya da biyoprotez denilen canlıdan alınan kapaklar hastalıklı olanlarıyla değiştirilebilmektedir.

B)KORNEA NAKLİ: KİMLERE YAPILIR? BAŞARI ŞANSI ve UYGULANMA SIKLIĞI? Gözün ön bölümündeki saydam kornea katmanın saydamlığını yitirdiği kataraktlı görme bozukluğu olan hastalarda. BAŞARI ŞANSI ve UYGULANMA SIKLIĞI? Kornea nakli çok sık yapılan ve ret olaylarına pek ender rastlanan bir ameliyattır.Çünkü gözün bu katmanında kan damarları olmadığı için bağışıklık sisteminin hücreleri bu dokuya ulaşamaz.Büyük hastanelerin çoğunda gözün kornea katmanının dondurularak saklandığı ‘göz bankaları ‘bulunur.

C)KEMİK İLİĞİ NAKLİ: KİMLERE YAPILIR? -Bazı kan,kalp ve akciğer hastalıklarında, -Kemik dokuda ve tendonlarında önemli hasar gelişmiş hastalarda uygulanabilir. NASIL YAPILIR? Vericiden alınan kemik iliğinin hastaya bir şırıngayla aktarıldığı kemik iliği nakilleri oldukça sık uygulanır.

D)PANKREAS’IN ADACIK HÜCRE NAKLİ KİMLERE YAPILIR? -Böbrek yetmezliği gelişmiş diabet hastalarında. BAŞARI ŞANSI VE UYGULANMA SIKLIĞI? Adacık hücresi nakilleri şeker hastalarında günümüzde uygulanmaktadır. Bu uygulamalarda hastaya yapılan hücre tedavisi erişkin yani farklılaşmış hücrelerin bir vericiden alınıp hastaya aktarılması şeklindedir. Adacık nakillerinde genel olarak nakledilen tüm adacıkların ancak %10-15'i hastanın vücudunda tutunabilmektedir. Bu sayı klinik olarak istenilen sonucu almayı zorlaştırabilir. Dolayısıyla yapılan nakillerin başarılı olma şansı yüksek değildir. Herşeye rağmen, adacık nakillerinde olumlu sonuç alan hastalar vardır ve bu genç diyabet hastaları insulin bağımlı olmaktan kurtulmuşlardır.

E)DERİ NAKLİ: KİMLERE YAPILIR? NASIL YAPILIR? -Cildinin önemli bir bölümünü kaybetmiş hastalarda, -Yüzünün çoğunu kozmetik ve fonksiyonel olarak kaybetmiş tüm hastalarda. NASIL YAPILIR? Bazen fazlalık olan ve yenilenebilen doku alınarak vücudun başka bir bölgede daha çok gerekli olan yerine nakledilebilir.(Otogreft) Deri nakli bu şekilde yapılır.

ORGAN NAKİLLERİNDE KARŞILAŞILAN GÜÇLÜKLER: □ DOKU REDDİ (REJEKSİYON):Alıcı ile verici arasındaki doku uyumsuzluğu nedeni ile nakledilen organın reddedilmesi. (Tam doku uyumu sadece tek yumurta ikizlerinde mevcuttur.) Vücudumuzun bağışıklık sistemi, kendi hücrelerini tanır ve bunlara reaksiyon göstermez.Ancak vücuda başkasına ait yabancı hücreler girdiğinde(doku,organ…),mikroplara karşı gösterdikleri savunmayı bu hücrelere de gösterirler, vücuttan atmak isterler.Buna rejeksiyon(doku reddi )denir.Doku reddine engel olmak için, organ nakli yapılan hastalar ömür boyu bağışıklık sisteminin bu etkisini en aza indirmeye yönelik ilaçlar kullanırlar.Buna immünosupresyon (bağışıklığın baskılanması) diyoruz.

ORGAN NAKİLLERİNDE KARŞILAŞILAN GÜÇLÜKLER: □ ENFEKSİYON HASTALIKLARI: Bağışıklık sistemimizin direnci azaldığı için enfeksiyon hastalıklarına yakalanma ihtimalimiz artar. □ Bağışıklık sistemini bastırıcı olarak alınan bazı ilaçlar böbreklere zarar verebilir, bazı ilaçlar da yüksek tansiyon, yüksek kolesterol gibi sorunları beraberinde getirir.

GÜNÜMÜZDE İSE… Organ nakli,son 50 yılda tıbbın en hızlı ilerleyen en güncel branşlarından birisidir.Tabi ki bunda kronik organ hastalıklarını tedavi ederek hastayı sağlıklı yaşama kavuşturmasının etkisi büyüktür. Bugün artık hasta takibi,yoğun bakım şartları ve cerrahi yöntemlerinin ilerlemesi ile birlikte bağışıklık sistemini baskılayan ilaçların özgülleşmesi ile birlikte organ nakillerinin uzun ve kısa dönemdeki başarı oranlarını arttırmıştır. Günümüzde organ nakillerinde en büyük güçlük yeterli organ bağışının olmaması ve organ teminindeki güçlüktür.

4)ORGAN NAKLİ KİMLERE YAPILIR ? İlerlemiş karaciğer, böbrek, kalp ve akciğer hastalıklarında, İncebarsakları önemli ölçüde alınmış veya işlev kaybı gelişmiş hastalarda, Kornea hastalıklarına bağlı olarak görme kaybı gelişmiş hastalarda, Böbrek yetmezliği gelişmiş diabet hastalarında, Bazı kan , kalp ve akciğer hastalıklarında, Cildinin önemli bir bölümünü kaybetmiş hastalarda, Yüzünün çoğunu kozmetik ve fonksiyonel olarak kaybetmiş hastalarda, Kemik dokuda ve tendonlarında önemli hasar gelişmiş hastalarda uygulanabilir.

5)ORGAN BAĞIŞI NEDEN ÖNEMLİ ? -Normal yaşamdan, üretkenlikten uzak, yaşamlarını diyaliz makinelerine bağlı sürdürmek zorunda kalan hastaları sağlıklarına kavuşturmak. -Diyaliz makinesine bağlı olarak yaşamlarını sürdürmeye çalışan, organ nakli olmayı bekleyen hastaların, ülke ekonomisine getirdiği trilyonları bulan sağlık giderlerini azaltmak.

6)DÜNYADA VE TÜRKİYE’DE ORGAN NAKLİNİN GELDİĞİ NOKTA A)DÜNYADA ORGAN NAKLİ Doku ve organ nakli dünyamızda beklenenin çok altında seyretmektedir.Her geçen yıl bu açık gittikçe artmaktadır. Rakamlara göre bugüne kadar dünya genelinde yaklaşık 470.000 böbrek, 74.000 karaciğer ve 54.000 kalp nakli yapılmıştır. Bekleyen ise 1 milyara yakın...

Bugün Almanya'da böbrek nakli için bekleme süresi 2005 yılı verilerine göre yaklaşık 6 ila 8 yıldır. Kalp, karaciğer ve akciğer organ bekleme listelerindeki birçok hasta, zamanında bir organ bulunamadığı için ölmektedir. Neden artış bu kadar hızlı ? Ölümcül trafik kazalarının azalması, fakat buna karşılık sadece organ nakli ile iyileştirilebilecek hastalıkların da çoğalmasıdır. Teknolojinin gelişmesi sonucu, tıbbın giderek daha çok hastalığa organ nakli yapılabilir gözüyle bakmasıdır. Bazı devletlerdeki yasal düzenlemelerin bağışların yapılmasına engel olmasıdır. ABD'de ise organ bağışını teşvik için vergi indirimleri ve iş kaybını karşılama yöntemlerine başvurulmaktadır.

BEKLEYENLER ÇIĞ GİBİ BÜYÜYOR (Avrupa’daki ortalama verilerdir.)

İspanya 34.6 İtalya 21.1 Fransa 20.9 ABD 20.0 Almanya 13.8 İngiltere 12.3 Yunanistan 6.2 Türkiye 2.0 Romanya 0.4 (Nüfusa oranla donör yoğunludur.)

TÜRKİYE’DE ORGAN NAKLİ Türkiye’de sadece böbrek nakli bekleyen 30 bin, diğer organları bekleyen onbinlerce hasta var. Ancak organ bağışı oranı sadece milyonda 1.5-2. Özellikle kalp, karaciğer ve böbrek nakli bekleyen hastalar, uygun organ bulunamaması nedeniyle hayatını kısa süre içerisinde kaybediyor.

Türkiye’de organ nakli 1969 yılında İstanbul ve Ankara’da gerçekleştirilen iki kalp nakli ile başlar. Organ nakli ile ilgili deneysel çalışmalar 1970’lerin başında Hacettepe Üniversite’sinde başlar. İlk böbrek nakli 3 Kasım 1975’de gerçekleşir.

10 Ekim 1978’te ilk kadavradan böbrek nakli gerçekleştirilir. Daha sonra gelişimi için öncelikle başarılı örnekler parlamento üyelerine gösterilerek önce onların desteği daha sonra da Diyanet İşleri Başkanlığı’ndan destek alınmıştır. O dönemde tüm gazete başlıklarında doku ve organ nakline yer verilir. Ve 3 Haziran 1979’da 2238 sayılı yasa yürürlüğe girer.

1980’de ‘Türkiye Organ Nakli ve Yanık Tedavi Vakfı’ kurulur ve gün geçtikçe vakıf sayısı artar. İlk başarılı karaciğer naklinin yapıldığı 1967(Starzl)’den 21 yıl sonra ülkemizde ilk karaciğer nakli gerçekleştirilir.

Ulusal Doku ve Organ Nakli Koordinasyon Sistemi (UKS) Ülke genelinde bir hastanede organ bağışı gerçekleştiğinde, bu merkez vericinin organ ve dokularının ülke genelinde nakil bekleyen hastalardan aciliyet ve organ uyumu kriterlerine göre en uygun hastanın bulunduğu doku ve organ merkezine gönderilmesini sağlamaktadır.

7)ORGAN BAĞIŞI NEDİR ? Organ bağışı, kişinin sağlığında, kendisi öldükten sonra organlarının kronik organ hastası olan kişilere nakledilmesi için bağışlamasıdır. Organ bağışlamak tam anlamıyla kişinin iradesiyle ve gönüllü biçimde yapılan insani bir davranıştır.

8)DİNİN ORGAN BAĞIŞINA BAKIŞ AÇISI Organ bağışına dini açıdan bir sakınca görülmemektedir. İslam dininin organ bağışına bakışı Diyanet İşleri Başkanlığı’nın yaptığı açıklamaya dayandırılır. (06/03/1980)

Karara göre; Zaruret(İnsanın elinde olmayarak hasıl olan sebeb) halinin bulunması, Hastalığın bu yolla tedavi edileceğinin doktor tarafından onaylanması, Doku ve organ veren kişinin bu işlem sırasında beyin ölümünün gerçekleşmiş olması, Kişinin sağlığında izin vermiş olması Verilen organ ve doku karşılığında hiçbir ücret alınmamış olması, Tedavi edilen hastanın da yapılacak olan nakle razı olması, durumda caizdir, denmiştir.

9)ORGAN NAKLİNİN YASAL DAYANAĞI Günümüzde 1979 yılında çıkarılan ilişkin 2238 sayılı kanuna göre; -Canlıdan organ nakli için kişinin 18 yaşını doldurmuş bulunması,akli dengesinin yerinde olması şarttır. -Canlıdan organ naklinde,verici kişinin maddi bir çıkarı olması ve/veya bunu bilen doktorun organ nakli yapması şuçtur. -Kadavradan organ naklinin yapılabilmesi için beyin ölümü belgesinin hazırlanmış olması, kişinin sağlığında organlarını bağışlaması,bağışlandığına dair bir belge yoksa yakınlarının rızası alınması şarttır.

-Ölünün fiziki bütünlüğünü değiştirmeyen organlar,(örn kornea) herhangi bir bağış ya da izin alınmaksızın nakil için alınabilir. -Organ alımı,satımı,bunun ticaretinin ya da reklamının yapılması ağır ceza gerektiren bir suçtur. -Adli nedenlerle ölen kişilerin organları nakil için çıkartılırken yapılan ameliyattaki bulgular adli rapora eklenir ve otopsi bu ameliyattan sonra gerçekleştirilir.Adli işlemler organ nakli için yapılan işlemleri geciktiremez.

11. maddeye göre ölüm halini saptayan hekimlerin Ölüm tarihini, Saatini, Ölüm halinin nasıl saptandığını gösteren ve imzalarını taşıyan bir tutanak düzenleyip organ ve dokunun alındığı sağlık kurumuna vermek zorundadırlar. Bu tutanak ve ekleri ilgili sağlık kurumunda on yıl süre ile saklanır.

10)NASIL ORGAN BAĞIŞLAYABİLİRİM? 2238 sayılı ‘‘Organ ve Doku Alınması, Saklanması ve Nakli’’ hakkındaki kanunda: ‘‘18 yaşından büyük ve akli dengesi yerinde olan herkes organlarının tamamını veya bir bölümünü bağışlayabilir’’ denmektedir. Bu şartlara uygun bir bireyseniz organ nakli yapmanıza hiçbir engel yoktur.

NE YAPMALIYIM ? 1)T.C Sağlık Bakanlığı Organ Bağışı Senedi’ni doldurun. İl Sağlık Müdürlüğünde, Hastanelerde, Emniyet Müdürlüklerinde (Ehliyet alımı sırasında), Organ nakli yapan merkezlerde, Organ nakli ile ilgilenen Vakıf, Dernek vb. kuruluşlarda bu yapılabilir.

Organ bağışında bulunabilmek için; organ bağış senedini iki tanık huzurunda doldurup imzalamak yeterlidir. Senedinizde sizinle beraber 2 şahit kişinin de imzaları yer almaktadır. Ayrıca bu belgede naklini istediğiniz organlarınızı da seçebilmektesiniz.

2)Kartınızı Alın Organ bağış senedi imzalandıktan sonra organ bağış kartı doldurulur ve bağış yapan kişiye verilir.

Organ Bağış Kartı

SIKÇA SORULAN SORULAR Sadece manevi yaptırım gücü olan, hukuki fonksiyon taşımayan sembolik bir kart, organ bağışı için doğrudan yeterli bir kartmıdır? Hayır.Kişinin organlarının alınabilmesi için mutlaka ailesinin onayının alınması gerekmektedir kartı olsa dahi yakınlarından habersiz alınamaz. Bu yüzden yakını yanında olmadan ölmüş birinin cebinden organ bağış kartı çıksa bile organları alınmamaktadır. Nasıl iptal ederim? Artık organ bağışlarının kaydının tutulma zorunluluğu yoktur. Kişi istediği zaman kartını yırtarak organ bağışını geçersiz kılabilir.

Herkes başvurabilir mi? Hepatit (A-B-C) Ağır iltihabi hastalıklar Şeker Hastalığı Kanser hastaları başvuramaz. Bağışladığım organlar para ile başkasına satılabilir mi? Hayır! Satılamaz. Bir insan öldükten sonra organları bağışlandığında, Organ Nakli koordinasyon sistemi devreye girer. Bu sistem gereğince bağışlanan organlar Sağlık Bakanlığı’nın Bölge Koordinasyon Merkezine (BKM) ve oradan da Ulusal Koordinasyon Merkezine (UKM) bildirilirler. Organların merkezlere dağıtımı bu bildirimler sonucunda belirlenir.

Organ nakli ameliyatında cenazenin bütünlüğü bozulur mu ? Kadavradan organ çıkarma işlemi herhangi bir canlı ameliyatı kadar büyük bir özenle yapılır. Organlar çıkarıldıktan sonra mümkün olduğunca estetik dikişlerle dikilerek, bedenin hiçbir şekilde zarar görmemesine büyük özen gösterilir. O bedenler çok büyük bir saygıyı hak etmektedirler.

Ülkemizin organ nakillerindeki başarı oranı nedir? Ülkemizde organ nakilleri dünya standardında yapılmakta ve hatta dünya standardının üzerine sonuçlanmaktadır. Karaciğer ve böbrek gibi önemli organların nakillerinde başarı oranları % 90’nın üzerindedir.

Hayattayken organlarını bağışlayan bir kişi daha sonra bundan vazgeçebilir mi? Tabii ki EVET. Yakınlarınıza söylemeniz yeterli. Çünkü günü geldiğinde bağışınızı değerlendirecek olanlar yakınlarınızdır. “Ben sadece böbreklerimi bağışlamak istiyorum.” diyebilir miyim? Organ bağış kartınızda bunu belirtecek seçenekler bulunmaktadır. Ayrıca yakınlarınıza bunu söylemeniz de yeterli olacaktır.

TÜRKİYE’DE ORGAN BAĞIŞI Organ ve doku bağışı Türkiye’de diğer ülkelerle karşılaştırıldığında yok denecek kadar azdır. "Türkiye'de 2007 Yılında Gerçekleşmesi Gereken Organ Bağışı Yaklaşık 1900 Olması Gerekirken, Bu Sayı 100'ün Altındadır"

Yıllara oranla İstanbul’daki organ bağış sayısı

Organ bağışının az olmasındaki etkenlerin başında toplumun bu konuda yeterli bilgi sahibi olmaması gelmektedir. ‘’Bu nedenle ilköğretimden başlayarak, okullarda organ bağışı ders konusu olarak ele alınmalıdır. Bunun yanında sivil toplum örgütlerine de büyük görevler düşmektedir. Bu örgütler, organ bağışı kampanyası düzenleyerek ve üyelerini bağış yapmaya teşvik ederek, toplumda bilincin oluşmasına yardımcı olmalılardır."

TÜRKİYE ORGAN BAĞIŞI HAFTASI Organ ve doku bağışını teşvik etmek amacıyla her yıl kutlanan ''Organ ve Doku Bağışı Haftası'' 3 Kasım’da başladı. TC Sağlık bakanlığı tüm illere dilekçe yollayarak doku ve organ nakli etkinliklerine bu süreçte yer verilmesini istemektedir.

Organ bağışı sorununda, kadavra organı konusunda çekilen sıkıntı sorunun sadece bir boyutudur, konunun asıl önemli boyutu ''ölümlerin zamanında tespit edilememesi'' ve ''gerekenlerin zamanında yapılamaması'' dır. Zamanla yarışmayı gerektiren organ naklinde organizasyon sorunu konusunda en büyük rol devlete, daha sonra da hekimlere ve sağlık çalışanlarına düşmektedir.

Organ ve doku bağışı konusunda gelişmiş Batı ülkelerindeki kadavra donörden bağış oranının her bir milyon nüfusta 20 iken, bu oran Türkiye'de ise bir milyon nüfusta 2.4 tür. Türkiye'de son yıllarda organ bağışı açısından ciddi gelişmeler olmaktadır.Organ nakli konusunda dünyanın ileri gelen ülkelerinden bir farkı olmayan ülkemizin sorunu her zaman organ bulamamaktır. Son yıllardaki artışa rağmen gönüllü sayısı maalesef istenilen seviyelere gelememiştir.

KAYNAKLAR Aile ve Toplum Dergisi 17.Sayı (sf 19-29) Makale Hasta Yakınlarının Organ Bağışı ile İlgili Bilgi ve Tutumları http://www.tond.org.tr/tr/Türkiye --Organ Nakli Derneği’nin Sitesi http://tr.wikipedia.org/wiki/Organ_ba%C4%9F%C4%B1%C5%9F%C4%B1 www.istanbulsaglik.gov.tr/w/sb/tedk/organ.asp www.organbagisi.info www.akdeniz.edu.tr/organnak/html4.html

KAYNAKLAR 8. www.organnakli.hacettepe.edu.tr 9. www.saglik.gov.tr 10. www.teb.org.tr 11.http://sksdb.ege.edu.tr/kulup/kunye/organ.html 12. www.saglikdergisi.com.tr

TEŞEKKÜRLER