Bilginin Temsili Anlamsal Organizasyon Çağrışımcı Yaklaşım Anlamsal Bellek Bilginin Temsili-Nörobilişsel Bakış Bellek:Konsolidasyon Bağlantıcılık ve Bilginin Temsili

Arşatırma Görevlisi Saadet Yapan’ın katkılarıyla

Bilgi: İşlenmemiş bilginin bellekte doplanması, bütünleştirilmesi ve organizasyonudur. Dil ve Bilgi: Sözcük ve dil konusunun bilişsel psikoloji için önemi: Anlamsal Belleğin ne tür şeylerin zihinde depolandığını ve depolanan bir şeyin zihinde diğerleriye nasıl ilişkilendirildiğini belirlememize yardımcı olması

Anlamsal Organizasyon Kümele Modeli’ine gör anlamsal organizasyon, anlamları benzer elementlerin kümelenmesi veya gruplanmasına göre kavramlaştırılır. Örn: Bush, Clinton, Kennedy (Başkanlar) İfade Edilebilir Bilgi ve İşlemsel Bilgi: İfade edilebilir bilgi : Bir şeyi bilmek İşlemsel bilgi: Bir şeyin nasıl yapıldığını bilmek Örn: “Yağmurluğumu küvetin içine koydum çünkü o ıslaktı.”

Çağrışımcı Yaklaşım Organizasyonel Değişkenler: Bower Bower, serbest hatırlamada yapısal organizasyonun etkisini göstermeye çalıştı. Bower, bellekteki anlamsal organizasyonun, bellek ve hatırlama da daha önce gösterilenlerden daha güçlü bir etkiye sahip olduğuna inandı. Çeşitli kavramsal hiyerarşiler inşa ederek, bu hiyerarşilerin organizasyonel değişkenlerin hatırlanması üzerindeki güçlü etkisini araştırdı. (Mineraller hiyerarşisi: Tablo 9.1)

Set-Terik Model: Kavramlar, bilginin koleksiyonları veya setleri olarak temsil edilir. Bu set bir kategorinin örneklerini ve aynı zamanda kategorinin atıfları veya özelliklerini içerir. Örneğin kuşlar kavramı; hem kuş çeşitlerini hem de kuş kavramlarının atıflarını (öter, uçar) içerebilir.

Anlamsal Özellik Karşılaştırma Modeli: Kavramlar anlamsal özelliklerin bir seti olarak bellekte temsil edilir. Bir itemin anlamıyla bağlantılı olan iki ayırt edici özellik vardır; Esas Parçalar olan tanımlayıcı özellikler Karakteristik özellikler Teknik olarak konuşulduğu durumda karar, tanımlayıcı özelliklere değil de karakteristik özelliklere dayanarak verilir.

Ağ Modelleri Model, bellekte her sözcüğü diğer sözcüklerin yerine göre şekillendirmiştir. Her sözcük diğer sözcüklerle ilişkisine göre temsil edilir. Anlamsal bellekte, aynı elementlerin tekrar tekrar kodlanması yerine bir defa kodlanması sisteminin olması, bilginin depolanması için çok geniş alana ihtiyaç duyulmasını engeller.

Faaliyetin Yayılması Teorisi Bu model, kompleks bir çağrışım ağ üzerine inşa edildi. Bu ağda spesifik anılar, çağrışımlarla bağlanmış kavramlarla ilişkili kavramsal alana yayılır. Örn: Kırmızı – güneşin doğuşu Kırmızı – ateş Şekil:9.4

Kolaylaştırıcı etki: Bir sözcüğün, bu sözcük ile ilişkili olabilecek bir sözcüğün gösterilmesinin ardından bu sözcüğün daha kolay ulaşılabilir hale gelmesi. Örn: eğer mavi rengini size gösterirsek, bu sözcüğü hatırlamanız, bu renk verilmeden MAVİ sözcüğü gösterilen gruba göre daha hızlı olacaktır.

Nöral Görüntüleme Teknikleri ve Faaliyet Yolları Son yıllarda yapılan çalışmalar sözcüğün fiziksel, fonolojik ve anlamsal kodlarının farklı nöral alanları faal hale getirdiğini göstermiştir. Örn: sözcüğün görsel sunumu, ventral oksipital lobu faaliyete geçirir

Önermeli Ağ Modelleri Çağrışım Temelli İnsan Belleği (ÇTİB) ve Bilginin Temsili: Önerme: Kendi başına bir hüküm bildiren bilginin en küçük birimi Günlük yaşam problemleri ve bilginin temsili arasındaki bağlantıyı bulmak için dünyanın doğasıyla ilgili ifadeler veya iddialar olan önermeleri kullanırlar. Önerme, kavramlar ve fikirleri birbirine bağlayan bir çeşit ayrı yapı, cümleye benzer bir soyutlamadır.

Uzun Süreli Belleğin amacı; dünya hakkında ki bilgiyi kaydetme ve depolanmış bilgiye ulaşılmasını sağlamaktır. Önermeye ait temsillerde, bilgiyi kaydetmek için en önemli yapı özne – yüklem yapısıdır. Örn: “Sezar Öldü” cümlesi, özne, yüklem olmak üzere iki öğeyle temsil edilir. Her ikisi de iddia edilen fikri temsil eden bir “olgu” dan türemiştir.

Düşüncenin Adaptif Kontrolü (DAK): Uyaranlar, dış dünyadan çalışma belleğine kodlanır ve sistem çevresinde döndürülür ve çıktı “performans” olarak bazı danışanlarda kendini gösterir. Bu yapı içinde üç tip bellek vardır: 1. Çalışma Belleği: kısa süreli belleğin bir çeşididir. USB’ den geri çağrılan bilgi de dahil olmak üzere, o anda mevcut olan bilgi üzerinde işlem yapar. 2. İfade Edilebilir Bellek: Dünya hakkında sahip olduğumuz bilgidir. Episodik ve anlamsal bellek, ifaede edilebilir bellek içerisinde yer alır.

3. Üretim Belleği: Ayakkabı bağlamak, yemek yemek gibi şeyleri sadece yapmak için gerekli olan bilgiyi işaret eden işlemsel bilgiye çok yakındır. Üretim sistemleri kavramı: Örn: EĞER a b’nin babası ve b, c’nin babasıysa O HALDE a, c’ nin dedesidir.

DAK İçinde Bilginin Temsili: Anderson, bilginin temsiliyle ilgili üç kod teorisini öne sürer. Bu kodlar: 1. Zamansal Sıra: Olayların ardışık yapısını kaydeder. Bu zamansal sırayla, yaşamımızda birbirini izleyen olayları geri getirip hatırlayabiliriz. 2. Mekansal Temsiller: Mekansal temsiller bilginin temel yollarından birisidir. Şekilsel bilginin bellek içinde kaydedileceği düşünülür. 3.Önerme Bilgisinin Temsili, bilginin sırasından bağımsız olduğundan, önermeye ait temsillerin kodlanması diğer kodlama çeşitlerine göre daha fazla soyuttur.

BİLGİNİN TEMSİLİ – NÖROBİLİŞSEL BAKIŞ Varsayımsal Bellek İzinin Araştırılması: Beynin bazı alanları belirli işlevlerle bağlantılıdır ama bellek gibi işlevler her biri bir diğerine paralel ve eşzamanlı çalışabilen çeşitli yerlere angaje olmuş görünür. Bellek, özel beyin sistemleri her olayın belirli yönlerini temsil etmeleri bakımından lokalize olmuştur, ancak bütün halinde bir olayın temsilinde nöral sistem rol oynadığı için de yayılmıştır.

Amnezik Hastaların Unutması Ne Anlama Gelir ? Geriye Dönük Amnezi: Bilginin geri getirilmesindeki bozukluk. Örn: kafasına top çarpan birisi, EKT İleriye Dönük Amnezi: Bilgiyi kodlamadaki bozukluk. İki tip amnezide geçici ve ya kalıcı olabilir. Korsakoff Sendromu: kalıcı amneziye yokl açabilir. (Şiddetli alkolizmin neden olduğu bozukluk)

Ne olduğunu Bilmek ve Nasıl Yapıldığını Bilmek İşlemsel bellek örtüktür ve çaba sarf ederek ulaşılır. ifade edilebilir bilgiyle ilgili bellek açıktır ve gerçekleri ve olayları içerir. İşlemsel bilgiyi ve ifade edilebilir bilgiyi test etmenin bir yolu kolaylaştırma ve tanıma deneyleridir. Kolaylaştırma testi: Katılımcıya bir ipucu verilmektedir, bu ip ucu hedef sözcükle ilişkili bir sözcüktür. Örn: Futbol sözcüğü (kolaylaştırıcı), top sözcüğünün (hedef) çağrışımını kolaylaştırır.

Eğer amnezi hastaları bir kolaylaştırma görevinde pozitif performans gösteriyorsa işlemsel bilgilerinin sağlam kaldığı sonucuna varabiliriz. Eğer sözcüğü hatırlamada başarısız olurlarsa ifade edilebilir bilgileri bozulmuş demektir.

Bellek Yapısının Aşamalı Sınıflandırılması İfade edilebilir bilgi episodik ve anlamsal anıları kapsarken, ifade edilemez bilgi ise becerileri, kolaylaştırmayı, yatkınlıkları ve temsillerin diğer ilişkisiz türlerini içerir.

BELLEK: KONSOLİDASYON (SAĞLAMLAŞTIRMA) Yeni anıların altında yatan süreçlerin kırılgan olduğu ve tamamen sağlamlaştırılmadığı düşünülmüştü. Fotoğraf görüntülerine benzeyen bu anıların kalıcı olması için belli bir zamana ihtiyaç vardı. Eğer bu zaman verilmezse bu anılar tamamen geliştirilemez ve yok olurlar. Adrenajik sistemler ve amigdala faaliyetleri bellek konsolidasyonunu etkiler.

Bağlantıcılık ve Bilginin Temsili Bağlantıcılık, paralel dağılımlı bir ağda basit birimlerin bağlanmasını açıklayan bir zihin teorisi olarak tanımlanabilir. Birimlerin paralel veya eş zamanlı olarak sistem boyunca birbirini uyardığı veya ket vurduğu varsayımına dayanır. Bağlantıcı modellerde örüntülerin kendileri depolanmayıp örüntülerin yediden oluşturulmasına izin veren birimler arasındaki bağlantı gücü depolanır.

Bağlantıcı modeller öğrenmeye farklı yaklaşırlar. Kurallar öğrenilemez, basit birimler arasındaki bağlantılar öğrenilir. Davranışlarımız kurallar tarafından yönetiliyormuş gibi görünse de yaptığımız çıkarımlar beyindeki bağlantı ağından kaynaklanır. Paralel dağılımlı bilgi işleme modelleri, bilginin temsilinde nöral uyarılmalardan ilham alır. Bütün bilgi, bağlantılarda lokalize olur. Muhtemelen bu bağlantılar nöral bağlantıların içindedir.

BİLİMSEL NÖROBİLİME IŞIK TUTMA BİLGİNİN TEMSİLİ Bilginin beyinde nasıl temsil edildiğini ve psikolojik deneyimdeki beyin faaliyetlerinin kendisini nasıl ortaya koyduğunu anlama bilişsel nörobilimin temel amaçlarından birisidir.