SANAT FELSEFESİ ESTETİK

Görsellerden hangisi sanat eseri olabilir?

Kuş yuvası ve kuş sesleri birer sanat eseri değildir.

Arı kovanı ve arıların dansı da sanat eseri sayılmaz.

Hangi ressam,yaptıklarının doğada hazır bulduklarımızdan daha güzel olduğunu iddia edebilir?

Hangi heykeltıraş,hayattan ya da rüzgardan daha hızlı koşabilir?

“Doğanın ürünleri var olmakla yetinirler” der HEGEL

Kant, “Bir sanat eseri,güzel bir şeyin takdimi değil,bir şeyin güzel takdimidir”der.

“Bütün sanatlar ayna gibidir,insan orada kendinde bilmediği şeyleri tanır ve kabul eder” ALAİN

Kim zevk almaktan başka bir amaçla sinemaya gider?

Sergi gezer?

Piyano resitali dinler?

Güzellikten çıkar gütmeyen bir zevk alırız Beyaz Leylaklı Türk Kızı(Portales) Güzellikten çıkar gütmeyen bir zevk alırız

Sanatın amacı zevk almaktır! Fransız ressam Poussin

Sanattaki tek kural hoşlanmaktır! Moliér

“Güzelin sanatın amacı olduğu görüşünde bir şeyler vardır” der WİTTGEİNSTEİN ve ekler

“Güzel tam olarak mutlu kılan şeydir.”

Lumieres kardeşler olmasaydı yine de sinemaya kavuşurduk...

Ama Wachowski kardeşler olmasaydı Matrix filmini seyredemezdik!

Aynı şekilde Tolstoy olmasaydı Anna Karenina romanı hiçbir zaman yazılmayacaktı….

Newton olmasaydı evrensel çekim kuvveti yok olmaz birilerinin başına elma düşmeye devam ederdi.Ve bir başkası bu yasayı zaten bulacaktı.Bundan dolayı hala bilimde keşif yapılır,yaratma değil.

SANAT FELSEFESİNİN SORULARI Sanat ve sanat eseri nedir? Sanat ile toplum arasında ne tür bir ilişki vardır? Hangi nesneler sanat eseri sayılır,hangileri sayılmaz?Niçin? Sanat ne işe yarar? Güzel nedir? Doğadaki güzel ile sanattaki güzel arasında fark var mıdır? Sanat eserinin nitelikleri nelerdir? Herkesin beğendiği güzel bir nesne var mıdır? Herkesin üzerinde uzlaşabileceği ortak estetik yargılar var mıdır?

Aisthesis sözcüğünden türeyen “estetik”; duyum,duygu,duyular anlamına gelir. Bu kavramı felsefeye Alman filozof Baumgarten kazandırmıştır.O’na göre estetik, “Güzel üzerine düşünme,onun ne olduğunu araştırma sanatıdır.” Baumgarten (18.yy Alman filozof)

Sanat felsefesi ise felsefenin bir alt dalıdır Sanat felsefesi ise felsefenin bir alt dalıdır.Sanat felsefesinin konusu,sanatla ilgili temel kavramlar, sanat akımları ve sorunlarıdır.Felsefecinin sanata yaklaşımı,sanatçının veya sanat tarihçisinden farklıdır.

Felsefeci genel felsefi tutumunu ,yani eleştirel, çözümleyici,bütüncü,öz- nel,tutarlı ve sistemli yaklaşımını sanatsal etkinlikleri incelerken de gösterir.Felsefeci bu kavramları çözümler,aralarındaki ilişkileri ortaya koyar,sorulara bir cevap bulmaya çalışır,sanat kuramlarını değerlendirir.

O halde Estetik,hem doğadaki güzeli hem de insan yaratısı olan güzeli konu edinir.Sanat felsefesi ise sadece sanat eserlerindeki güzeli konu edinir.

SANATA KURAMSAL YAKLAŞIM Aşağıda yer verilen görselleri inceleyip hangi yaklaşımla yapılmış olabileceğini tahmin etmeye çalışalım. Yaklaşımlar: OYUN TAKLİT YARATICILIK

SANAT KURAMLARI: Taklit Olarak Sanat Yaratma Olarak Sanat Oyun Olarak Sanat

1.Taklit Olarak Sanat

TAKLİT OLARAK SANATIN TEMSİLCİLERİ: PLATON ARİSTOTELES SOKRATES

Sanat şu ya da bu varlığın ve ya olayın,güzel TAKLİT OLARAK SANAT; Sanat şu ya da bu varlığın ve ya olayın,güzel yani hoşa gidecek bir biçimde taklit edilmesidir.Platon’a göre doğal güzellik sanatsal güzellikten üstündür.

Aristoteles’e göre,sanatçılar taklit ettikleri şeyi TAKLİT OLARAK SANAT; Aristoteles’e göre,sanatçılar taklit ettikleri şeyi bazen idealize ettikleri için sanatsal güzel doğal güzelden üstün de olabilir.

Sanatın görevi,doğayı taklittir Sanatın görevi,doğayı taklittir.Sanatçı doğayı taklit ederek sanat eserini ortaya çıkarır.Fakat bu taklitte-ki buna mimesis adı verilir-yani sanat eserini ortaya koymada ahlaki bir amaç vardır.Bu amaç,insanları sanat aracılığı ile yoğun bir duygusal ortamda yaşatarak ruhun arınmasını sağlar. ARİSTOTELES

2.Yaratma Olarak Sanat

YARATMA OLARAK SANATIN TEMSİLCİLERİ: PLOTİNOS SCHELLİNG HEGEL CROCE HEİDEGGER

2.Yaratma Olarak Sanat Sanat hayal gücünün özgür bir yaratımıdır.Sanatta amaç mükemmellikten yoksun olan doğada mükemmelliğin hayal gücüyle yaratılmasıdır. Dali

2.Yaratma Olarak Sanat Croce’a göre doğa mükemmellikten yoksun olduğu için doğanın taklidi gerçek sanat olamaz.Öyleyse sanatçı hayal gücünü ve yeteneklerini kullanarak sanat eserini ortaya çıkarmalıdır.Sanat insan etkinliklerinin en özgür olanıdır.Sanat mükemmel olanı arma etkinliğidir.

Jim Dandy “Göğün, dağın, taşın güzelliğine göre estetik güzellik daha üstündür’; çünkü estetik, estetik güzellik tinin (ruhun) ürünüdür” Hegel

3.Oyun Olarak Sanat

OYUN OLARAK SANATIN TEMSİLCİLERİ: SCHİLLER NİETZCHE

3.Oyun Olarak Sanat Schiller’e göre insan istekleri ile zorunlulukları arasında bölünmüş bir biçimde yaşar.İnsanın bu bölünmüşlüğünü aşmak için yapması gereken şey bu iki temel yönünü uzlaştırmaktır.İşte bu da ancak oyunla yani sanatla başarılabilir. SCHİLLER

(oyun evreni-estetik evren) yaşama olanağı verir. Çünkü sanat insana kuralları kendisinin belirlediği yani tümüyle kendisince kurgulanmış düşsel bir dünyada dolayısıyla da sınırsız bir biçimde özgür ve yaratıcı olabildiği bir dünyada (oyun evreni-estetik evren) yaşama olanağı verir.

OZY OZBORN

Sanat insanı doğal ya da toplumsal zorunluluklardan kurtarır. Zaten tam da bu nedenle,insanlar gerçek bir oyunun ya da sanat etkinliğinin parçası olduklarında sanki dünyadan koparlar,zamanın nasıl geçtiğinin farkına varmazlar.Gerçek bir haz ve mutluluk duyarlar.

Sanat bu dünyayı katlanılabilir kılan tek şeydir. NİETZCHE

GÜZELLİĞİN FELSEFESİ

Platon’a göre gerçek güzellik,gördüğümüz nesnelerin oluşturduğu evrendeki güzellikler olmayıp idealar evrenindeki “güzel” ideasıdır.Tabiatın güzelliği,güzel ideasından pay aldığı ölçüde bize güzel görünürler.Yani tabiatın güzelliği asıl güzellik değil güzelliğin kopyasıdır.

BU RESİMDEKİ GÜZELLİK İSE PLATON’A GÖRE KOPYANIN KOPYASI OLAN SAHTE BİR GÜZELLİKTİR. Van Gogh

BİZDE ESTETİK BİR HAZ OLUŞTURABİLİR.” Van Gogh Aristoteles’e göre bir kopyalamanın,taklitte olsa bazı faydaları vardır.O şöyle der; “GERÇEKTE DOĞADA BİZE İĞRENÇ ,ÇİRKİN GELEN BİR ŞEY SANAT ESERİNDE SERİMLENDİĞİNDE BİZDE ESTETİK BİR HAZ OLUŞTURABİLİR.”

Bazen de sanat,doğadaki güzelliği algılamaya yönlendirmektedir “Biz romantik olduktan sonra dağlar güzelleşti” DELACROİX

SANAT FELSEFESİNİN TEMEL KAVRAMLARI Bir sanat tarihçisi,bir mimari eseri”kim,ne zaman yapmış,niçin,nasıl yapmış” gibi sorularına cevap ararken uzmanlık alanıyla ilgili bilgi edinmiş olur ancak estetik tavır içinde olmaz.O daha çok bilimsel tavır içindedir.

Bir tiyatro oyununda anne-çocuk ilişkisine yoğunlaşan bir izleyicinin,oyunu kendi bilgi ve deneyimlerine göre değerlendirmesi ve bunun sonucunda “beğendim” ya da “beğenmedim” demesi de estetik bir tavır değildir.

Sanat eseri ,estetik bir nesnedir;Yani Michelangelo Sanat eseri ,estetik bir nesnedir;Yani ”güzel olması” beklentisiyle yapılmış bir şeydir.Çünkü sanatçının asıl kaygısı kullanım veya işe yararlık değil güzelliktir.

ESTETİK NESNE

Nesnelerdeki güzelliği bulmaya yönelik ilgimiz ve dikkatimiz,estetik dikkat olarak adlandırılır.Estetik dikkat, estetik nesneyi oluşturan maddi unsurlara yönelik değil,onların bir kompozisyonla bir araya gelerek oluşturdukları bütünde aradığımız soyut bir şeydir.

Çizgiye veya renklere değil resme “güzel” deriz. Örneğin; Picasso Çizgiye veya renklere değil resme “güzel” deriz.

Taş ya da maden parçacıklarına değil heykele güzel deriz Veya, Aphrodit Taş ya da maden parçacıklarına değil heykele güzel deriz

Alımlayıcı dediğimiz izleyici,seyirci veya dinleyici ,karşı karşıya olduğu şeydeki güzelliği algılayarak heyecan,hoşluk ve sevinç gibi estetik hazlar almak üzere hazır bulunan kişi estetik öznedir.

ESTETİK NESNE ESTETİK ÖZNE

PLATON Platon’ göre güzel olan, iyi ve doğru olandır; İyi ve doğru olan da güzel.Güzel olan aynı zamanda hoş ve yücedir de PLATON

Kant,Platon’un özdeşleştirmesine katılmaz; Bunların hepsi birbirlerinden farklı anlamlara sahiptir. Güzellik estetikle,iyilik ahlakla,doğruluk bilgiyle,hoşluk hissi bedensel zevkle,yücelik ise doğa ve tanrıyla ilgilidir.Güzel,insanlarda estetik haz ve heyecan uyandırır.İyi,davranışlarımızla ilgilidir ve bazı davranışlar hoşumuza gitmese de zevk almasak da iyidir. KANT

Kant’a göre bir şeyi güzel bulmamız,aklımızla değil duyularımız, duygularımız ve hayal gücümüzle ilgilidir.Estetik bir tavırla şeylerdeki güzelliği algılayabiliriz. Estetik tavır,Kant’a göre çıkar gözetmeyen bir tavırdır. KANT

Kant’a göre örneğin daha havadar olduğu için tepeye ev yaptıran bir kişi estetik bir tavır içinde değildir. Manzarası güzel olduğu için tepeyi beğenen kişi estetik bir tavır içindedir.

Aristoteles’e göre güzellik matematiksel oranla ilgilidir. Bir bakışta göremeyeceğimiz kadar büyük olan ya da mercekle göremeyeceğimiz bir eser güzel olamaz. Güzel insanın algılama sınırlarını aşmamalıdır. ARİSTOTELES

İKİ TÜR GÜZELLİK VARDIR DOĞANIN GÜZELLİĞİ SANAT ESERİNİN GÜZELLİĞİ

ESTETİĞİN ANA KONUSU GÜZELLİKTİR BU YÜZDEN ESTETİK DOĞADAKİ GÜZELLE DE SANAT ESERİNDEKİ GÜZELLE DE İLGİLENİR. ESTETİĞİN SANAT FELSEFESİNDEN FARKI BUDUR

Kalıcılık Estetiklik Kişisellik Özgürlük Biriciklik Yaratıcılık SANAT ESERİNİN NİTELİKLERİ Kalıcılık Yaratıcılık Estetiklik Duyusallık Kişisellik Özgürlük “Ben yürürüm yana yana Aşk boyadı beni kana Ne akilem ne divane Gel gör beni aşk neyledi” (Yunus Emre) Hayal gücüne dayanma Ölçülülük Biriciklik Yerellik ve Evrensellik

Sanat Eserinin En Önemli Üç Özelliği DİKKAT EDİNİZ Sanat Eserinin En Önemli Üç Özelliği 1.Estetik değer taşıması 2.Biricik olması 3.Özgün olması

Sanat Eserinin Niteliklleri ile ilgili Alıştırmalar 1.BİRİCİKLİK 2.ÖLÇÜLÜLÜK 3.KİŞİSELLİK 4.DUYUSALLIK 5.KALICILIK 6.YARATICILIK 7.ESTETİKLİK 8.ÖZGÜNLÜK 9.HAYAL GÜCÜNE DAYANMA 10.YERELLİK VE EVRENSELLİK 1.Her gerçek sanat eseri geleneğe bağlılığı oranında,onu yadsıyıcı bir özellik taşır. (Yerellik ve evrensellik) 2.Orantılılık,uyum,simetri hacim, ahenk ve bütünlük gibi özellikler taşır. (Ölçülülük) 3.Başka bir eserin taklidi değildir.Bazı güzel eserler kopyalanıp bir çok insana ulaştırılıyor.Kopyalama yani reprodüksiyon ise sanatsal değil teknik üretimdir. (Biriciklik)

Sanat Eserinin Niteliklleri ile ilgili Alıştırmalar 1.BİRİCİKLİK 2.ÖLÇÜLÜLÜK 3.KİŞİSELLİK 4.DUYUSALLIK 5.KALICILIK 6.YARATICILIK 7.ESTETİKLİK 8.ÖZGÜNLÜK 9.HAYAL GÜCÜNE DAYANMA 10.YERELLİK VE EVRENSELLİK 4.Bir grubun,cemaatin ve ya toplumun bir özelliğini yansıtsa da dünyadaki tüm gruplarda ortak olan ögeyi yansıtır. (Yerellik ve evrensellik) 5.Zamanın yok ediciliğine direnir;geçmişten günümüze,günümüzden geleceğe kalır. (Kalıcılık) 6.Sanatçı kendi hissettiklerini,algıladıklarını ve önemsediklerini sanat eserine yansıtır. (Kişisellik)

Sanat Eserinin Niteliklleri ile ilgili Alıştırmalar 7.Bakır bir ibriği,bir otomobili,tıpatıp yeniden üretebilirsiniz.Fakat bir sanatçının bir eseri kaybolsa,aynı sanatçı onun tıpatıp aynısını yapamaz. (Biriciklik) 8.Tek tip üretim değildir;bu anlamda zanaat ve teknolojiden farklıdır. (Yaratıcılık) 9.Doğuştan getirdiğimiz ancak zamanla gelişen,ilerleyen ve güçlenen beğeni yeteneğimize hitap eder ve beğeni yeteneği geliştirir. (Estetiklik) 1.BİRİCİKLİK 2.ÖLÇÜLÜLÜK 3.KİŞİSELLİK 4.DUYUSALLIK 5.KALICILIK 6.YARATICILIK 7.ESTETİKLİK 8.ÖZGÜNLÜK 9.HAYAL GÜCÜNE DAYANMA 10.YERELLİK VE EVRENSELLİK

Sanat Eserinin Niteliklleri ile ilgili Alıştırmalar 10.Üretildiği kültürün dışındaki alımlayıcı(izleyici=estetik özne) de etkiler. (Evrensellik) 11.Sanatçının özgün kişiliğinden doğar. (Kişisellik) 12.Duyu organlarına hitap eder. (Duyusallık) 13.Benzersiz ve tektir. (Biriciklik) 14.Onu izleyene estetik haz verir. (Estetiklik) 15.Duyusal zeka ve bedensel yetenekler gerektirir. (Yaratıcılık) 1.BİRİCİKLİK 2.ÖLÇÜLÜLÜK 3.KİŞİSELLİK 4.DUYUSALLIK 5.KALICILIK 6.YARATICILIK 7.ESTETİKLİK 8.ÖZGÜNLÜK 9.HAYAL GÜCÜNE DAYANMA 10.YERELLİK VE EVRENSELLİK

EVRENSEL GÜZEL VAR MI?

O HALDE EVRENSEL GÜZEL YOKTUR. EVRENSEL GÜZEL VAR MI? Sanat eserine estetik dikkat gösteren bir kişi aynı şekilde öznel bir yaşantı sonucu bu esere yönelecektir.Her eser her seyircinin dikkatini çekmez.Benzer ilgi ve bilgileri olanlar benzer sanat eserlerine yönelir.Bu yüzden hepimizin sanat eserinden aldığı zevk farklıdır. O HALDE EVRENSEL GÜZEL YOKTUR. CROCE

O HALDE EVRENSEL GÜZEL VARDIR EVRENSEL GÜZEL VAR MI? Herkeste ortak bir duyu vardır.Bu ortak duyu,eğer estetik özne,estetik nesneye hiçbir çıkar gözetmeksizin yönelse,estetik nesnedeki güzelliği keşfedecektir.Herkes güzele böyle baktığı zaman ortak estetik yargılara ulaşmak mümkündür. O HALDE EVRENSEL GÜZEL VARDIR KANT