Yrd. Doç. Dr. Birkan TAPAN, Yrd. Doç. Dr. Melek ASTAR Mehmet KARAKAYA SAĞLIK ÇALIŞANLARININ (DOKTOR, HEMŞİRE VE İDARİ PERSONEL) ÇALIŞTIKLARI KURUMLARIN KURUM KÜLTÜRLERİNİ TOPLAM KALİTE, HASTA GÜVENLİĞİ VE HASTA HAKLARI KAVRAMLARI AÇISINDAN DEĞERLENDİRMELERİ Yrd. Doç. Dr. Birkan TAPAN, Yrd. Doç. Dr. Melek ASTAR Mehmet KARAKAYA

Sağlık hizmetlerinin sunumu dört temel unsuru içermelidir. Bu unsurlar ulaşılabilirlik, faydalı olma, zarar vermeme ve hakkaniyet şeklinde açıklanır. Bu noktadan hareketle sağlık hizmetlerini sunan sağlık profesyonellerinin sağlık hizmetlerinde kalite, hasta güvenliği ve hasta hakları konusunda bilgi sahibi olmaları, kurumların ise bu uygulamaları ve kavramları kurum kültürleri ile özdeşleşmiş olmaları bir zorunluluktur.

1964 yılında Schimmel bir üniversite hastanesine başvuran 240 hastanın %20’sinin bir şekilde yaralandıklarının, hatta bu yüzde %20’nin %20’sinde ciddi ve ölümcül yaralanmaların oluştuğunu tespit etmiştir. 1974 yılında California’da hastaneye yatırılan yaklaşık 20.000 hastanın kayıtlarına dayanan bir çalışma yapmıştır. Hastaların %4,5 oranında başlarına istenmeyen olaylar geldiğini, %1’inin başına gelen olayların ihmal nedeniyle oluştuğu sonucunu ortaya koymuştur (Mills, 1978)

1981’de Steel’in bir eğitim hastanesine başvuran hastaların %36’sının yaralandığını, yaralananların %25’inin ölüm tehlikesi taşıdığını, bu vakaların %50’sinde hataların ilaç uygulama kapsamında gerçekleştiğini ortaya koymuştur. 1989’da Gopher her hasta için ortalama 1, 7 hata yapıldığını belirlemiştir. 1991 yılında Harvard Practice Study adlı çalışmada New York eyaletinde hastane başvurularının %4’ünün yaralanma ile sonuçlandığını ancak bunların %69’unun önlenebilir olduğunu ifade etmiştir.

İNSTİTUTE OF MEDİCİNE 2000 YILI RAPORU Ölüm Nedenleri Kalp hastalıkları 726,974 Kanser 539,577 Serebrovasküler hastalık 159,791 KOAH (COPD) 109,029 Tıbbi hatalar 44,000-98,000 Kazalar 95,644 Pneumonia/influenza 86,449 Diabetes 62,636 İntihar 30,535 Böbrek hastalıkları 25,331 Karaciğer hastalıkları 25,175

Ek bir tedaviye ihtiyaç gösterebilmekte NEDEN ÖNLEM? Ek bir tedaviye ihtiyaç gösterebilmekte Hastanın kalış süresini uzatmakta Maliyetleri attırmakta Kalıcı ve ağır hasar bırakabilmekte Hastanın ölümüyle sonuçlanabilmektedir.

HASTA GÜVENLİĞİ Süreçlerdeki basit hataların, hastaya zarar verecek şekilde ortaya çıkmasını engelleyecek yeniden tasarımlar yapmak, hatalar hastaya ulaşmadan önce yakalanmasını ve düzeltilmesini sağlayacak önlemleri almaktır.

Tıbbi Hataların Gruplandırılması Tanıda hatalar Yanlış tanı veya tanı koymada gecikme Uygun ve gerekli tetkiklerin yapılmaması Güncel olmayan tanı ve tedavi yöntemlerinin kullanılması Testin uygulanmasında hata yapılması Tetkik sonuçlarına uygun hareket edilmemesi Tedavi hataları Cerrahi bir girişim, işlem ya da tetkikin yanlış uygulanması Tedavinin verilişinde hata yapılması İlaç doz veya veriliş yönteminde hata yapılması Tedavinin uygulanmasında gecikme Uygun olmayan tedavi yapılması

Tıbbi Hataların Gruplandırılması Koruyucu tedavi hataları Tedavide yetersiz izlem Diğer hatalar İletişimde yetersizliğe bağlı hatalar Kullanılan ekipmanda yetersizlik/eksikliklere bağlı hatalar Diğer sistem yetersizlikleri

SENTİNEL OLAY 2003 YILI 2008 YILI Hasta ve ailesinin başına gelebilen, gelişmesi durumunda ölüm, ciddi fiziksel ya da psikolojik hasar meydana getirebilecek olaylardır. Sentinel Olaylar 2003 YILI 2008 YILI Açıklanmadık ve beklenmedik ölümler Doğrulanmış transfüzyon reaksiyonları Önemli ilaç yan etkileri Önemli ilaç uygulama hataları Pre-op ve post-op tanı uyumsuzluğu Ciddi anestezi reaksiyonları Açıklanmadık ve beklenmedik ölümler Hastalık ile ilişkili olmayan majör organ kayıpları Yanlış organ yanlış alan cerrahisi

JCI SENTİNEL OLAY İSTATİSTİKLERİ Toplam 5565 sentinel olay 3855 ölüm 508 organ ve fonksiyon kaybı 1202 diğer zararlar

JCI 2009 ULUSLARARASI HASTA GÜVENLİĞİ HEDEFLERİ Hasta kimliğinin doğrulanması Çalışanlar arasındaki iletişimin etkinliğinin geliştirilmesi Yüksek riskli ilaçların güvenli kullanımı Enfeksiyon riskinin azaltılması Yanlış alan, yanlış hasta ve yanlış operasyonun engellenmesi Düşme riskinin azaltılması

Bu çalışma ile sağlık çalışanlarının (doktor, hemşire ve idari personeller) toplam kalite, hasta güvenliği ve hasta hakları konularında çalıştıkları kurum uygulamalarını nasıl algıladıklarının değerlendirilmesi amaçlanmaktadır. Bu çalışmada sağlık çalışanlarının (doktor, hemşire ve idari personeller) toplam kalite, hasta güvenliği ve hasta hakları konularında çalıştıkları kurum uygulamalarını nasıl algıladıklarının değerlendirilmesi için İstanbul ilinde bir özel hastanede görev yapan 75 sağlık profesyoneline anket uygulanmıştır. Ankette 20 adet 5li likert soru bulunmaktadır.

BULGULAR “İyileştirme faaliyetleri ile ilgili kararlar problemin ortaya çıkması beklenmeksizin alınır.” ifadesine %16’lık kısmı katılmazken, %25.3 lük kısmı bu konuda kararsız olduğunu ifade etmiştir. “Tüm çalışanlar kuruluşun başarısı için bölümler arası çalışmalar yapmaya isteklidir” ifadesine çalışanların %20 si katılmazken, %20 sinin ise kararsız olduğunu belirtmiştir.

“hastaların güvenli bir sağlık bakım hizmeti almaları daha fazla iş yapmaktan daha öncelikli bir ilkedir.” ifadesine %26.7’lik kısım katılmazken %20’lik kısım karasızlığı ifade etmiştir. “Kurumda hasta hasta güvenliği ile ilgili problemler vardır” ifadesine çalışanların %61.3’ü katılırken, %21.3 ü kararsız olduklarını ifade etmişlerdir.

Çalışanların ölçekten aldığı toplam puanın mesleğe göre farklılık yaratıp yaratmadığını incelemek için yapılan ANOVA testinde fark istatistiki olarak anlamlı bulunmuştur (p<0,05). Farklılığın hemşirelerden kaynaklandığı ortaya çıkmıştır. Ayrıca Toplam Kalite ve Hasta Güvenliği ile ilgili eğitim alıp almamanın ölçek puanında etkili olup olmadığı incelenmiş ve eğitimin farklılık yarattığı gözlenmiştir (p<0,05) ve bu farklılık daha önce bu eğitimi alan personellerden kaynaklanmaktadır.