GÜNDEM BELIRLEME TEZI HAZıRLAYAN: SEVGÜL YAZıCı/

NELERE DEĞINECEĞIZ  Gündem Nedir.  Gündem Belirleme Kavramı.  Gündem Belirlemede İ lişkili De ğ işkenler.  Gündem Kurma Nedir.  Gündem Koyma ve Saptama.  Gündem Koyma ve Saptama Temel Model.  Rogers ve Dearning’in Farka Dayalı Gündem Koyma ve Saptama Modeli.  Gündem Oluşturmada Reklamın Rolü.  Medyanın Gündem Belirlemesi ve Siyaset.  Gündem Belirleme ve Zaman

GÜNDEM NEDIR :  Gündem; düşünce, olay veya duruma karşılık gelen, kendisi ile ilgilenen toplumun ve içinde bulundu ğ u ortamın kendisi ile meşgul olmasını sa ğ layacak kadar güçlü bir kavramdır.  Bu yönüyle bireylerin odak noktasına yerleşen gündem kendisinin dışında kalan konuların hepsini neredeyse etki dışında bırakarak bireylerde tutum oluşturmakta ve davranışları etkilemektedir(Hasanov, 2015, s. 14).  Bireylerin çevrelerinde olup bitene olan merakı gündemdeki konunun yayılmasını ve etki alanının genişlemesini sa ğ lamaktadır.  Dolayısıyla bireylerin nelerle ilgilenece ğ inin belirlenmesi ve yorumlanması sürecinde konunun ne olaca ğ ı ve ne kadar gündemde kalaca ğ ına karar vermek önemlidir.

GÜNDEM BELIRLEME KAVRAMı:  İ ngilizce karşılı ğ ı ‘’agenda-setting’’ olan ve dilimize ço ğ unlukla ‘’gündem belirleme’’ diye çevrilen kavramdır.  İ nsanlar dünyada neler olup bitti ğ ini anlamak için medyaya ba ğ lıdırlar.  Kitle iletişim araçları toplumda meydana gelen bazı olaylara daha çok ilgi gösterir, bazılarına daha az ilgi gösterir ya da onları görmezden gelebilir.  Gündem belirleme kavramının isim babaları Maxwell E. McCombs ve Donald L. Shaw’dır.  İ nsanlar kitle iletişim araçları araçlarının verdi ğ i bilgiler sayesinde bilgilenmekte ve medyanın olaylara verdikleri önem derecelerini kabul etmeye meyilli olmaktadırlar.  Gündem belirleme çalışmaları ile ilgili kitap ve makalelerin ço ğ u Walter Lippmann’ın ilki 1922 yılında yayımlanan ‘‘kamuoyu’’ isimli kitabından alıntı yaparak başlamaktadır.  Lippmann kafamızdaki dünya resminin kitle iletişim araçları içerisinden gelen enformasyonla biçimlendi ğ ini ifade etmiştir.

 Gündem Belirleme Kuramı’na ilişkin ilk çalışmalar 1960'lı yılların sonunda Amerika’da başlamıştır.  Bu dönemde McCombs ve Shaw, 1968 yılındaki ABD başkanlık seçimlerinde gündem belirlemenin halkın üzerinde ne tür etkiler oluşturdu ğ una yönelik bir dizi çalışma yürütmüşlerdir.  Yapılan çalışmalar sonucunda medyanın birçok konuda izleyicilerin bilişsel dünyalarını biçimlendirdi ğ i sonucuna varılmıştır.  Bu kurama göre: insanlar kitle iletişim araçlarının ilgilendi ğ i şeyleri bilmek ve de ğ işik konulara verdikleri öncelik sırasını kabul etmek e ğ ilimini göstermektedirler.

 Kitle iletişim araçlarının, toplum üzerinde etkili oldu ğ u varsayımından yola çıkar.  Toplumunun ne hakkında düşüneceklerini, neyi önemli olarak algılayacaklarını etkileme e ğ ilimi olarak tanımlanmaktadır.  Medya bireye dayalı siyasal sistem ve olaylar hakkında bilgi verir ve toplumdaki di ğ er etki merkezlerinden kanaat için ipuçları iletir. Böylece kamuoyunun oluşumuna geniş ölçüde olanak sa ğ lar.  Medya, kendi önceliklerini etkili bir şekilde sunarak halkın da bu öncelikleri benimseyerek, kendi öncelikleri gibi hissetmesini ve halkın gündeminde bu önceliklerin yer almasını sa ğ lar.

 Gündem belirleme yaklaşımı kamuoyu oluşturma sürecinin en önemli aşamalarından birisidir.  Gündemler dört evreden geçerek gelişir. Bu evreler şunlardır; 1.Tanımlama 2.Meşrulaşma 3.Kutuplaşma 4.Özdeşleşme

GÜNDEM BELIRLEME ETKISI:  Kitle iletişim araçlarının gündem belirleme etkisi her zaman her koşulda ve herkesi etkileyebilecek evrensel bir etki de ğ ildir.  Bazı konuların basının gündem belirleme etkisi için daha duyarlı oldu ğ u bilinmektedir.  Kitle iletişim araçlarının gündem belirleme etkileri sık sık gösterilmekte fakat bu etkiler bütün koşullarda tutarlı ve çok büyük de ğ ildir.  Kitle iletişim araçları izleyicilerin gündemlerinin oluşturmasına katkıda bulunan tek bilgi kayna ğ ı de ğ ildir. Bu nedenden dolayı da medya gündeminin kamu gündemini belirlemesi mükemmel olmamaktadır.  Wright da medya gündemi ile kamu gündeminin arasındaki ilişkinin mükemmel olmamasının nedenini şöyle açıklamaktadır; ‘’toplumsal süreç bir konunun veya kişi tarafından kamu tarafından önemli olarak algılanmasında kitle iletişim araçlarına göre daha belirleyicidir.

GÜNDEM BELIRLEMEDE ILIŞKILI DEĞERLER :  Gündem belirlemenin bazı ilişkili durumlara ba ğ lı oldu ğ unu fark eden bilim adamları uzun süredir gündem belirleme etkisini sınırlayan söz konusu ilişkili durumları belirlemek için araştırmalar yapıyorlar.  Bu ilişkili durumları kabaca üç kısama ayırmak mümkündür. Bu kısımlar şunlardır ; 1.Gündem maddeleri arasındaki farklılıklar 2. İ zleyici bireyler arasındaki farklılıklar 3. İ nceleme konusu olan kitle iletişim aracı türüne göre ortaya çıkan farklılıklar

Olaylar/Konular veya Sorunlar Haber Tercihleri/De ğ erleri Kitle İ letişim Aracının Türü Haber Öyküsünün Türü İ lgi/Bilgi Yönelim Gereksinimi Vurgu Miktarı Basına Ulaşma İ nsanlara Ulaşma Sosyal Bilgi Sosyal Davranış

GÜNDEM KURMA NEDIR:  Gündem kurma yaklaşımı, medyanın insanların nasıl düşünecekleri belirlemedi ğ i ancak ne hakkında düşüneceklerini belirledi ğ i görüşüne dayanır.  Gündem kurma yaklaşımına göre, medyanın önem ve yer verdi ğ i konular izleyicilerin gündemini oluşturacak ve onların gündemini meşgul edecekken medyanın yer vermedi ğ i konular halkın ve izleyicilerin gündemine gelmeyecektir.  McCombs ve Shaw 1976 yılında yapmış oldukları çalışmada, o dönemde Amerika Birleşik Devletleri toplumunun gündemini oluşturan Watergate skandalını yani siyasi rüşvet olayını örnek alırlar.  Medyanın bu konuyu sürekli gündemde tutmasıyla adı geçen olay uzun bir süre Amerikan toplum ve politikasının gündeminde kalmış ve sonuç olarak başkan Nixon istifa etmek zorunda kalmıştır.

GÜNDEM KOYMA VE SAPTAMA:  İ nsanlar kitle iletişim araçlarının ilgilendi ğ i şeyleri bilmek ve de ğ işik konulara verilen öncelik sırasını kabul etmek e ğ ilimini gösterirler.  Gündem koyma ve saptama hipotezinin son günlerdeki en önde savunucuları Amerikalı araştırmacılar Malcolm McCombs ve Donald Shaw’dur.  Yazarlara göre ‘’ İ zleyiciler kamusal ve di ğ er konuları kitle iletişim kanalıyla ö ğ renmekle kalmaz, bir konuya ne kitle iletişim kanalıyla ö ğ renmekle Kalmaz, bir konuya ne kadar önem vereceklerini kitle araçlarının bunlara verdi ğ i önemden ö ğ renirler.  Örne ğ in; bir kampanya sırasında adayların ne dedi ğ ini yansıtırken kitle iletişim araçları açıkça önemli konuları belirler. Di ğ er bir deyiş ile kitle iletişim araçları kampanyanın gündemini belirler.  Bireyler arasında bilişsel de ğ işme etkisi yapabilme yetene ğ i kitle iletişimin gücünün en önemli yönlerinden biridir.

GÜNDEM KOYMA VE SAPTAMA TEMEL MODEL: KONULAR FARKLI K İ TLE İ LET İ Ş İ M ARAÇLARI ETK İ S İ KONULARIN KAMUCA ALGILANIŞI X X X X X X X1 X2 X 3 X4 X5 X6

GÜNDEM KOYMA VE SAPTAMA TEMEL MODEL :  Şekilde gösterildi ğ i üzere, temel düşünce, belirli konu veya başlıklar arasında kitle iletişim araçlarınca daha ilgi görenler belirli bir zaman sonra daha kanıksanacaklar ve algılanan önemleri artacak, daha az ilgi görenlerin ise azalacaktır.  Bu düşünceyi kitle iletişim araçları içeri ğ inin sayısal analiz sonuçlarını belli bir zaman içinde iki ya da daha fazla araştırma tarafından ölçülmüş kamuoyundaki de ğ işmeler ile karşılaştırarak sınamak mümkündür.  McCombs ve Shaw gündem koyma ve saptama işlevini göstermek üzere Watergate olayını ele alırlar.  Siyasal yozlaşmayı ortaya çıkartma yeni bir şey de ğ ildir, fakat daha sonra basının yo ğ un ilgisi ve televizyonda yayımlanan ABD Senato duyuruları, olayı yılın konusu haline getirmiştir.  Buna ra ğ men araştırmalardan elde edilen ayrıntılı kanıt, güçlü bir gündem koyma ve saptama sürecinin varlı ğ ını her defasında kanıtlamıştır.

ROGERS VE DEARING’IN FARKA DAYALı GÜNDEM KOYMA VE SAPTAMA MODELI:  Rogers ve Dearing tarafından araştırma bulgularının detaylı olarak taranması, sorgulanması farklı gündem koyma ve saptama süreçleri hakkında daha net düşüncelere ve do ğ an sonuçların çeşit ve miktarı hakkında daha tanımlayıcı bir karara yol açmıştır.  Cohen tarafından belirtilen gündem koyma ve saptama hipotezinin basit versiyonu kamuoyunun konularına kitle iletişim araçlarından bir etki oldu ğ unu iddia etse de daha sonraki araştırmalar daha karmaşık etkileşimlere dikkat çekmiştir.  Sonuçta Rogers ve Dearnig üç farklı gündemi ayırt etmiştir.

ROGERS VE DARING’IN FARKA DAYALı GÜNDEM KOYMA VE SAPTAMA MODELI: Eşik Bekçileri + Etkili Kitle İ letişimi Medya Gündemi Kamu Gündemi Siyasal Gündem Kişisel Deneyim ve Kişilerarası İ letişim Gündemdeki Konu veya Olayın Önemli Oldu ğ unu Gerçek-Dünya göstergeleri

 Manheim'e göre ise gündem koyma ve saptama süreci tablodaki üç gündemin karşılıklı etkileşimini kapsamaktadır, fakat ona göre bunların her biri aynı zamanda kendi içerisinde de üç önemli boyuttan oluşmaktadır. 1.Medya Gündemi: Medya gündeminin içerdi ğ i boyutlar; görünürlük (haber içeri ğ inin izleyici gereksinimiyle uyumu) ve de ğ erlik (konu veya soruna taraf ve karşı olan medya kapsamı) olarak belirtilmektedir. 2. Kamu Gündemi: Kamu gündeminin içerdi ğ i boyutlar; bilinirlik, kişisel önem (bireylerin kendi ilgilerini konuyla ilişkilendirmesi), taraf olmak (konuyla alakalı taraf ve karşıt yargılar) olarak belirtilmektedir. 3. Politika (Siyasal) Gündemi: Siyasal gündemin içerdi ğ i boyutlar ise; destek (konu lehine yapılan eylem), eylemin gerçekleşme olasılı ğ ı (resmi bir kurumun konu lehinde harekete geçme olasılı ğ ı) ve eylem özgürlü ğ ü (olası hükümet eyleminin gerçekleşmesi) durumları olarak karşımıza çıkmaktadır.

 Araştırmalar başlıca etkileşim veya etki çeşitleri göstermektedir. Bu çeşitler şunlardır ; 1.Kitle iletişim araçları kamu gündemini, çekti ğ i dikkat ve kitle iletişim otoritesi ile do ğ rudan etkilemektedir. 2.Kamu gündemi, politikacılar seçmenlerin ne isteyebilece ğ ine cevap aradıkça, siyasal gündemi etkilemektedir. 3.Medya gündeminin ayrıca siyasal gündeminde ba ğ ımsız, do ğ rudan etkisi vardır, çünkü politikacılar tarafından kamuoyuna rehber olacak şekilde kullanılır. 4.Bazı konularda siyasal gündeminin medya gündemi üzerinde dolaysız kuvvetli bir etkisi vardır. 5.Medya gündemi, bir çok kaynak ve gerçek dünya olayları tarafında kitle iletişim araçlarının ilgisini çeken, sürecin daha önceki ele alınış bicilerinde genelde dahil edilmeyen bir etmen olarak dolaysızca etkilenmektedir.

GÜNDEM OLUŞTURMADA REKLAMıN ROLÜ:  Tüketici tercihleri ile reklamların arasındaki ba ğ lantıyı ölçmenin alternatif bir yöntemi de gündem oluşturma fonksiyonudur.  Reklamların etkisi ise genelde odak grup çalışmaları, anketler ve benzer araçlarla ölçülmektedir. Özellikle siyasal reklamlar kitlelerin dikkatini çekmede imaj reklamları kadar etkilidir.  Siyasal reklamlara maruz kalmanın gündem oluşturmada etkisi konulu deney araştırmasında gençlerin ekonomiyi, Irak'taki savaşı, sa ğ lık hizmetlerini, e ğ itimi, terörizmi, vergileri, dış politikayı ve çevreyi en önemli konular (bu sırayla) buldukları ortaya koymaktadır.  TV reklamlarında mesajın veriliş şeklinin reklam gündemi ile kamu gündemi arasında ilişkiyi ortaya koymada belirleyici oldu ğ u ortaya çıkmıştır. Hatta negatif mesaj taşıyan siyasal reklamlar gündem oluşturmada haber kanallarından daha etkilidir.  Siyasi parti bloglarının, medya gündemi ve reklam gündemi ve siyasi reklam gündemi arasındaki ilişkiyi ortaya koymak amacıyla yaptıkları çalışmada, bloglar ve medya gündemi arasında güçlü ilişkinin oldu ğ unu ancak reklamların gündemi ile medya gündemi arasında ilişkinin olmadı ğ ı sonucuna ulaşmıştır.

MEDYANıN GÜNDEM BELIRLEMESI VE SIYASET:  İ nsanlar günlük hayatta siyasi tartışmaları ve politik gündemi medyadan takip etmektedir. Yapılan araştırmalar ışı ğ ında halk ve/veya seçmen siyasal bilgiye ulaşmak için genellikle medyayı başka bir deyişle kitle iletişim araçlarını takip etti ğ i anlaşılmaktadır.  Medya-siyaset ilişkisinde güncel duruma göre siyasi taraflardan herhangi birinin görüşleri ve faaliyetleri sayfalara veya haber bültenlerine daha fazla yansıtılmaktadır.  Medya ve siyaset ilişkisinde gruplar ve gündemi etkileyen eşik bekçileri edindikleri rollere göre belli kaynaklardan gelen bilgilere daha çok yer vermekte, istedikleri haberleri manşetlere taşımakta, haber bültenlerinde uzun süre yer vermekte ve kimi haberleri ise görmezden gelmektedirler.  Gündem Belirleme Teorisi, medya ve siyaset kurumu arasındaki ilişkiyi bu kurumların gündemindeki konular çerçevesinde de ğ erlendirerek, her iki kurumun birbirlerine olan etkisini belirlemeye çalışmaktadır.

GÜNDEM BELIRLEME VE ZAMAN:  Gündem belirleme araştırmalarında medya gündemi ile kamu gündemi arasındaki ilişki incelenirken ‘’zaman ‘’ ile ilgili olarak göz önünde bulundurulan unsurlar geniş anlamda ‘’zaman çerçevesi(time frame)’’ diye adlandırılır.  McCombs ve Gilbert gündem belirleme yaklaşımının en önemli kavramlarından biri olan zaman çerçevesini şu unsurların belirledi ğ ine işaret ederler. 1.Toplam zaman çerçevesi(the overall time frame): Araştırmada göz önünde bulundurulan toplam zaman dilimi. 2.Zaman aralı ğ ı(time lag): Bir sorunun veya konunun medya gündeminde görülmesi ile kamu gündeminde görülmesi arasında geçen zaman.

3. Medya gündeminin süreklili ğ i(duration of the media agenda): Bir konun medya gündeminde kalma süresi. 4. Kamu gündeminin ölçüm süersi(the measurement of duration of the public agenda): Örneklemde yer alan izleyicilerin gündemlerinde yer alan konuların ö ğ renilmesi için geçen zaman. 5.En uygun etki aralı ğ ı(the optimal effect span): Bir sorunun hem medyanın hem de kamunun gündeminde en önemli olarak vurgulanması sırasında geçen süre.  Medya gündeminin kamu gündemini belirlemesi sırasında geçen sürenin ne kadar oldu ğ u gündem belirleme araştırmacılarının üzerinde çalıştı ğ ı de ğ işkenlerden biridir.  Medya gündeminde yer alan konuların ne kadar zaman sonra kamu gündeminde çıkabilecekleri en üst yükseleceklerini bilmek araştırmacılar için gerçekten çok önemlidir.

KAYNAKÇA :  Kitle İ letişim Kuramları-Egemen ve Eleştirel Yaklaşımlar ( Levent Yaylagül)  İ letişim Modelleri-Kitle İ letişim Çalışmalarında- (Denis McQuanil Sven Windahl)      sAllowed=y sAllowed=y  bb bb3  