Katılım Bankalarında Muhasebe Organizasyonu ve Muhasebe Uygulamaları Bölüm 12 Katılım Bankalarında Muhasebe Organizasyonu ve Muhasebe Uygulamaları Prof. Dr. Özgür Çatıkkaş Arş. Gör. Dr. Ayhan Yatbaz Bekir Torun

GİRİŞ Türkiye’de katılım bankaları ile geleneksel bankalar aynı muhasebe mevzuatına tabidirler. Katılım bankalarının muhasebe ve raporlama uygulamaları BDDK tarafından yayınlanmış olan; “Bankaların Muhasebe Uygulamalarına ve Belgelerin Saklanmasına İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmeliğe”, “Finansal Tabloların Sunuluşuna İlişkin Türkiye Muhasebe Standardı Hakkında Tebliğ” "Katılım Bankalarınca Uygulanacak Tekdüzen Hesap Planı ve İzahnamesi Hakkında Tebliğ" ile düzenlenmiştir

Katılım Bankalarında Muhasebe Organizasyonu Görev İktisadi nitelikteki işlemlerinin kaydedilmesi, sınıflandırılması ve raporlanması Paydaşların ve banka yönetiminin bankanın finansal durumu hakkında bilgilendirilmesi muhasebenin finansal tabloları ile mümkündür Raporlama yaparken İslam fıkhıyla uygunluk durumu da göz önüne alınmalıdır

Katılım Bankalarının Hazırlamakla Yükümlü Oldukları Finansal Tablolar Dönem sonu finansal durum tablosu (bilanço) Döneme ait kâr veya zarar ve diğer kapsamlı gelir tablosu Döneme ait özkaynak değişim tablosu Döneme ait nakit akış tablosu Önemli muhasebe politikalarını ve açıklayıcı bilgileri içeren dipnotlar

Katılım Bankalarınca Uygulanacak Tekdüzen Hesap Planı Çerçevesi

Katılım Bankalarının Mükellefi Oldukları Vergi ve Benzeri Mali Yükümlülükler Kurumlar Vergisi Kurumlar vergisi, bir hesap dönemi içinde elde edilen safi kurum kazancı üzerinden hesaplanır. Gelirler= Kulandırılan fonlardan alınan Kar Payı + Bankacılık Hizmetleri + Kıymetli Maden Alım Satım + Yabancı Para/Türev İşlemler Giderler= Katılma Hesaplarına Ödenen Kar Payı + Faaliyetler Yıllık %20 Yıl içerisinde 3’er aylık dönemler halinde kâr ve zarar tespiti yapılıp geçici vergi beyannamesi ödemesi yapılır. Ödenen kısım yıllık ödenecek kurumlar vergisinden mahsup edilir.

Vergi Kesintisi ve Bildirimi Müşteriler, çalışanlar, satın alınan mal ve hizmet tedarikçileri ile olan iş ve işlemlerinden bu kişilere yapılan ödemelerden vergi tevkifatı (kesintisi) yapılır. Kesilen vergiler matrahları ile birlikte, vergi dairesine aylık ve 3 aylık dönemler itibariyle verilen Muhtasar Beyanname ile bildirilir. Kâr payı ödemelerinden kesilen vergiler muhtasar beyanname ile bildirilen vergi kesintilerindedir.

Banka ve Sigorta Muameleleri Vergisi (BSMV) Kendi lehlerine her ne nam ile olursa olsun nakden veya hesaben aldıkları paralar BSMV’ye tabidir. Banka ve Sigorta Muameleleri Vergisine (BSMV) tabidir.Kambiyo alım ve satım muamelelerinde kambiyo satışlarının tutarı vergi matrahını oluşturur. %15

Katma Değer Vergisi (KDV) Finansal kiralama konusu malın satın alınması dolayısıyla satıcılara ödenen veya finansal kiralama konusu malın ithal edilmesi halinde gümrükte ödenen KDV indirim konusu yapılır. Finansal kiralama konusu malların tabi olduğu KDV oranları ve bu oranların kira tutarlarına uygulanması ile KDV hesaplanır. Hesaplanan KDV toplam tutarlarının, aynı dönem içerisinde finansal kiralama işlemleri için İndirilecek KDV toplam tutarını aşan kısmı yasal süresi içerisinde ödenir.

Kaynak Kullanımını Destekleme Fonu (KKDF) İhracatın finansmanı için yurt dışından sağlanacak kredilerde ve İhracatı Teşvik Belgesi ile Dahilde İşleme İzin Belgesi kapsamında kabul kredili, vadeli akreditif ve mal mukabili ödeme şekline göre yapılan ithalatta oranlar sıfırlanmak suretiyle uygulanabilmektedir. Türk Lirası kredilerde tahakkuk ettirilen kâr payı üzerinden hesaplanır. Dövize endeksli taksitli kredilerde anapara kur farkının hesaplanmasında, taksit ödeme tarihindeki cari kur ile kredinin kullandırıldığı tarihteki kur arasındaki fark esas alınır.

Finansal Faaliyet Harcı Bankalar faaliyet izinleri için Kanuna bağlı 8 Sayılı Tarifede yazılı tutarlarda (her banka, her şube ve her yıl için) finansal faaliyet harcı öderler. Yıllık harçlar, her yıl ocak ayının başında yıllık olarak tahakkuk ettirilmiş sayılır. Tahakkuk ettirilen harçlar ayrıca mükellefe tebliğ olunmaz ve ocak ayı içerisinde ödenir.

Diğer Harçlar ve Vergiler İlan ve reklam vergisi, çevre temizlik vergisi, motorlu taşıt vergileri, emlak vergisi, ipotek ve alım satım harçları gibi vergiler ve benzeri yükümlülükler

Katılım Fonu Sigorta Primi Gerçek kişiler adına açılmış olan ve ticari işlemlere konu olmayan Türk Lirası, döviz ve kıymetli maden cinsinden; Katılma hesapları birim hesap değerlerinin ve özel cari hesapların her bir gerçek kişi için 100 bin Türk Lirasına kadar olan kısmı sigorta kapsamındadır. Sigorta kapsamındaki tutarlar için prim ödenir. Katılım fonu sigorta prim tutarları, mart, haziran, eylül ve aralık ayları sonu itibarıyla düzenlenen mali tablolar esas alınarak.

Zorunlu Karşılıklar Bankalar aşağıda belirtilen bilanço kalemleri üzerinde hesaplanacak Türk Lirası ve yabancı para yükümlülüklerini TCMB’ye yatırırlar. a) Mevduat/katılım fonu (Resmi kuruluşlardan kabul edilenler hariç) b) Repo işlemlerinden sağlanan fonlar (Borsa İstanbul piyasalarında yapılanlar hariç) c) Kullanılan krediler (Hazine garantisiyle sağlananlar hariç). d) İhraç edilen menkul kıymetler (net). e) Sermaye hesaplamasına dâhil edilmeyen borçlanma araçları. f) Yurt dışı merkeze yükümlülükler (net). g) Kredi kartı ödemelerinden borçlar.