MİNERALLER

GRANAT GRUBU MİNERALLER İZOTROP MİNERALLER GRANAT GRUBU MİNERALLER GRANAT GRUBU MİNERALLER A3+2 B2+3[SiO4]3 Kübik n= 1,71-1,89 s= 6,5-7,5 ö.a.= 3,4-4,3 A3 ↓ B3 → Al Fe Cr Ti Mg Pirop Koharit   Almandin Skiyojit Mn Spessartin Kalderit Ca Grossular Andradit Uvarovit Titangranat Doğada bu bileşime sahip granat minerallerine ender rastlanır. Başlıca Piralspit denilen pirop-almandin-spessartin ve grandit (ugrandit) denilen grossular-andradit-uvarovit karışım kristalleri halinde bulunurlar. Adlandırılmaları da içlerinde en çok bulunan uç bileşene göre yapılır. Ti içeren Andradite ise Melanit denir.

RENK: İnce kesitte soluk renkler gösterir RENK: İnce kesitte soluk renkler gösterir. Yalnız kahverengi ve çoğunlukla zonlu yapıya sahip Melanit ile açık zümrüt yeşili Uvarovit renklidir. Piralspit mineraller genellikle pembemsi, Grandit mineralleri ise yeşilimsi sarı-kahverengimsi yeşil renklere sahiptir. Renge göre ayrım yapmak zordur. ŞEKİL: Öz şekilli kristaller halinde bulunur. 6 ve 8 köşeli kesitleri vardır. Poligonal tane ve agregatları vardır. DİLİNİM: {110}’a ince kesitte ayırt edilemeyen kötü bir dilinime sahiptir. Ancak tipik olarak düzgün olmayan bazı çatlaklar ince kesitte izlenir. OPTİK ENGEBE: Yüksek, çok yüksektir. Işık kırma indisi kimyasal bileşime bağlı olarak değişir.

ÇİFT KIRMA: Piralspit mineralleri izotroptur ÇİFT KIRMA: Piralspit mineralleri izotroptur. Fakat Grandit minerallinde çok zayıf ve zayıf bir kırmanın varlığı gözlenir. Çift kırma gösteren kısımlarda mineraller zonlu bir yapıda izlenir. KAPANIM: Poikiloblastik doku izlenir. BOZUNMA: Döyterik reaksiyon sonucu pirop ve pirop bakımından zengin Almandin çevresinde, radyal-çubuksal bir dizilim gösteren hornblende ve pikotitten ibaret bir reaksiyon zonu (kelfitik kuşak) gelişir. Düşük dereceli metaformizma sonucu veya hidrotermal etkilerle klorit veya biyotite, serisit veya epidota dönüşebilir. Atmosferik koşullar altında duraylıdır. OLUŞUM: Magmatik ve metamorfik kayaçlarda oluşur.

FLUORİT (CaF2) Kübik S= 4 ö.a.= 3,18 n= 1,434 RENK: Çoğunlukla renksizdir. İçerdiği Uranyum, Toryumun parçalanması sonucu ortaya çıkan, belirgin bir mor-mavi renk gösterebilir. Renk tonu farklılaşması zonlu bir yapıyı da oluşturur. ŞEKİL: Ender olarak özşekilli kübik şekillidir. Genellikle özşekilsiz olup, diğer mineraller arasında boşlukları doldurur durumdadır. DİLİNİM: {111} yüzeyine göre çok iyi dilinimlidir. İnce kesitte birbirini 70º ile 110º açılarla kesen iki yönde, bazen birbirini 60º-120º açılarla kesen üç yönde dilinim izlerinin varlığı gözlenir. OPTİK ENGEBE: Işık kırma indisi tipik olarak çok düşüktür. Belirgin bir negatif optik engebe gösterir. PARAJENEZ: Kuvars, Kalsit ÇİFT KIRMA: İzotroptur. BULUNUŞU: Granit, Gnays, Pegmatitlerde bulunur.

SODALİT GRUBU MİNERALLER [(Na,Ca)8[Cl,SO4)2-1|(AlSiO4)6] S= 5-6   Özgül Ağırlık n Na+Cl Sodalit 2,30 1,483-1,487 Na+SO4 Nozean 2,35 1,488-1,495 (Na,Ca)+SO4 Haüyn 2,45 1,496-1,509 RENK: Sodalit renksiz, nozean bazen, haüyn ise çoğunlukla farklı koyuluklarda olabilen mavi renge sahiptir. ŞEKİL: Özşekilli kristtaller halinde bulunur. Özşekilsiz tanelere de rastlanır. DİLİNİM: {110} yüzeyine paralel dilinimleri bazen görülür. OPTİK ENGEBE: Alçak-Normaldir. Işık kırma indisi kanada balzamından küçüktür. Sodalitten nozeana doğru bir artma gösterir. ÇİFT KIRMA: İzotroptur. BULUNUŞU: Sadece alkali magmatik kayaçlarda bulunur. Kuvars ile beraber görülmez.

NOZEAN

ANALSİM NaAlSi2O6H2O Kübik S= 5,5 ö.a.= 2,25 n= 1,487 RENK: Renksiz ŞEKİL: Magmatik kayaçlarda diğer minerallerin aralarını doldurur şekilde özşekilsiz veya psödomorflar halinde, ender olarak sekiz köşeliden yuvarlağa kadar değişen fenokristaller halinde. DİLİNİM: (001) yüzeyine paralel dilinime sahiptir. İKİZLENME: Gözlenmez OPTİK ENGEBE: Alçaktır. Işık kırma indisi lösitin ve kanada balzamının ışık kırma indisinden küçüktür. ÇİFT KIRMA: İzotrop bir mineraldir. Bazen anormal olarak çok zayıf bir çift kırmaya sahip olabilir. BENZEDİĞİ MİNERAL: Volkan camı (parajenez), sodalit (farklı yönde dilinimli), lösit daha düşük ışık kırma indisine sahip. BULUNUŞU: Magmatik kayaçlarda, diyajenezi izleyen metamorfizmada zeolit fasiyesinin başlangıcında bulunabilir.

ANALSİM

LÖSİT KAlSi2O6 Psödokübik (Tetragonal) S= 5,5-6 ö.a.= 2,47 RENK: Renksiz ŞEKİL: Genellikle öz şekilli kristaller halinde ince kesitte sekiz köşeli veya yuvarlakça kesitleri görülür. Damar kayaçlarında öz şekilsiz olanları da vardır. DİLİNİM: Belirli bir dilinim göstermez. İKİZLENME: Birkaç yönde polisentetik ikiz gösterir. SÖNME: Dalgalı sönme gösterir. OPTİK ENGEBE: Kanada balzamının ışık kırma indisinden küçüktür. ÇİFT KIRMA: Çok zayıfıtır. İzotrop gibi davranır. PSÖDOLÖSİT: Eğer kristalleştikten sonra magmanın içinde tepkimeye girerse şeklini koruyarak nefelin ve ortoklaza dönüşür. Buna ‘’PSÖDOLÖSİT’’ denir. BULUNUŞU: Alkali volkanik kayaçlarda bulunur. Plütonik ve metamorfik kayaçlarda hiçbir zaman rastlanmaz.

LÖSİT

VOLKAN CAMLARI Amorf Pekştayn Riyolitik Cam Dasitik Cam Trakitik Cam Andezitik Cam Lösit-Tefritik Cam Bazaltik Cam RENK: İnce kesitte tamamen renksizdir. Bazen çok açık sarımsı-soluk kahverengimsi bir renk de gösterirler. Bazaltik camlar submikroskobik manyetit ve ilmenitten ileri gelen açık kahverengimsi bir renk gösterirler. ŞEKİL: Genellikle masif, boşluklu, tipik olarak gelişigüzel çatlaklıdır. Özellikle asidik camlarda soğuma sonucu gelişen, yuvarlakça, soğan kabuğuna benzer bir durum gösteren çatlaklar (perlitik doku) da görülür. OPTİK ENGEBE: Işık kırma indisleri ve özgül ağırlıkları kimyasal bileşimlerine göre değişir. Genellikle izotropturlar. Obsidiyen %1,2 su, perlit (3-4) pekştayn %4 üzeri su bulunur. BULUNUŞU: Volkanik kayaçlarda bulunur.

Şekil 53. Vitrofirik doku

  TEK OPTİK EKSENLİ MİNERALLER KARBONAT MİNERALLERİ KALSİT (CaCO3) Trigonal, hegzagonal S= 3 ö.a.= 2,175 RENK: Renksiz ŞEKİL: Kayaçlarda genellikle özşekilsiz tanesel agregatlar halinde bulunur ve taneler birbirleri ile kenetlenmiş durumdadır. Mozayik dokuyu oluşturur. DİLİNİM: (1011) ‘e göre çok iyi dilinimlidir. Dilinim yüzeyine dik kesitlerinde birbirini dar açı (75°) ile kesen dilinim izi görülür. Küçük taneli olanlarda dilinim izi görülmez.

İKİZLENME: İkiz düzlemi (0112) olan kayma ikizleri (Polisentetik ikiz lamelleri şeklinde) olağandır. İkiz lamelleri romboederin uzun eksenine ve kristal kenarına paralel durumda bulunur

SÖNME: Dilinim izlerine göre simetrik sönme gösterir. OPTİK ENGEBE: Mikroskop tablasının çevrilmesi ile optik engebede belirgin bir değişikliğin varlığı gözlenir. Optik engebe romboederin uzun köşegeni polarizarün titreşim düzlemine paralel iken yüksek, kısa köşegen paralel iken alçak durumdadır. (0001) yüzeyine paralel kesitleri ise her durumda yüksek optik engebe gösterir. ÇİFT KIRMA: Çok kuvvetlidir. Yüksek dizilere ait inci grisi veya beyazımsı girişim renkleri gösterir. OPTİK ŞEKİL: Tek optik eksenli optik işareti negatif olan bir optik şekil verir. Mekanik basınç sonucu çift optik eksenli olarak da görülebilir. İzokromatik eğriler izlenir. BULUNUŞU: Magmatik kayaçlarda ikincil olarak bulunur. Metamorfizmaya uğrarsa basınç ikizi gösterir. KARBONATİT: Alkali magmatik kayaçlarda karbonat minerallerinin birikimi sonucu gelişen kalsit kristallerine denir. Kalsit Alizarin-s kırmızısı ile boyanır, eflatun-mor rengi alır. Dolomit ise boyanmaz.

ANİZOTROP MİNERALLER KALSİT

DOLOMİT (CaMgCO3) Trigonal S= 3,5-4 ö.a.= 2,87 RENK: Renksiz ŞEKİL: Kristalleri romboeder şeklindedir. Kayaçlarda kalsitin aksine özşekilli ve yarı özşekilli kristalleri halinde bulunur. DİLİNİM: {1011} dilinimi çok iyi gelişmiştir.

İKİZLENME: Polisentetik ikizine rastlanır İKİZLENME: Polisentetik ikizine rastlanır. İkiz lamelleri romboederin kısa ve uzun köşegenlerine paralel durumdadır. Kalsitte ise romboeder kenarlarına ve uzun köşegene paralel durumdadır. SÖNME: Simetrik sönme OPTİK ENGEBE: Değişken ÇİFT KIRMA: Çok kuvvetlidir. Yüksek dizilere ait inci grisi veya beyazımsı girişim renkleri görülür. OPTİK ŞEKLİ: Tek optik eksenli (-)

MANYEZİT (MgCO3) Trigonal S= 4-4,5 ö.a.= 2,96 RENK: Renksizdir ŞEKİL: Özşekilsiz OPTİK ENGEBE: Yönlere göre değişir. ÇİFT KIRMA: Kuvvetli OPTİK ŞEKLİ: Tek optik eksenli (-) BULUNUŞU: Yatak oluşturur. Olivinin bozunmasıyla oluşur.

NEFELİN (KNa3[AlSiO4]4 Hegzagonal s=5,5-6 ö.a.=±2,62 RENK: Renksiz ŞEKİL: Özşekilli kısa prizmatik fenokristallerin c eksenine dik kesitleri altı köşeli, paralel kesitleri kısa dikdörtgen veya hemen hemen kare şeklindedir. DİLİNİM: Belirgin değil. OPTİK ENGEBE: Alçak kanada balzamına çok yakın veya çok az yüksek. İKİZLENME: Göstermez. SÖNME: Paralel ÇİFT KIRMA: Çok zayıf, 1.dizi gri girişim renkleri gösterir. UZANIM İŞARETİ: Dikdörtgen şekilli kesitlerinde negatif OPTİK ŞEKİL: Tek optik eksenli (-) BOZUNMA: Kolay bozunur, sodalit, analsim, kankrite dönüşür. BULUNUŞU: Plütonik, volkanik alkali kayaçlarda bulunur. Kuvarsın imkansız parajenezidir.

Nepheline Observations: Nepheline colourless in interstices cut vertical c cut // c, grey I 1 mm