Yiyecek içecek işletmelerinde maliyetler DR. ÖZLEM NİLÜFER KARATAŞ

Maliyet Gider Harcama Zarar Geniş Anlamda: Bir amaca ulaşmak, bir nesneye sahip olabilmek için katlanılan fedakarlıkların parasal ifadesidir. Dar Anlamda: Üretilmesi amaçlanan mamulün elde edilebilmesi için kullanılan veya tüketilen mal ve hizmetlerin parasal tutarıdır Gider İşletmenin normal faaliyetlerini ve varlığını sürdürebilmesi ve bir gelir elde edebilmesi için belirli bir hesap döneminde kullandığı ve tükettiği mal ve hizmetlerin parasal tutarıdır. Unsurları: Varlık veya hizmetin tükenmiş olması gerekir. Tüketimin ikinci bir faydayı sağlaması gerekir. Tüketimin belli bir döneme ait olması gerekir. Harcama Para ve benzeri araçlarla yapılan ödemedir. Zarar İşletme işlevlerinin yürütülmesi için gerekli olmayan veya normal ölçüleri aşan harcama ve tüketimlerdir.

GİDER - MALİYET - ZARAR VE HARCAMA İLİŞKİSİ ve/veya TÜKETİM Varlık Edinmek İçin Mi? VARLIK MALİYETİ Evet Hayır Üretim Faaliyeti İçin mi? İşletme Faaliyetleri İçin mi? ÜRETİM MALİYETİ Evet Evet Hayır Hayır Gereksiz Yapılan Tüketim DÖNEM GİDERİ Normal Olmayan Tüketim ZARAR

Giderlerin Sınıflandırılması İşletmenin Fonksiyonlarına Göre Sınıflandırma 7/A Çeşit Esasına Göre Sınıflandırma 7/B Faaliyet Hacmiyle İlişkisine Göre Sınıflandırma Mamullere Yüklenmesine Göre Sınıflandırma Kontrol Edilebilirliğine Göre Sınıflandırma

Giderlerin Sınıflandırılması İşletmenin Fonksiyonlarına Göre Sınıflandırma 7/A Çeşit Esasına Göre Sınıflandırma 7/B Faaliyet Hacmiyle İlişkisine Göre Sınıflandırma Mamullere Yüklenmesine Göre Sınıflandırma Kontrol Edilebilirliğine Göre Sınıflandırma

İşletmenin Fonksiyonlarına Göre Sınıflandırma 7/A 710 DİREKT İLK MADDE VE MALZEME GİDERLERİ 720 DİREKT İŞÇİLİK GİDERLERİ 730 GENEL ÜRETİM GİDERLERİ 740 HİZMET ÜRETİM GİDERLERİ DÖNEM GİDERLERİ 750 AR-GE GİDERLERİ 760 PAZARLAMA SATIŞ VE DAĞITIM GİDERLERİ 770 GENEL YÖNETİM GİDERLERİ 780 FİNANSMAN GİDERLERİ ZARARA DÖNÜŞEN GİDERLER 680 ÇALIŞMAYAN KISIM GİDERLERİ 681 ÖNCEKİ DÖNEM GİDER VE ZARARLARI 689 ARIZİ SATIŞ ZARARLARI 659 – 689 DİĞER ZARARLAR

Direkt İlk Madde ve Malzeme Gideri Üretilen mamullerle direkt bağlantısı kurulabilen, yani hangi mamul için ne kadar tüketildiği doğrudan izlenebilen hammadde ve malzemenin maliyetinden oluşur. Örneğin mobilya için sunta, gömlek için kumaş vb. Direkt İşçilik Giderleri Üretilen mamullerle direkt bağlantısı kurulabilen, yani hangi mamul için ne kadar yapıldığı doğrudan izlenebilen işçilik giderlerini kapsar. Genel Üretim Giderleri Direkt İlkmadde ve Malzeme ile direkt işçilik dışında kalan tüm üretim giderleridir.Bu giderler üretilen mamullerle doğrudan bağlantısı kurulamayan(endirekt) giderler niteliğindedir. - Endirekt malzeme - Endirekt işçilik - Yönetsel ve teknik personel giderleri - Amortismanlar ve tükenme payları

Araştırma ve Geliştirme Giderleri Yeni bir mamul veya yöntem geliştirmek ya da mevcut bir mamul veya yöntemde önemli bir iyileştirme sağlamak için gerekli bilgiyi edinmek amacıyla planlı araştırmaların giderleri ile bu araştırmalardan veya diğer kaynaklardan elde edilen bilgilerden yararlanılarak bir mamul tasarımı, örnek mamul(prototip) üretimi vb. faaliyetler bu grupta yer alır. Örn: Dayanıklılık süresi 7 gün olan pastorize taze yoğurdun dayanıklılık süresinin 9 güne çıkarılması için yapılan faaliyetler. Pazarlama Satış ve Dağıtım Giderleri İşletme mamullerine karşı talep yaratılması, üretilmiş mamullerin depolanması, satışı ve alıcılara ya da aracılara teslimi ve satış sonrası hizmetlerin yerine getirilmesi için yapılan giderlerdir. Genel Yönetim Giderleri Diğer gider gruplarının hiçbirisine girmeyen her çeşit işletme giderleridir. Genel kurul giderleri, posta, telefon, temsil, ağırlama vs. Finansman Giderleri Sağlanan borçlarla ilgili faiz, komisyon, kur farkı ve banka giderlerinden oluşur.

Çalışmayan Kısım Giderleri Olağan dışı nedenlerle çalışmayan sürelerde tahakkuk eden işçi ücretleri, kira, amortisman, v.b. gibi (sabit) giderlerdir. Önceki Dönem Gider ve Zararları Önceki dönemlere ait olan, ancak içinde bulunulan dönemde kayda alınan gider ve zararlar, dönemin olağan sonuçlarını etkilememeleri için bu başlık altında gösterilir. Arızi Satış Zararları Satılmak amacıyla edinilmemiş varlıkların (örn; maddi duran varlıklar) satışı halinde, satış bedeli ile kayıtlı değeri arasında olumsuz farkları kapsar. Diğer Zararlar Sayılanların dışındaki zararlardan oluşur.

Çeşit Esasına Göre Sınıflandırma 7/B 790 İLK MADDE VE MALZEME GİDERLERİ 791 İŞÇİ ÜCRET GİDERLERİ 792 MEMUR ÜCRET GİDERLERİ 793 DIŞARIDAN SAĞLANAN FAYDA VE HİZMET 794 ÇEŞİTLİ GİDERLER 795 VERGİ RESİM HARÇ 796 AMORTİSMAN VE TÜKENME PAYLARI 797 FAİZ KOMİSYON VE KUR FARKLARI (FİNANSMAN GİDERLERİ)

İlk Madde ve Malzeme Giderleri İşletme faaliyetlerinde kullanılarak tüketilen maddi yapıya sahip her çeşit malzeme bu grupta yer alır. İlk(ham) Madde, Yardımcı madde, işletme malzemesi, ambalaj malzemesi, kırtasiye ve büro malzemesi bu gruba giren örneklerdir. İşçi Ücret ve Giderleri İşletme faaliyetlerinin yürütülmesi için çalıştırılan işçilerin brüt ücret, prim, ikramiye, tazminat, sosyal yardım vb. giderler ile SSK ve işsizlik sigortası işveren primleri gibi işletme tarafından katlanılan ek ödemeler bu grubu oluşturur. Memur Ücret ve Giderleri İşletmede çalışan yönetici, teknik eleman, memur, büro elemanı, müstahdem vb. personele yapılan ödemelerden oluşur.

Dışarıdan Sağlanan Fayda ve Hizmetler Bu grupta elektrik, su doğalgaz, bakım onarım, danışmanlık, haberleşme gibi işletme dışındaki kişi ve kurumlardan sağlanan yarar ve hizmetlerin bedelleri yer almaktadır. Çeşitli Giderler Mahkeme, Noter, sigorta, ilan ve reklam, sergi, eşantiyon vb. Vergi Resim ve Harçlar Emlak vergisi, motorlu taşıt vergisi, indirilemeyen KDV vb. vergiler Amortismanlar ve Tükenme Payları Faiz, Komisyon ve Kur Farkları

Yöneticilere ait ücretler vb. İlk madde ve malzeme giderleri İlk madde, Yardımcı madde, İşletme malzemesi, Ambalaj malzemesi, Yedek parça, Büro tüketim malzemesi vb. İşçi ücret ve giderleri Brüt Ücretler, Prim ve ikramiyeler, Yasal işveren payları, Kıdem tazminatı karşılık giderler, Sosyal yardımlar, Eğitim ve staj giderleri, Yolluklar vb. Memur ücret ve giderleri Yöneticilere ait ücretler vb. Dışarıdan sağlanan fayda ve hizmetler Elektrik, su, gaz, haberleşme, bakım onarım, danışmanlık hizmetleri, temizlik hizmetleri, dışarıdan sağlanan benzer hizmetler. Çeşitli giderler Risklere karşı sigorta, Reklam ve satışları teşvik, Kira, Eğitim, kültür ve yayın, Sosyal giderler, Yolluk ve seyahat giderleri Mahkeme ve noter giderleri vb. Vergi, resim ve harçlar Emlak vergileri. Motorlu taşıtlar vergisi, Taşıt alım vergisi, Damga vergisi, Mal bedeline dahil edilmeyen gümrük vergileri, Gider niteliğindeki KDV, Belediye resimleri, tapu harçları, belge harçları vb Amortisman ve tükenme payları Maddi duran varlıkların amortismanı, maddi olmayan duran varlıkların itfa payı, madenlerin tükenme payı. Finansman giderleri Faiz, kur farkı, komisyon vb. borçlanma giderleri

Faaliyet Hacmiyle İlişkisine Göre Sınıflandırma Sabit Giderler Yapısal Sabit Giderler Programlanmış Sabit Giderler Değişken Giderler Karma Giderler Yarı Değişken Giderler Yarı Sabit Giderler GİDERLER

Faaliyet Hacmiyle İlişkisine Göre Sınıflandırma Sabit Giderler: Kısa dönemde iş hacminde meydana gelen dalgalanmalardan etkilenmeyen giderlerdir. Kapasitenin yaratılmasını ve faaliyete hazır olunmasını sağlamaktadır. Yapısal Sabit Giderler: Yönetim kararları ile kısa sürede değiştirilmesi mümkün olmayan giderlerdir.(Amortisman ve kira giderleri gibi) Programlanmış Giderler: Yönetimin planlama çalışma sırasında bütçeye konulan giderlerdir.(Reklam giderleri, arge giderleri vb.) Değişken Giderler: İş hacmindeki dalgalanmalara paralel olarak değişme gösteren giderlerdir. Faaliyetlerin durdurulduğu anda bu giderlerin kendiliğinden ortadan kalktığı görülür. Karma Giderler: Yarı Değişken Giderler: İş hacmi sıfır olduğu zaman tümüyle ortadan kalkmayan, ancak iş hacmindeki değişmelere paralel olarak artan ya da eksilen giderlerdir. Maaş + Prim Yarı Sabit Giderler: Kapasite içerisinde belirli faaliyet aralıklarında sabit kalan, ancak bu aralıklar dışına çıkıldığında sıçramalar gösteren giderlerdir. - Geniş Basamaklı Yarı Sabit Giderler - Dar Basamaklı Yarı Sabit Giderler Progresif Giderler Regresif Giderler

FAALİYET HACMİYLE İLİŞKİLERİNE GÖRE GİDERLER Toplam Sabit Gider Toplam Sabit Gider Doğrusu (TL) Toplam Sabit Gider Grafiği 30.000 20.000 50.000 Yönetici Aylıkları 20.000 TL Kira Giderleri 10.000 TL Amortisman Giderleri 20.000 TL 1.000 2.000 3.000 4.000 5.000 Üretim Miktarı Toplam Sabit Gider

FAALİYET HACMİYLE İLİŞKİLERİNE GÖRE GİDERLER Toplam sabit gider birim başına değişir: Birim Sabit Gider 50,00 25,00 16,67 12,50 10,00 1.000 2.000 3.000 4.000 5.000 Üretim Miktarı (Ton/Ay) Toplam Sabit Gider (TL/Ay) (a) Üretim Miktarı (Ton/Ay) (b) Birim Sabit (TL/Ton) (a/b) 50.000 1.000 2.000 3.000 4.000 5.000 50,00 25,00 16,67 12,50 10,00 Birim Sabit Gider Eğrisi

FAALİYET HACMİYLE İLİŞKİLERİNE GÖRE GİDERLER Toplam Değişken Gider Doğrusu Değişken Gider: Faaliyet hacmindeki değişmeleri takip eden giderlerdir.

FAALİYET HACMİYLE İLİŞKİLERİNE GÖRE GİDERLER Toplam değişken gider birim başına sabittir. Birim Değişken Gider Doğrusu

FAALİYET HACMİYLE İLİŞKİLERİNE GÖRE GİDERLER Yarı Sabit Giderler: Basamaklı giderler olarak da ifade edilen yarı sabit giderler, belli faaliyet hacmi aralığında sabit kalan, bu aralıklar değiştiğinde sıçrama yapan giderlerdir. Yarı sabit giderler yaklaşık davranış biçimine göre sabit ya da değişken gider grubuna dahil edilir.. 50

FAALİYET HACMİYLE İLİŞKİLERİNE GÖRE GİDERLER Toplam Yarı Değişken Gider Toplam Değişken Gider Toplam Sabit Gider Yarı Değişken Giderler : Yarı değişken giderler, hem sabit hem de değişken giderleri içeren gider grubudur.

FAALİYET HACMİYLE İLİŞKİLERİNE GÖRE GİDERLER Toplam Gider Doğrusu (TDG+TSG) Toplam Sabit Gider Doğrusu Toplam Gider Grafiği : Toplam giderler hem değişken hem de sabit giderleri içerir. Bu nedenle de yarı değişken giderdir.

Mamullere Yüklenmesine Göre Sınıflandırma ÜRÜN AÇISINDAN DİREKT – ENDİREKT GİDER AYIRIMI Ürünle Doğrudan İlişkisi Kurulabiliyor mu? Parasal Önemi Ürünle Olan İlişkisinin İzlenmesini Gerektiriyor ? ENDİREKT GİDER DİREKT GİDER Hayır Evet

Mamullere Yüklenmesine Göre Sınıflandırma Direkt Giderler Üretilen mamulün bünyesine giren, hangi mamule ne miktarda gittiği kolaylıkla tespit edilebilen giderlerdir. Endirekt Giderler Hangi mamule ne miktarda gittiği kolaylıkla tespit edilemeyen giderlerdir.

Kontrol Edilebilirliğine Göre Sınıflandırma Kontrol Edilebilen Giderler: Sorumluluk merkezi yöneticisinin kararlarından tutarları etkilenen giderlerdir. Kontrol Edilemeyen Giderler: Sorumluluk merkezi yöneticisinin kararlarından tutarları etkilenmeyen giderlerdir.

MALİYET UNSURLARI Direkt İlk Madde ve Malzeme Direkt İşçilik Genel Üretim Giderleri

ÜRETİM MALİYETİ UNSURLARININ ÜRÜNLE İLİŞKİLENDİRME AÇISINDAN SINIFLANDIRILMASI İMMG İÜG MÜG DSFH ÇG VRH ATP DİREKT İLK MAD. VE MALZ. GİD. DİREKT ENDİREKT DİREKT İŞÇİLİK GİDERLERİ DİREKT ENDİREKT ENDİREKT GENEL ÜRETİM GİDERLERİ

İlk Madde ve Malzeme Gideri İlk Madde ve Malzeme Gideri: İşletmede kullanılan tüm hammadde ve malzeme giderleridir. İlk Madde ve Malzeme Gideri Direkt İlk Madde ve Malzeme; ürünün bünyesine giren ve hangi ürüne ne miktar gittiği kolaylıkla tespit edilebilen madde ve malzemedir. Direkt İlk Madde ve Malzeme Endirekt İlk Madde ve Malzeme Yardımcı Madde ve Malzeme İşletme Malzemesi Yardımcı Madde ve Malzeme: Üretilen mamulün bünyesine giren ve üretilmesine yardımcı olan ancak hangi mamul veya mamul grubuna ne miktarda gittiği kolaylıkla tespit edilemeyen madde ve malzemedir. İşletme Malzemesi: Üretilen ürünün bünyesine girmemekle birlikte ancak üretimin kesintisiz olarak sürmesini sağlayan madde ve malzemedir. Temizlik Malzemesi, makine yağı

Direkt İlk Madde ve Malzemenin İşletme İçindeki Akışı Satınalma (Tedarik) Stoklama (Ambar) Üretim

SATINALMA İSTEK FİŞİ Fiş No: İsteği Yapan Ambar: Tarih: Kod No: Miktar Cinsi Açıklama İsteyen: Onaylayan:

Satınalma İstek Fişi No: İsteği Yapan Ambar: Tarih: Teslim Tarihi: SATINALMA FİŞİ Fiş No: Satıcı: Satınalma İstek Fişi No: İsteği Yapan Ambar: Tarih: Teslim Tarihi: Kod No: Miktar Cinsi Açıklama Fişi Düzenleyen: Satınalma Sorumlusu:

İLK MADDE VE MALZEME GİRİŞ FİŞİ Tarih: 22.11.2007 Satıcı: Burdur Şeker Fabrikası Fiş No: A0386 Nakliyeci: 15 AY 191 Stok No: Malzeme Adı Ölçü Miktar Fatura Tutarı Tedarik Gideri Stok Maliyeti Toplam Birim G02 Şeker Çuval 500 3.850 150 4.000 8,00 Ekler : Notlar: Tedarik Gid Dökümü: Nakliye:150 Gümrük: Teslim Eden Teslim Alan İsim İmza

İLK MADDE VE MALZEME İSTEK FİŞİ (İADE FİŞİ) Tarih: 22.11.2007 Gider Yeri No: 10 Gider Yeri Adı: Eritme Fiş No: MO112 Sip No:145 Mamulün Adı: Sert Şekerleme Stok No: Malzeme Adı Ölçü Miktar Birim Maliyeti Tutar Gider Çeş. Hes No: G02 Şeker Çuval 400 8,00 3.200 001 Toplam: 3200 150 Alacak Ekler : Notlar: Tedarik Gid Dökümü: Nakliye:150 Gümrük: Teslim Eden Teslim Alan İsim İmza

İLK MADDE VE MALZEME TESLİM FİŞİ Fiş No: Üretim Bölümü: Sipariş No: Tarih: Kod No: Miktar Fiyat Tutar Açıklama Teslim Alan: Teslim Eden:

STOK KONTROL İŞLEMLERİ Fazla stok bulundurmanın risk maliyeti Fire artar (bozulma, çürüme, paslanma, demode olma) Fazla sermaye bağlanması, finansman giderlerine ve fırsat maliyetine neden olur. Depolama(kira, amortisman), personel, kırtasiye vb giderler artar. Az stok bulundurmanın risk maliyeti Üretimde aksamalar, kar ve prestij kaybına neden olur. Küçük partilerle alım nedeniyle miktar iskontosu imkanı kaybedilir. Küçük partilerle alım nedeniyle taşıma vb. giderler artar.

Yıllık Gereksinim: İşletmenin bir yıl içinde kullanmayı planladığı stok miktarıdır. Tedarik Süresi İlk madde ve malzemenin siparişinden işletmeye teslimine kadar geçen süre. Günlük Tüketim Yıllık Gereksinim / 360 Emniyet Stoku Olağandışı durumlara karşılık işletmede sürekli bulundurulması arzulanan stok miktarıdır. Sipariş Miktarı Sipariş verilecek miktar. Tedarik Süresi İçin Gerekli İlk Madde ve Malzeme Tedarik Süresi x Günlük Tüketim

Stoklama Maliyetleri Sipariş Giderleri Stok Bulundurma Giderleri İlk madde ve malzemenin siparişinden işletmeye teslimine kadar yapılan maliyetlerdir.(Sipariş giderleri ile sipariş sayısı arasında doğrusal bir ilişki olduğu varsayılır, siparişle ilgili personel, kırtasiye nakliye vb.) Stok Bulundurma Giderleri İşletmeye ulaşan stokların üretimde kullanılmasına kadar yapılan maliyetlerdir.(işletmede bulunan stok miktarı ile orantılı biçimde değişmektedir. Stok miktarının belirli bir yüzdesi şeklinde hesaplanır.)

Ekonomik Sipariş Miktarı: Stok bulundurma ve sipariş giderleri toplamının minimum olduğu sipariş miktarıdır. 1- Matematiksel Teknik 2- Tablo Tekniği 3- Grafik Teknik Alış Fiyatı x Stok Bulundurma Gid. Yüzdesi Matematiksel Teknik = 2 x Yıllık Gereksinim x Sipariş Gideri

Yıllık Gereksinim: 9.600 birim Hammadde birim alış fiyatı 10 TL Örnek: Bir üretim işletmesinin üretimde kullandığı X hammaddesine olan yıllık gereksinimi 9.600 birimdir. Hammadde birim alış fiyatı 10 TL, bir parti sipariş başına sipariş gideri 225 TL, stok bulundurma gideri ise ortalama stok miktarı tutarının %30’udur. Her 3 yönteme göre Ekonomik Sipariş Miktarını bulunuz. Yıllık Gereksinim: 9.600 birim Hammadde birim alış fiyatı 10 TL Sipariş başına sipariş gideri 225 TL, Stok bulundurma gideri yüzdesi %30. 10 x 0,30 ESM = 2 x 9.600 x 225 = 1.440.000 = 1.200 birim = 9.600 / 1.200 = 8 Parti(lot) sipariş verilecektir.

STOK DEĞERLEME Fiili (Has, Gerçek) Maliyet Yöntemi Ortalama Maliyet Yöntemi Dönemsel (Basit) Ortalama Maliyet Yöntemi Hareketli Ortalama Maliyet Yöntemi İlk Giren İlk Çıkar (FIFO) Son Giren İlk Çıkar (LIFO) Piyasa Fiyatı ve Alış Maliyetinden Düşük Olanla Değerleme Standart Maliyet Yöntemi Gelecekte İlk Gelecek İlk Çıkar (NIFO)

İLK MADDE VE MALZEME STOK KARTI Adı: Şeker Kodu: G02 Ölçüsü: Çuval Üst Limit: 1.800 Çuval Alt Limit: 200 Çuval Tarih Fiş No Açıklama Giren Çıkan Kalan Miktar Birim Maliyet Tutar maliyet 20.11 A0386 Alış 500 8,00 4.000 22.11 M0112 Üretime 400 3.200 100 800

Fiili Maliyet Yöntemi Üretime gönderilen her ilk madde ve malzeme kendi gerçek maliyeti üzerinden değerlenir. Bunun için satın alınan her ilk madde ve malzeme partisi ambarda ayrı bir yerde stoklanmalıdır. Örnek: İşletme ambarında kilosu 5,00 TL’den 100 kilo., kilosu 5,10 TL’den alınmış 50 kilo. pirinç bulunmaktadır. Kasım ayında ilk parti alıştan 80, ikinci parti alıştan 40 kilo pirinç pilav üretiminde kullanılmıştır. Üretime sevk edilen ve dönem sonunda elde kalan stokların değerini tespit ediniz. Üretime Sevk: 1. Parti 80 kilo x 5,00 = 400,00 2. Parti 40 kilo x 5,10 = 204,00 Toplam = 604,00 D.Sonu Stok 1. Parti 20 kilo x 5,00 = 100,00 2. Parti 10 kilo x 5,10 = 51,00 Toplam = 151,00

Ortalama Maliyet Yöntemi Dönemsel Ortalama: Belirli bir dönemde giren ilk madde ve malzeme tutarları toplamı, o dönemde giren ilk madde ve malzeme miktarları toplamına bölünerek bir ortalama maliyet hesaplanır. Üretime sevk edilen ve dönem sonunda elde kalan stoklar bu değer üzerinden hesaplanır. Örnek: X işletmesinin kullanmakta olduğu Y hammaddesi ile ilgili kasım ayı stok hareketleri aşağıdaki gibidir. Tarih Açıklama Miktar Birim Fiyat --- Geçen Aydan Devir 1.000 100 05.11 Alış 4.000 120 08.11 Üretime Sevk 3.000 - 12.11 2.000 125 15.11 130 20.11 25.11 135 28.11 1.600

Ortalama Maliyet (Dönemsel) Üretime Sevk Edilen İ.M.M. Değeri: 8.600 x 123 = 1.057.800 Dönem Sonu Stok: 1.400 x 123 = 172.200 Toplam = 1.230.000

Muhasebe Kayıtlarını Yapınız. Hareketli Ortalama: Her girişte yeni bir ortalama maliyet hesaplanır, bir sonraki döneme kadar bu maliyet geçerlidir. Tarih Açıklama Giren Çıkan Kalan Miktar Birim Fiyat Tutar Miktar Birim Fiyat Tutar Miktar Birim Fiyat Tutar --- Geçen Aydan Devir - - - - - - 1.000 100,0 100.000 05.11 Alış 4.000 120,0 480.000 - - - 5.000 116,0 580.000 08.11 Üretime Sevk - - - 3.000 116,0 348.000 2.000 116,0 232.000 12.11 Alış 2.000 125,0 250.000 - - - 4.000 120,5 482.000 15.11 Alış 1.000 130,0 130.000 - - - 5.000 122,4 612.000 20.11 Üretime Sevk - - - 4.000 122,4 489.600 1.000 122,4 122.400 25.11 Alış 2.000 135,0 270.000 - - - 3.000 130,8 392.400 28.11 Üretime Sevk - - - 1.600 130,8 209.280 1.400 130,8 183.120 Toplam 9.000 1.130.000 8.600 1.046.880 1.400 130,8 183.120 Muhasebe Kayıtlarını Yapınız.

İlk Giren İlk Çıkar (FIFO) Tarih Açıklama Giren Çıkan Kalan Mik. Birim Fiyat Tutar Mik. Birim Fiyat Tutar Mik. Birim Fiyat Tutar --- Geçen Aydan Devir - - - - - - 1.000 100,0 100.000 05.11 Alış 4.000 120,0 480.000 - - - 1.000 4.000 100,0 120,0 100.000 480.000 5.000 580.000 08.11 Üretime Sevk - - - 1.000 2.000 100,0 120,0 100.000 240.000 2.000 120,0 240.000 3.000 340.000 12.11 Alış 2.000 125,0 250.000 - - - 2.000 120,0 125,0 240.000 250.000 15.11 Alış 1.000 130,0 130.000 - - - 2.000 1.000 120,0 125,0 130,0 240.000 250.000 130.000 5.000 620.000 20.11 Üretime Sevk - - - 2.000 120,0 125,0 240.000 250.000 1.000 130,0 130,000 4.000 490.000 25.11 Alış 2.000 135,0 270.000 - - - 1.000 2.000 130,0 135,0 130,000 270,000 3.000 400,000 28.11 Üretime Sevk - - - 1.000 600 130,0 135,0 130.000 81.000 1.400 135,0 189.000 1.600 211.000 Toplam 9.000 1.130.000 8.600 1.041.000 1.400 135,0 189.000

Önceki örneğe ek olarak; Tarih Açıklama Miktar Fiyat 14.11 Satıcıya İade 300 İLK Alışlardan 30.11 Ambara İade 400 İLK Üretime Sevkten

TARİH AÇIKLAMA GİREN ÇIKAN KALAN MİKTAR BRM. FYT. TOPLAM -------- GEÇEN AYDAN DEVİR - 1000 100 100.000 05.11 ALIŞ 4.000 120 480.000 1.000 08.11 ÜRETİME SEVK 2.000 3.000 240.000 340.000 12.11 125 250.000 14.11 SATICIYA İADE 300 36.000 1.700 204.000 15.11 130 130.000 20.11 39.000 493.000 700 91.000 25.11 135 270.000 28.11 900 1600 121.500 212.500 1.100 148.500 30.11 AMBARA İADE 400 52.000 9.400 8.900 1.081.500 1.500 200.500

İlk Giren İlk Çıkar (FIFO) Tarih Açıklama Giren Çıkan Kalan Mik. Birim Fiyat Tutar Mik. Birim Fiyat Tutar Mik. Birim Fiyat Tutar --- Geçen Aydan Devir - - - - - - 1.000 100,0 100.000 05.11 Alış 4.000 120,0 480.000 - - - 1.000 4.000 100,0 120,0 100.000 480.000 5.000 580.000 08.11 Üretime Sevk - - - 1.000 2.000 100,0 120,0 100.000 240.000 2.000 120,0 240.000 3.000 340.000 12.11 Alış 2.000 125,0 250.000 - - - 2.000 120,0 125,0 240.000 250.000 15.11 Alış 1.000 130,0 130.000 - - - 2.000 1.000 120,0 125,0 130,0 240.000 250.000 130.000 5.000 620.000 20.11 Üretime Sevk - - - 2.000 120,0 125,0 240.000 250.000 1.000 130,0 130,000 4.000 490.000 25.11 Alış 2.000 135,0 270.000 - - - 1.000 2.000 130,0 135,0 130,000 270,000 3.000 400,000 28.11 Üretime Sevk - - - 1.000 600 130,0 135,0 130.000 81.000 1.400 135,0 189.000 1.600 211.000 Toplam 9.000 1.130.000 8.600 1.041.000 1.400 135,0 189.000

SATIŞLARIN MALİYETİ TABLOSU Satılan Ticari Malın Maliyeti Tablosu (Ticari İşletme) Satılan Mamulün Maliyeti Tablosu (Üretim İşletmesi)

Satılan Mamulün Maliyeti Tablosu Direkt İlk Madde ve Mlz. Giderleri xxx D.Başı İlk Mad.Mlz. Stoğu D.İçi Net Alışlar DİMM Alışlar xx DİMM Alış Giderleri DİMM Alış İade (xx) DİMM Alış İskonto Kullanılabilir DİMM: D. Sonu DİMM: (xxx) Kullanılan DİMM Maliyeti Direkt İşçilik Giderleri Genel Üretim Giderleri Dönemin Üretim Giderleri Toplamı Dönem Başı Yarı Mamul Stok Dönem Sonu Yarı Mamul Stok Tamamlanan Mamul Maliyeti Dönem Başı Mamul Maliyeti Satılabilir - Satışa Hazır - Mamul Maliyeti Dönem Sonu Mamul Maliyeti Satılan Mamulün Maliyeti Satılan Mamulün Maliyeti Tablosu (Üretim İşletmesi)

Gelir Tablosu BRÜT SATIŞLAR SATIŞ İNDİRİMLERİ NET SATIŞLAR SATIŞLARIN MALİYETİ BRÜT SATIŞ KARI VEYA ZARARI FAALİYET GİDERLERİ FAALİYET KARI VEYA ZARARI DİĞER FAALİYETLERDEN OLAĞAN GELİR VE KARLAR DİĞER FAALİYETLERDEN GİDER VE ZARARLAR FİNANSMAN GİDERLERİ OLAĞAN KAR VEYA ZARAR OLAĞANDIŞI GELİR VE KARLAR OLAĞANDIŞI GİDER VE ZARARLAR DÖNEM KARI VEYA ZARARI DÖNEM KARI VERGİ VE YASAL YÜK. KARŞILIĞI DÖNEM NET KARI VEYA ZARARI

Örnek Hem üretim hem de ticari faaliyette bulunan bir işletmenin 31.12.2015 tarihi itibariyle satışların maliyeti ve gelir tablosuna ilişkin veriler aşağıdaki gibidir. Yurtiçi Satışlar 324.000 D.Sonu DİMM Stok 18.200 D.Başı İMM: 18.000 Paz.Sat.Dağ.Giderleri 15.600 D.Başı Y.Mamul Stok 8.000 Genel Yönetim Gid. 11.000 D.İ.M.M Alışlar 51.000 Mak.Tesis Amortism. 5.400 D.Başı Mamul Stok 45.000 Bakım Onarım Gid. 4.800 D.İşçilik Giderleri 15.000 D.Başı Ticari Mal Enerji Giderleri (Üretim) 9.000 Ticari Mal Alışları 84.000 Satış İndirimleri 5.000 D.Sonu Ticari Mal St. 9.500 D.Sonu Y.Mamul Stok Faiz Gelirleri 4.500 D.Sonu Mamul Stok 54.000 Reeskont Faiz Giderl. 5.200 Fabrika Bina Kirası 7.500 Olağandışı Gel.Kar 1.400 DİMM Alış İndirimleri 1.000 Ol.Dışı Gider ve Zarar 3.300 İstenen: Satışların Maliyeti ve Gelir Tablosunu Düzenleyiniz.

Satılan Ticari Malın Maliyeti Tablosu Satılan Mamulün Maliyeti Tablosu Dönem Başı Tic. Mal Mevcudu 15.000 Dönem İçi Net Alışlar 84.000 Alışlar 84.000 Alış Giderleri Alış İadesi Alış İskontosu Satılabilir Ticari Malın Maliyeti 99.000 Dönem Sonu Mal Mevcudu 9.500 Satılan Ticari Malın Maliyeti 89.500 Satılan Mamulün Maliyeti Tablosu Direkt İlk Madde ve Mlz. Giderleri 49.800 D.Başı İlk Mad.Mlz. Stoğu 18.000 D.İçi Net Alışlar 50.000 DİMM Alışlar 51.000 DİMM Alış İade 1.000 Kullanılabilir DİMM: 68.000 D. Sonu DİMM: 18.200 Kullanılan DİMM Maliyeti Direkt İşçilik Giderleri 15.000 Genel Üretim Giderleri Kira: 7.500 Enerji: 9.000 Bak-Onar: 4.800 Mak.Tes Amort: 5.400 26.700 Dönemin Üretim Giderleri Toplamı 91.500 Dönem Başı Yarı Mamul Stok 8.000 Dönem Sonu Yarı Mamul Stok 4.800 Tamamlanan Mamul Maliyeti 94.700 Dönem Başı Mamul Maliyeti 45.000 Satılabilir Mamul Maliyeti 139.700 Dönem Sonu Mamul Maliyeti 54.000 Satılan Mamulün Maliyeti 85.700

Gelir Tablosu BRÜT SATIŞLAR 324.000 SATIŞ İNDİRİMLERİ 5.000 NET SATIŞLAR 319.000 SATIŞLARIN MALİYETİ Satılan Mal: 89.500 Satılan Mamul: 85.700 175.200 BRÜT SATIŞ KARI VEYA ZARARI 143.800 FAALİYET GİDERLERİ Paz.Sat.Dağıtım: 15.600 Genel Yön.Gid:11.000 26.600 FAALİYET KARI VEYA ZARARI 117.200 DİĞER FAALİYETLERDEN OLAĞAN GELİR VE KARLAR Faiz Gelirleri 4.500 4.500 DİĞER FAALİYETLERDEN GİDER VE ZARARLAR Reeskont Gid. 5.200 5.200 FİNANSMAN GİDERLERİ -- OLAĞAN KAR VEYA ZARAR 116.500 OLAĞANDIŞI GELİR VE KARLAR 1.400 OLAĞANDIŞI GİDER VE ZARARLAR 3.300 DÖNEM KARI VEYA ZARARI 114.600

Örnek :Bir üretim işletmesinden 2015 sonu itibariyle hesaplarından alınan bakiyeler aşağıdaki gibidir. Bu verilerden hareketle Harflerle ifade edilen bilinmeyenleri bulunuz. Örnek 1 Örnek 2 Mamul Stok (1 Ocak) 10.000 8.000 Kullanılan DİMM 16.000 12.000 Direkt İşçilik 26.000 22.000 Genel Üretim Giderleri 14.000 - D - DİMM Alışlar 18.000 Satışlar 84.000 63.600 Alıcılar (1 Ocak) 4.800 Alıcılar (31 Aralık) 8.200 Satılan Mamul Maliyeti - A - 44.000 Satıcılar (1 Ocak) 4.000 Satıcılar (31 Aralık) 9.000 12.400 Mamul Stok (31 Aralık) - B - 10.600 Brut Kar 22.600 - C - Y. Mamul Stok (1 Ocak) --- 1.600 Y. Mamul Stok(31 Aralık) 6.000

A gelir tablosundan bulunur. BRÜT SATIŞLAR 84.000 SATIŞ İNDİRİMLERİ - NET SATIŞLAR SATIŞLARIN MALİYETİ (A) 61.400 BRÜT SATIŞ KARI VEYA ZARARI 22.600 Örnek 1 A gelir tablosundan bulunur. Satılan Mamulün Maliyeti Tablosu Direkt İlk Madde ve Mlz. Giderleri 16.000 Kullanılan DİMM Maliyeti Direkt İşçilik Giderleri 26.000 Genel Üretim Giderleri 14.000 Dönemin Üretim Giderleri Toplamı 56.000 Dönem Başı Yarı Mamul Stok - Dönem Sonu Yarı Mamul Stok Tamamlanan Mamul Maliyeti Dönem Başı Mamul Maliyeti 10.000 Satılabilir Mamul Maliyeti 66.000 Dönem Sonu Mamul Maliyeti (B) 4.600 Satılan Mamulün Maliyeti (A) 61.400

Satılan Mamulün Maliyeti Tablosu Gelir Tablosu BRÜT SATIŞLAR 63.600 SATIŞ İNDİRİMLERİ - NET SATIŞLAR SATIŞLARIN MALİYETİ 44.000 BRÜT SATIŞ KARI VEYA ZARARI (C)19.600 Örnek 2 Satılan Mamulün Maliyeti Tablosu Direkt İlk Madde ve Mlz. Giderleri 16.000 Kullanılan DİMM Maliyeti 12.000 Direkt İşçilik Giderleri 22.000 Genel Üretim Giderleri (D)17.000 Dönemin Üretim Giderleri Toplamı 51.000 Dönem Başı Yarı Mamul Stok 1.600 Dönem Sonu Yarı Mamul Stok 6.000 Tamamlanan Mamul Maliyeti 46.600 Dönem Başı Mamul Maliyeti 8.000 Satılabilir Mamul Maliyeti 54.600 Dönem Sonu Mamul Maliyeti 10.600 Satılan Mamulün Maliyeti 44.000 46.600 + 6.000 – 1.600 = 51.000 54.600 – 8.000 = 46.600 44.000+10.600 = 54.600