Etkili iletişim ÖĞRETMEN- YÖNETİCİ İLETİŞİMİ HAZIRLAYAN: ÇAPAN AKKUŞ Kaynak: www.sosyal-bilgiler.com

İnsan İlişkilerinde Küçük Şeyler Küçük şeyler, doğa- insan etkileşiminde olduğu kadar, insanlar arasındaki iletişimlerde de önemlidir. Konuşurken, tek bir kelimeye alınırız veya tek bir kelimeye seviniriz. Birbirimizin yüz ifadelerinden, en küçük mimiklerinden sürekli anlam çıkarmaya çalışırız. Karşımızdakinin sözleri ile mimikleri arasındaki küçük çelişkiler bizi çok ilgilendirir. Örneğin birisi bizi evine davet ettiğinde, bu daveti yürekten mi yoksa usulen mi yaptığı konusunda ipucu yakalamak için onun yüz ifadesini inceleriz. (Dökmen, Küçük şeyler, 2005, s. 13)

Kişiler arası iletişim Kişilerin yüz yüze karşılıklı konuştukları durumlarda olur. GERİ İLETİM: Karşıdakinin söylediklerinden, yüz ifadesinden, sesin tonundan, bedenin duruşundan, söylediklerimize nasıl tepkide bulunduğu anlaşılır. İLETİŞİM ORTAMI: Yakın ilişkilerin ortaya çıkarabildiği özel, mahrem durumlardan, oldukça yapılaşmış resmi durumlara kadar geniş bir yelpaze içinde değişiklik gösterebilir.

ULAŞIM SINIRLAMASI: Kişiler arası iletişimde ulaşılabilecek insanların sayısı sınırlıdır. ETKİ: Yeni tutumların oluşmasında ya da eski tutumların değişmesinde yüz yüze yapılan konuşmalar etkilidir. (Cüceloğlu,İnsan İnsana,2009, s. 221, 222)

Olumsuzu Olumluya Dönüştürme ve Bütünleşme Yaşamı sürdürebilme uyanış ve temel sorunların farkına varış basamaklarında başarılı oldukça, temel sorunlara daha başka gözle bakmaya hazır hissedecek ve bir anlamda bu temel sorunları olumlu güç kaynakları haline dönüştüreceksiniz. Daha sonra olumsuzu olumluya dönüştürmekle yetinmeyecek, yeni kazandığınız kişilik boyutlarınız arasında ilişkiler kurarak bir bütünlük kazanmaya başlayacaksınız. (Cüceloğlu, İçimizdeki Çocuk, 2009, s. 225)

+ - - + İletişim Matrisi ORTAM (-, -) KORKU 2. (-, +) HAYAL KIRIKLIĞI - + (-, -) KORKU 2. (-, +) HAYAL KIRIKLIĞI (+, -) ÖFKE 4. (+, +) HUZUR + - BİREY

KORKU ORTAMI: Ortam bireye olumsuz mesajlar vermektedir; bire de kendini zaten böyle hissetmektedir. HAYAL KIRIKLIĞI ORTAMI: Kendilerini insan muamelesine layık görmeyen insanlara, insanca davranılan bir ortamı temsil etmektedir. ÖFKE ORTAMI: Kendiyle barışık, özbenlik bilinci olumlu fakat gösterilen muamelenin kötü olduğu ortamlar. HUZUR ORTAMI: Hem bireyin hem de ortamın olumluda buluştuğu yerdir. (Cüceloğlu, ‘Keşke’ siz Bir Yaşam İçin İletişim, 2009, s. 144, 145, 146)

Genel Bilgi Okulda kültür oluşturma yöneticini işidir. Kültür ise; insanoğlunun elinin ve aklının ortaya koyduğu her şeydir. Okulda oluşturulan olumlu hava okulun verimliliğine de olumlu yansır. Olumlu iklime sahip okullarda sınıf yönetimi de kolaylaşır. Öğretmen yönetici iletişimsizliğinden oluşan çatışmalar, dedikodular sınıf içi iletişimi de olumsuz yönde etkilemektedir. Okulda olumlu kültür oluşturmada iletişimin önemi büyüktür. ( Hoşgörür, 2005, s. 118) (canlandırma)

Okul yöneticisi ve öğretmenler yapacakları işler konusunda yeterli bilgiye sahip olmadıkça işleri etkili bir şekilde gerçekleştiremezler. Yöneticinin gönderdiği anlam ve sembollerle okulda öğretmeni etkilemesi ve öğretmenin bunlara göre davranış gösterip yöneticiye yanıtlamasına ‘’yönetsel iletişim’’ denir. ( Hoşgörür, 2005, 109)

Yöneticinin okulun sorunlarını yakından tanıyabilmesi için, öğretmenlerden gelecek iletilere açık olması gerekmektedir. Öğretmenlerden gelecek iletilere açık olma, olumlu duygularla birlikte olmalıdır. Yöneticinin olumsuz duygularla yaklaşması yönetici- öğretmen arasındaki iletişimi zedeler. (Hoşgörür,2005, s. 109)

Öğretmen- Yönetici Diyalogu ÖĞRETMEN AÇISINDAN Yunus gibi olmalı… Yunus Emre, Taptuk Emre dergahına mürit olduğu zamanlarda dergaha taşıdığı odunların özellikle düzgün, bir o kadar da dosdoğru olmasına özen gösterirmiş. Bir gün Taptuk Emre, Yunus ‘a odunların niçin özellikle düzgün olmasına dikkat ettiğini sormuş. Yunus Emre şöyle cevap vermiş: -Şeyhim! Sizin dergahınızın kapısından, odunun bile eğrisi giremez.

Bu nedenle öğretmen gerek dış görüntüsü itiberiyle, gerekse iç dünyası itibariyle, özellikle idarecileriyle kuracağı diyalog konusunda okuluna eğrilik adına bir şey sokmamalı ve sokmamaya itina göstermeli. Kurumuna başkalarının eğrilerini değil daima kendi doğrularını getirmelidir.

Bir beklenti içinde olmamalı Öğretmen, başkaları beni fark etsin, onlar beni ödüllendirsin amacıyla çalışma yapmamalı. Farkındalık beklentisi aslında sağlıklı bir beklenti değildir. Hatta idarecilerden bir iltifat, bir ödüllendirme beklerken; ‘’ Ben şunları… şunları… yaptım. Bunları siz de fark etmelisiniz. Beni ödüllendirmelisiniz.’’ tarzında bir yaklaşım sergilememeli. Bu tarz bir yaklaşım yöneticilerin antipatisini kazanmaya ve onların öğretmen hakkında olumsuz düşünmelerine sebep olacaktır. (canlandırma)

Diyaloglarda saygılı olmak Bir kimseyi beğenmeyebilir, hatta eleştirebilirsiniz de. Ancak bu, o kişinin milleti adına temsil ettiği makama saygısızlık yapmanızı gerekli kılmaz. Sosyal statüye(makama) saygılı olmak kişide her zaman saygınlığın göstergesidir. (canlandırma)

Geçmişten Ders alabilme Kapıyı sert çarparak çıkmayın; bir gün gelir aynı kapıyı tekrar tıklamak mecburiyetinde kalırsınız. Bir gün bir adam lokantanın önünden geçerken gözü lokantanın camındaki bir yazıya takıldı. Yazı aynen şöyleydi: Siz yiyin torununuz ödesin. Adam sevinçle içeri daldı ve fırsat bu fırsat deyip ne bulduysa yedi. Çıkarken garson elindeki hesap pusulasını adama uzattı. Adam şaşkın bir vaziyette garsona dedi ki: Hani lokantanın camında ‘’Siz yiyin torununuz ödesin.’’ yazıyordu. Evet. Ama bu size verdiğim sizin dedenizin hesabıydı. (canlandırma)

Yapıcı olmak eğitim gerektirir Sorumluluk mevkilerinde olan yöneticiler her eleştiriye karşılık vermemeli, müsamaha ve etkili ve yapıcı iletişimin en temel şartının, farklı düşüncelere saygı göstermek olduğunu unutmamalıdır. (canlandırma)

Sıra Dışı Olmak Sıra dışı olmak, bazen marjinal olmayı ve kuraldışı olmayı akla getirebilir. Lakin tam tersine sıra dışı olmak, çoğunlukla alışılagelmişin dışında bir ahlak kuralının karakterize edilmesi durumunda da ortaya çıkabilir.

Formal- İnformal Yönetim Yaklaşımları İdareci Açısından Formal- İnformal Yönetim Yaklaşımları Size düşen öndekilerin hizmetlerini göklere çıkarmaktır. Sizin yapmış olduğunuz hizmetlere gelince… Bırakın ona da arkadakiler karar versin. (canlandırma)

Makam yükseldikçe Kusuru kendisine söylenmeyen adam belli bir müddet sonra ayıbı hüner sayar. İnsan güçlenince birtakım ince noktaları kaçırmaya, onu oraya getiren temel referansları kaybetmeye başlıyor. ‘’Hatırlıyorum, Harvard’ ın yüksek yönetim kursunda hocanın birisi dedi ki: ‘Liderin üç şeyde çok dikkatli olması lazım. Bir, görevini iyi yapmalıdır. İki, yerine kendi gittiği zaman orayı dolduracak kimseleri yetiştirmelidir. Üç, gideceği yere de hazırlıklı olmalıdır.’’ (Korkut Özal)

İnsanların formasyonlarında ‘’Allah bile, insanlar hakkındaki hükmünü ömürleri sona erdikten sonra veriyor da, biz aciz insanlar kim oluyoruz ki onları, birkaç kez görmekle, haklarında iki- üç yazı okumakla, birkaç dedikodu dinlemekle haklarında hüküm verebiliyoruz.’’ ( Dale Carnage)

İdareci kadrosuna güvenmeli Ben şöyle bir bakıyorum da, tarihte liderlik vasfıyla gelen insanlarda görülen bir özellik de insanlara olan vefa duygusunu muhafaza etmektir. Hep vefalı davranmışlardır. ( Abdülhamit Oruç)

Meslek arkadaşlarını rencide etmeme Krize dönüşmeyen küçük sarsıntıların ilişkileri daha gerçekçi zeminlere oturttuğu biliniyor. Ferdi hayatta böyle olduğu gibi toplum katmanları arasındaki ilişki de benzer seyir izler. (Bülent Korucu)

Yönetim Acelecilik ve Dar görüşlülüğü Kaldırmaz. ‘’ Mezarlar ‘ ben olmazsam olmaz’ diyen adamlarla dolu.’’ (Ali Bayramoğlu)

Alışmak Her Şeyi Sıradanlaştırıyor ‘’İlişkilerime uzun dönemli bakarım. Takım olarak var olabilmeyi çok önemserim. Zorlayıcı bir yöneticiyimdir. Hiçbir zaman sıradan bir uygulamayla yetinmem. İstediklerimi net ifade ederim. Hep aynı şeyi konuşuyor ve ilerleme kaydetmiyorsak o zaman kızarım.’’ (Serpil Timuray)

Bebekler ile Müdürler Arasındaki Benzerlikler YORUMSUZ Bebekler ile Müdürler Arasındaki Benzerlikler Her ikisine de sahip olduğunuz da, başlangıçta çok sevinirsiniz, ancak ileride başınıza neler açabileceklerini düşünemezsiniz. İkisi de çok sabırsızdır. İsteklerinin hemen yerine getirilmesini isterler. İstekleri hemen olmazsa bağırıp çağırmaya, ortalığı birbirine katmaya başlarlar. İkisinin de belleği zayıftır; bir gün önce onlar için yaptığınız onca şeyin önemi yoktur. Her ikisinin de arada gazını almalısınız. İkisi de size teşekkür etmez.

Siz ikisine de çok şey verdiğinizi düşünürsünüz Siz ikisine de çok şey verdiğinizi düşünürsünüz. Onlar ise size açıkça bir şey vermemektedir. Siz’’ seviyor ama belli etmiyor’’ diye kendinizi rahatlatırsınız. İkisi de size kötü davranır, tırmalar, hatta fırsat verirseniz sizi ısırırlar. Siz çocuğunuza bakıp, ‘büyüyünce geçer’, amirinize bakıp ‘bir gün değerimi anlayacak’ dersiniz. Ama o gün hiç gelmez; çocuk büyür ergen olur, yüzünüze kapıyı çarpar, amiriniz yaşlanır, yüzünüze dosyayı fırlatır. Bebeğiniz de amiriniz de sizin empatik beceriniz geliştirir. Bebeğinizin ağlamasının gaz ağlaması mı, yoksa acıkma ağlaması mı olduğunu kısa sürede kavrarsınız. Amirinizin hoşnutsuzluğunun işten mi, yoksa kendinden mi kaynaklandığını da kısa sürede öğrenirsiniz.

Her ikisinin de yüzünde tebessüm belirtisi ararsınız Her ikisinin de yüzünde tebessüm belirtisi ararsınız. Bebeğiniz yüz kaslarını hafifçe oynattığında ‘Bana gülümsüyor!’ diye bağırırsınız. Benzer şekilde amirinizin de yüzüne bakıp, ‘’Bugün bana hafifçe gülümsedi.’’ dersiniz. İkisinin de kelimelerinden anlam çıkarmaya çalışırsınız. Bebeğiniz ‘’A…’’ dediğinde ‘’ Anne dedi’’, ‘’B…’’ dediğinde ‘’ Baba dedi’’ diye heyecanlanırsınız. Müdürünüz ise ‘’ T…’’ dediğinde, teşekkür ettiğini düşünürsünüz. Bazen her ikisinden de bıktığınız düşüncesi geçer aklınızdan ama hemen suçluluk duyar, günah işlediğinizi düşünürsünüz, ‘’ Allah eksikliklerini göstermesin.’’ dersiniz.

Her ikisi de benmerkezcidir; sizin tek işinizin kendisi olduğunu düşünür. Sizin kendinize ait bir özel yaşamınız olduğundan habersizdir. Gecenin bir yarısında bebeğiniz pıtır pıtır gelip, eşinizle aranıza girer, müdürünüz ise sürekli cep telefonunuzu açık tutmanızı ister, böylece o da ‘’gecedir, özeldir’’ demeden yatak odanıza girmiş olur. ( Üstün Dökmen- Küçük Şeyler 2)

Öğretmen – Yönetici İletişimini Etkileyen Engeller Yönetici- öğretmenin kişisel özellikleridir. Çok hızlı ya da yavaş konuşmak, sözcükleri yutmak, söylenenler arasındaki kopukluk ve tutarsızlık, teknik terimler, anlamı belirsiz kavramlar kullanma, uzun konuşma… gibi nedenler iletişimi olumsuz yönde etkilemektedir.

İletişimi etkileyen diğer bir engel de örgütün havasıdır İletişimi etkileyen diğer bir engel de örgütün havasıdır. Bir eğitim kurumunda öğretmen- yönetici ve diğer personel elemanları arasında güven yoksa, söylenenden farklı anlam çıkarılıyorsa, kişiler arasında derin görüş ayrılıkları varsa etkili iletişim kurmaktan söz edilemez.

İletişimi engelleyen diğer bir sebep de örgütsel engellerdir, Denetim sırasında meydana gelen olaylar, eğitim kurumunda denetim öncesi yönetici- öğretmen, öğretmen- öğretmen arasında yaşanan çeşitli olaylar yönetici öğretmen iletişimini engelleyebilir. (Yıldırım, 2001: s. 4)

Başarılı bir yöneticinin özellikleri İnsana öncelik tanıyan ve ustaca insan unsurunu kullanmasını bilen kişidir. Dinleme, anlama ve muhakeme edebilendir. Mevzuuyla bütünleşip hasrı nazar edebilendir. Sağlam bir niyet sahibidir. Peşin hükümlü değildir. Latif ve anlaşılabilir bir konuşma tarzına sahiptir. Hep başarıya endekslidir ve başarıyı arayıcıdır. Yaptığı işin amacına ve gayesine vakıftır.

Ben merkezli hareketten ziyade takım ruhuna önem verir. İç dengeyi ve ahengi temsil edebilecek elemanlarla çalışır. Kavramsal düzeyde meseleleri ele alır. Sanal ortamda öngörüler ve hedefler ortaya koyar. Yöneticinin iletişime kapalılığı ve iletişimde içten olmayışı okulda yenileşmeye ve yaratıcılığa engel olarak sorunları örter, verimliliği azaltır, yabancılaşmayı artırarak öğretmenlerin kuruma bağlılığını azaltır. Yönetici ve öğretmen iletişiminde uzmanlık, açıklık, güvenilirlik, tutarlılık ve yansızlık önemli unsurlardır. ( Hoşgörür, 2005: s. 119)

Yöneticilerin görevleri Okul yönetiminin görevi, okulu amaçlarına uygun olarak yaşatmaktır. Okulu, amaçlarına uygun olarak yaşatmak ise örgütteki insan ve madde kaynaklarını en verimli bir şekilde kullanmakla gerçekleşir. Okul yönetiminin önemini, okul yöneticisinin yetki ve sorumluluğu da belirler. Gerçekte müdür, atama ile geldiğinden formal yetkilerinden güç alan bir üsttür. Ancak okuldaki diğer öğeler tarafından benimsenirse, liderlik vasfını kazanabilir. ( Ada ve Ünal, Öğretmenlik mesleğine giriş, 2004, s. 81

ÖĞRETMENLER İÇİN; İnsanların hayırlısı insanlara faydalı olanlardır. Bütün zaferleri, iyimser insanlar kazanmıştır. Kalbine giremediğimiz öğrencinin, kafasına giremeyiz. Öğretmenlik göze bakıp kalbe hitap etme sanatıdır. Öğretmen, yürekleri sevgiyle fethe çıkan kahramanlardır. Başarı ve mutluluk, bütün yüreklerin hasretidir. Kendini büyük ideallere adamış, yüreği sevgi dolu kahramanların yenemeyeceği güçlük yoktur. (Kavaklı, 2008, s. 7, 8)

Dağınık verilen sözleri bu teknikle bulmaya çalışalım… KARTOPU TEKNİĞİ Dağınık verilen sözleri bu teknikle bulmaya çalışalım…

HOROZLAR-Kİ- VARDIR- GÜNEŞ-ONLAR ÖTTÜKLERİ- SANIRLAR- İÇİN- DOĞUYOR- ÖYLE

Öyle horozlar vardır ki, güneş onlar öttükleri için doğuyor sanırlar. LEDRİC DUMONT

YANINDA- KİMSENİN- KİTAP- SESSİZ- OL- CAHİL- GİBİ

Cahil kimsenin yanında kitap gibi sessiz ol. MEVLANA

YARATIRLAR- TATLI- TATLI- SÖZLER- YANKILAR

Tatlı sözler, tatlı yankılar yaratırlar… K.WALTON

ALÇALTARAK- YÜKSELTEREK- ÇEVRENDEKİLERİ- DEĞİL- KENDİNİ- BÜYÜYEBİLİRSİN- GERÇEKTEN

Çevrendekileri alçaltarak değil, kendini gerçekten yükselterek büyüyebilirsin. WİLHEM REİCH

AFFETMEYEN- KÖPRÜYÜ- KİMSE- ÜZERİNDEN- GEÇMEK-OLUR- ZORUNDA- OLDUĞU- YIKMIŞ- BAŞKALARINI- KENDİSİNİN- DE

Başkalarının affetmeyen kimse, kendisinin de üzerinden geçmek zorunda olduğu köprüyü yıkmış olur. GEORGE HİERBDERT

BÜYÜK- İNSAN- BİR- KARŞI- MUAMELESİNDE- GÖSTERİR- İNSANLARA- KÜÇÜK- KENDİSİNDEN- BÜYÜKLÜĞÜNÜ

Büyük bir insan büyüklüğünü kendisinden küçük insanlara karşı muamelesinde gösterir. CORLYLE

TOLERANSTIR- SOSYAL- DUYGU- EN- FAYDALI- HAYATTA- YÜCE

Sosyal hayatta en faydalı yüce duygu toleranstır. E. MONMARSON

SAĞLAYACAK- KURTULUŞUNU- ERDEM- EN BÜYÜK- İNSANLIĞIN- TOLERANSTIR

İnsanlığın kurtuluşunu sağlayacak en büyük erdem toleranstır. HENDRİK WILHEM VAN LOON

FORMÜLÜNÜN- BAŞARI- TEK- ÖNEMLİ- BİLEŞENİ- EN- GEÇİNMEYİ- İYİ- BİLMEKTİR- İNSANLARLA

Başarı formülünün en önemli tek bileşeni, insanlarla iyi geçinmeyi bilmektir. THEODORE ROOSEVELT

KAYNAKÇA Doğan Cüceloğlu, İnsan İnsana, Remzi Kitabevi, 39. Baskı,İSTANBUL, 2009, Doğan Cüceloğlu, ‘Keşke’siz Bir Hayat İçin İletişim, Remzi Kitabevi, 31. Baskı, İSTANBUL, 2009 Doğan Cüceloğlu, İçimizdeki Çocuk,Remzi Kitabevi, 40. Baskı, İSTANBUL, 2009 Üstün Dökmen, Küçük Şeyler,Sistem Yayınları., 5. Baskı,İSTANBUL, 2005 Üstün Dökmen, Küçük Şeyler 2, Sistem Yayınları, 2. Baskı, İSTANBUL, 2006 Prof. Dr. Sefer Ada ve Prof. Dr. Semra Ünal, Öğretmenlik Mesleğine Giriş, Marmara Üniversitesi Yayın No: 684, 3. Baskı, İSTANBUL, 2004 Ali Erkanlı Kavaklı, Hayata Gülen Öğretmen, Bilge Yayınları, 3. Baskı, İSTANBUL, 2008 İshak Doğan, Konuşma Sanatı, Uysal Yayınları, 1. Baskı, KONYA, 1999 Akın Alıcı, Hayata Yön Veren Sözler, Epsilon Yayınları, 1. Baskı, İstanbul 2004 Pedagojik formasyon ve rehberlik merkezi, İsmail Can, yasamrehberlik.blogspot.com.tr Ademtolunayfenlisesi.k12.tr/…servisi/ögretmenlere/ögretmen_yönetici.doc