NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ İMAL USULLERİ TALAŞLI İMALAT NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ © Mühendislik Mimarlık Fakültesi mmf.nisantasi.edu.tr

NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ © TALAŞLI İMALAT Bir malzemeye istenen özellikleri kazandırmak (yüzey, şekil ve boyut) için bir takım ve güç kullanılarak yapılan, iş parçası üzerinden tabaka şeklinde malzeme kaldırma işlemine talaşlı imalat denir. Ayrılan malzeme tabakasına da talaş denir. TALAŞLI İMALATIN AVANTAJLARI Farklı malzemeler işlenebilir Talaşlı imalat ile farklı geometri ve boyutlarda parçalar elde edilir Düzgün ölçüler ve temiz yüzeyler elde edilebilir TALAŞLI İMALATIN DEZAVANTAJLARI Malzeme tüketimi fazladır İşlem süresi diğer üretim yöntemlerine göre daha uzundur NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ ©

NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ © Metal, plastik, ahşap ve taş gibi malzemeleri işleyen ve bunlara belirli bir şekil veren üretim araçlarına takım tezgahı denir Parçalara istenen şekli vermek ile gerek tekil olarak gerekse takım tezgahına bağlanılarak kullanılan talaş kaldırma araçlarına takım adı verilir. Takımların sertliği işleyeceği parça sertliğinden daha fazla olur.   Talaşlı imalatta uygulanan üç temel hareket şunlardır: 1) Kesme hareketi 2) İlerleme hareketi 3) Talaş derinliği Talaşlı imalat işlemleri (ve dolayısıyla tezgahları), bu üç temel hareketin takım veya iş parçası tarafından yapılma tarzına göre farklı isimler alırlar.     NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ ©

NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ © TALAŞLI İMALAT TERMİNOLOJİSİ Talaş yüzeyi: Takımın kaldırıla ntalaşla temas eden yüzeyidir. Yeni oluşan talaşın akışını yönlendirir Talaş açısı: İş parçası yüzeyine çizilen dikeyle, talaş yüzeyi arasındaki açıdır. Pozitif veya negatif olabilir. Talaş kaldırma işlemini etkileyen en önemli geometrik faktördür Takım yan yüzeyi Kesici kenar Boşluk açısı: Takımın yan yüzeyiyle iş parçasının yeni oluşan yüzeyi arasındaki açıdır. Yan yüzeyle iş parçası arasındaki sürtünmeyi önler NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ ©

NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ © TAKIMIN HAREKETİ Talaş kaldırmanın gerçekleşebilmesi için iş parçasıyla, kesici takım arasında bağıl bir hareketin olması gerekir Esas kesme işlemini yapan birincil hareket belli bir V hızıyla gerçekleşir. Buna “kesme hızı” adı verilir. Birimi m/dakika veya m/s’dir (s : saniye) Takım iş parçası boyunca yana doğruda hareket etmelidir. Bu hareket çok daha yavaş bir hızda gerçekleşir. Bu harekete “ilerleme” denir. Birimi mm’dir. İlerleme aynı zamanda kaldırılmamış talaş kalınlığını ifade eder. İlerleme f ile gösterilir “Kesme derinliği” kesici takımın ş parçası yüzeyinden içeri girdiği derinliktir. Birimi mm’dir. “d” ile gösterilir NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ ©

NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ © TALAŞ KALDIRMA HACMİ Kesme hızı, kesme derinliği ve ilerleme kaldırılacak talaşın hacmini belirler. Bu üç terimin çarpılması bazı talaşlı imalat işlemleri (Özellikle tek takımla gerçekleştirilen işlemler) için birim zamanda kaldırılan talaşın hacmini verir: R = V f d R: Birim zamanda kaldırılan talaş hacmi, mm3/s PASO Takımın, bir geçişte parça üzerinden kaldırdığı malzeme tabakasına denir. Paso aşağıdaki parametrelere göre seçilir İşlenecek Tabakanın Kalınlığına İstenilen Yüzey Kalitesi Tezgah Gücü NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ ©

NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ © KABA TALAŞ Kaba talaş kaldırma, kısa sürede büyük miktarda talaş kaldırma işlemidir. Amaç son ürün geometrisine yakın bir geometriye hızlı bir şekilde ulaşmaktır. Kaba talaş işlemleri yüksek ilerleme (0.4-1.25 mm/dev) ve kesme derinliklerinde (2.5 -20 mm) gerçekleştirilir. İş parçası yüzey kalitesi düşük olur. Genellikle ilk talaş kaldırma işlemi olur. İNCE TALAŞ İnce talaş kaldırma genellikle final işlem olur. Kaba talaş kaldırma işlemi hiçbir zaman parçayı son boyutlarına getirecek düzeye kadar yapılmaz. Parçanın son boyutlarına getirilmesi, gerekli tolerans ve yüzey kalitesinin elde edilmesi ince talaş kaldırmayla gerçekleştirilir. İnce talaş işlemleri düşü ilerleme (0.125-0.4 mm/dev) ve kesme derinliklerinde (0.75-2.5mm) gerçekleştirilir. İnce talaş kaldırmada, kaba işleme kıyasla daha yüksek kesme hızları kullanılır. İmalatta genellikle önce bir veya ik ikaba talaş işlemini takiben bir veya iki ince talaş işlemi yapılır. NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ ©

NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ © TALAŞ OLUŞUMU Kesici takım V kesme hızıyla iş parçasına yaklaşır. Kesici takımın iş parçası temasından sonra, iş parçası farklı mekanik ve termal kuvvetlere maruz kalır. Devam eden kesme işleminde malzemenin akma sınırına gelinir. Bu noktaya kadar yapılan işlemler malzemenin elastik deformasyon bölgesinde olduğundan, bu noktada kesme işlemi durdurulur veya geri çekilirse, malzeme ilk haline geri dönebilir. Devam eden kesme işlemi ile malzemenin akma sınırı geçilerek, kalıcı deformasyonların oluşturulduğu plastik davranış bölgesine girilir. Gerilmeler malzemenin akma sınırını aştığında talaş olarak adlandırılan yüzey katmanları, iş parçası boyunca takımın kesme yüzeyinden kayarak parçadan ayrılır. Bu bölgede kuvvetlerin durdurulması veya geri çekilmesi halinde, malzemenin eski haline dönmesi gibi bir durum söz konusu değildir. Bu işlemin süreklilik arz etmesi halinde malzemenin talaş oluşumu meydana gelir. NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ ©

NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ © TALAŞ TİPLERİ Sürekli Talaş : Sürekli talaş, yüksek kesme hızları ve/veya talaş açılarında sünek malzemelerin işlenmesi durumunda ortaya çıkan bant, karışık bant, yada seyrek dolanımlı bant biçiminde oluşur. Sürekli talaşın alt türleri vardır: Yığılma kenarlı sürekli talaş ve dilimli talaş (Yarı kesintili) Süreksiz Talaş : Süreksiz talaşlar çoğunlukla şu şartlarda oluşur; Kırılgan iş parçası malzemeleri işlenirken, Sert inklüzyon (kalıntı) veya impuriteler (saf olmayan) ihtiva eden malzemeler veya yapısında grafit lameller ihtiva eden dökme demir gibi malzemeler işlenirken, Çok düşük veya çok yüksek kesme hızlarında, Fazla talaş derinliği, Düşük talaş açısı, Etkin bir soğutma sıvısının olmaması, Takım tezgâhının rijitliğinin yetersiz olması hali. TALAŞIN UZAKLAŞTIRILMASI TAKIMIN ISINMASI NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ ©

NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ © KAYNAKLAR İmal Usulleri, S. Anık, A. Dikicioğlu, M. Vural, Birsen Yayınevi, İstanbul, 2006 İmal Usulleri, M. Çiğdem, Çağlayan Kitabevi, İstanbul, 1996 NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ ©