İsmayıllı şəhər İ.Həsənov adına 1 saylı tam orta məktəbin riyaziyyat müəllimi Bayramlı Şəfəq Vidadi qızının V sinifdə keçirilən “Düzbucaqlı prizmanın (paralelepipedin) səthinin sahəsi”mövzusunda icmalı

Əxlaqi mahiyyət daşımayan bilik heç bir əhəmiyyətə malik deyil. Bilik o zaman həqiqi biliyə çevrilirki, o, hafizə ilə deyil düşüncə ilə əldə olunur . Lev Tolstoy.

Mövzu : Düzbucaqlı prizmanın (paralelepipedin) səthinin sahəsi

Təlim nəticəsi : Sadə müstəvi və fəza fiqurlarının xassələrini və onlar arasındakı əlaqələri müəyyənləşdirir.

Standart: 2.3.1. Düzbucaqlının, üçbucağın perimetrini,düzbucaqlı paralelepipedin səthinin sahəsini və s. tərəflərlə ifadə edir. 3.1.4. Paralelepipedin və kubun səthinin sahəsini və həcmini hesablayir. Fəaliyyət : problem həlli, əlaqələndirmə, mühakiməyürütmə və isbatetmə, təqdimetmə. Standart:3.2.3 Kubun və düzbucaqlı paralelepipedin həcmini hesablayın. Bilik: Kubun və düzbucaqlı paralelepipedin həcmi (deklorativ ) Fəaliyyət : Hesablayır ( İdrakı )

Məqsəd.Gözlənilən şagird nailiyyətləri : -kubun və düzbucaqlı prizmanın (paralelepipedin) yan səthinin sahəsini fiqurların açılış şəkilləri üzərində izah edir; -kubun və düzbucaqlı prizmanın yan səthinin sahəsini düsturların tətbiqi ilə hesablayır; -düzbucaqlı prizmanın verilən ölçülərini şəkil, real modellər və əşyalar üzərində düzgün göstərir; - fiqurların yan səthlərinin sahəsi üzərində qurulmuş müxtəlif məsələləri həll edir.

Dərsin tipi : induktiv İş forması : kiçik və böyük qruplarla iş İş üsulu : əqli hücum, müzakirə. Resurs : Dərslik “Radius” Bakı-2012,iş vərəqləri, kub və prizma modelləri. İnteqrasiya : Azərbaycan dili, Texnologiya, Təsviri incəsənət. Texnologiyanın tətbiqi : kompyuter, proyektor, PowerPoint proqramı

Dərsin gedişi : Motivasiya.Problemin qoyuluşu. 10 dəq Tədqiqat sualı Tədqiqatın aparılması 13 dəq Məlumat mübadiləsi.Məlumat müzakirəsi 8 dəq Ümumiləşdirmə və nəticələrin çıxarılması 4 dəq Yaradıcı tətbiqetmə 5 dəq Ev tapşırığı 2 dəq Qiymətləndirmə və refleksiya 3 dəq

I. Motivasiya.Problemin qoyuluşu. Şəkildəkilər hansı həndəsi fiqur formasındadır?

Verilmiş bu qutunu rəngli kağızla tam örtmək üçün bizə sahəsi nə qədər olan rəngli kağız lazım olduğunu necə tapa bilərik?

Hər kəs öz fikrini bildirir Hər kəs öz fikrini bildirir. Deməli bunun üçün düzbucaqlı paralelepipedin tam səthinin sahəsini tapmaq lazım olduğu qərarına gəlinir. Sonra şagirdlərin düzbucaqlı paralelepiped haqqında bildikləri təkrarlanır.

Və qarşı tilləri bir - birinə paraleldir. Niyə bu fiqura düzbucaqlı paralelepiped deyirik ? Şəkildən göründüyü kimi bütün bucaqları düz bucaqdır K N L M M L С В N K А D В С А D Və qarşı tilləri bir - birinə paraleldir.

Gəlin onları adlandıraq. Sizcə düzbucaqlı paralelepipedin neçə təpə nöqtəsi var ? B C A D 8 Gəlin onları adlandıraq. L M K N

Üzlərin tərəfləri paralelepipedin tilləri adlanır Üzlərin tərəfləri paralelepipedin tilləri adlanır. ( Yəni üzlərin kəsişmə xətti ) Düzbucaqlı paralelepipedin 3 müxtəlif 4 tili olmaqla 12 tili var

Düzbucaqlı paralelepipedin hər təpəsindən 3 til çıxır Düzbucaqlı paralelepipedin hər təpəsindən 3 til çıxır.Bir təpədən çıxan tillərin uzunluqları onun xətti ölçüləri və ya eni,uzunluğu və hündürlüyü adlanır. Xətti ölçülər

Düzbucaqlı paralelepipedin üzləri hansı həndəsi fiqurdu? Yuxarı Neçə üzü var ? Arxa Sol Sağ 6 Ön Aşağı Hansılardı?

Bildiyimiz kimi paralelepipedin qarşı üzləri bərabərdir Bildiyimiz kimi paralelepipedin qarşı üzləri bərabərdir. Hansı üzlər bir-birinin qarşısındadır? 1 Deməli belə çıxır ki, düzbucaqlı paralelepipedin və kubun tam səthinin sahəsini tapmaq üçün, onun hər üzünün sahələrini toplamaq lazımdır. Bildiyimiz kimi düzbucaqlı paralelepipedin hər üzündən 2 dənə olmaqla 3 üzü var. Üzlərinin tərəfləri a,b,c işarə etdiyimizdən düzbucaqlı paralelepipedin tam səthinin sahəsi belə olacaq: Stam=2(ab+bc+ac)

Biz hər bir fiqura uyğun hansı ölçüləri söyləyə bilərik Biz hər bir fiqura uyğun hansı ölçüləri söyləyə bilərik? 1) Düz xətt parçası bir ölçülüdür, müəyyən uzunluğa malikdir. 2) Düzbucaqlının uzunluğu və enini ölçmək olar. Bütün müstəvi fiqurlar müstəvi üzərində tutduqları sahələrin formalarına görə fərqlənirlər. Sahələr iki ölçü ilə müəyyən edilir. Ona görə də yuxarda qeyd etdiyimiz kimi forma-sından asılı olmayaraq bütün müstəvi fiqurlar ikiölçülü fiqurlardır və yazı-lışda qısa olaraq 2D (dimension-ölçü) fiqurlar adlanır. 3) Düzbucaqlı prizmanın eni, uzunluğu və hündürlüyü var. Düzbucaqlı prizma fəzada müəyyən yer tutur, yəni həcmə malikdir. Həcm 3 ölçü ilə müəyyən edilir. Bu ölçülər müxtəlif fiqurlar üçün müxtəli adlandırıla bilər. Həcm 3 ölçü ilə müəyyənləşdirildiyindən fəza fiqurlaı üçölçülü fiqurlar da adlanır və ədəbiyyatda qısa olaraq 3D fiqurlar kimi yazılır. Son zamanlar mobil telefonların göruntülərində 2D, 3D sistemi ifadələri də buradan gəlir.

Tədqiqat sualı : Kubun tam səthinin sahəsini necə 1 düsturla ifadə etmək olar ? II.Tədqiqatın aparılması: Sinfi qruplara bölür,hər qrupa iş vərəqləri paylayır .

İŞ VƏRƏQİ 1 1.Su hovuzunun oturacağının tərəfləri 10m,5m və 2m-dir.Hovuza kafel vurmaq üçün neçə kvadrat metr kafel lazımdır ? 2. Tili 2 sm olan kubun açılışının şəklini çəkin və alınan müstəvi fiqurunun sahəsini tapın.

İş vərəqi 2 1.Ölçüləri 3sm,4sm və 5 sm olan düzbucaqlı paralelepipedin bütün tillərinin ümumi uzunluğunu tapın. 2.Bütün tillərinin uzunluqları cəmi 60 sm olan kubun tam səthinin sahəsini tapın.

İş vərəqi 3 . 1.Tili 1.4dm olan kubun səthinin sahəsini tapın 2. Ölçüləri 3sm,4sm və 5 sm olan düzbucaqlı paralelepipedin bütün tillərinin ümumi uzunluğunu tapın.

III.Məlumat mübadiləsi. Hər qrupdan lider seçilir.Qrup lideri qrupun işini təqdim edir.Təqdimatlar yazı taxtasından asılır. Məlumatın müzakirəsi Təqdimat nəticələrini müəllim şagirdlərlə müzakirə edir. IV. Nəticə və ümumiləşdirmə. Müəllim diqqəti tədqiqat sualına yönəldərək şagirdlərin cavabını ümumiləşdirir.Deməli belə çıxır ki, kubun tam səthinin sahəsini tapmaq üçün, onun da hər üzünün sahələrini toplamaq lazımdır.Bildiyimiz kimi kubun 6 üzü var. Tillərini a işarə etdikdə kubun tam səthinin sahəsi S=6a*a=6a2 olar. Qrupun işi və əməkdaşlıq qiymətləndirilir.

V. Yaradıcı tətbiqetmə. 1) Bir üzünün sahəsi 12 sm2 olan 2 eyni zəri yan-yana qoysaq hansı həndəsi fiqur alınar ? Alınan fiqurun tam səthinin sahəsini tapın.Fikrinizi əsaslandırın. 2) Aşağıdakı fikirlərdən doğru olanını seçin: Paralelepipedin üzlərinin tərəfləri paralelepipedin tili adlanır. Paralelepipedin 6 tili var. Paralelepipedin hər tilində 4 təpə nöqtəsi var. Paralelepipedin bir təpəsindən 3 til çıxır. Paralelepipedin 2 üzünün kəsişməsi paralelepipedin təpəsin əmələ gətirir. Kubun və düzbucaqlı paralelepipedin bütün bucaqları bərabərdir. Kubun 12 bərabər tili var. Kubun bütün tillərinin uzunluqları cəmi 4 ( a+b+c) düsturu ilə tapılır.

VI. Ev tapşırığı . Hər bir şagird evlərindəki hər hansı bir otağın enini,uzununu və hündürlüyünü ölçüb tam səthinin sahəsini və bütün tillərinin uzunluqları cəmini tapsın.

VI.REFLEKSİYA Düzbucaqlı pirizmanın səthinin sahəsini bilmək bizə nəyə görə lazımdır ?