-Bitki özellikleri -Tarihçe/Köken -Coğrafi Dağılım -Hastalık/Zararlılar ve Bazı Mücadele Yöntemleri Vicia faba L. / BAKLA

Sınıflandırma Muratova (1931)’e göre: V.faba ssp. Paucijuga: Bakla ve tohumlar çok küçük. V. faba ssp. faba: var. major ( var. faba) : Taze baklalar, tohumlar iri, yassı,2.5 cm uzunluğunda. var. equina: Tarla veya hayvan baklaları, tohumlar orta irilikte (1.5 cm). var. minor: Tohum ve baklalar küçük, 1 cm uzunlukta ve kalın.

Bitki özellikleri: Tek yıllık, otsu, dikine büyüyen bir bitkidir. Diğer fiğ türlerinin aksine, yapraklar diğer bitkilerin üzerine tırmanmaz. Nemli ve geçirgen toprağı ve güneşli ya da yarı gölgeli bölgeleri tercih eder. Gövde: cm, bodur formlarda cm, gövdede dallanma var, sülük yok. Yaprak: Bileşik yaprak, 2-6 yaprakçıktan oluşur. Oval, cm uzunlukta.

Çiçek: Salkım şeklinde, 1-6 adet, iri ( cm), kirli beyaz renkli ve dip kısımlarında mor leke bulunur. Yabancı tozlanma oranı: %3-50 arasındadır. Çiçekler hermafrodittir. Meyve: Etli, yeşil, 5-30 cm uzunluğunda, uç kısmı gaga şeklinde, sapa yakın kısmında siyah renkli külah adı verilen bir kısım bulunur. Baklada 2-6 adet tohum bulunur., iç kısmı beyaz ve kadife gibidir. Tohum: Taze iken açık yeşil, olgunlukta kahverengi, yuvarlak, böbrek şeklinde, 1000 tohum ağırlığı g’dır.

Besin değeri: 100 g bakladaki besin öğeleri Protein(g)Ca(mg)P(mg)Fe(mg) Taze tohum Kuru tohum A vit.ThiaminRiboflavinNiasinC.vitamini Taze tohum Kuru tohum

İlk kültüre alınış yeri: Orta Doğu Dağılışı: Yakın Doğu Sonra Avrupa, Kuzey Afrika, Amerika, Hindistan ve Çin

Bakla taş devrinden beri bilinen bir türdür. Eski Mısır, Yunan ve Roma Medeniyetleri’nde bilinen bir türdür. Günümüze dek gelebilmiş antik kayıtlardan edindiğimiz bilgiler doğrultusunda şunu biliyoruz ki; baklagillerin tarihi geçmişi on bin küsur yıl öncesine kadar dayanıyor.

Herodot'a göre (M.Ö ) Antik Mısır’da baklanın çabuk kararma özelliğinden dolayı ve kabuklarının açılıp içinin cehennemin kapısına benzetilmesi nedeniyle rahipler bakla yemeye izin vermezlermiş…

Antik Yunan’da da durum çok farklı değil, ölülerin ruhunun gizlendiğine inanılan bakla, aynı zamanda ölülerin gıdası olarak da öne çıkmakta. Baklagillerin gaz yapma özelliği bakın eski zaman insanları arasında ne tevatürlere yol açmış; Ölünün bakla tohumu içinde yaşamaya devam ettiği (ruh bulduğu - beslendiği) düşünüldüğünden, cenaze törenlerindeki gaz çıkarma ve rüzgâr esintisine benzer hava akımları kutsal sayılmış!

Beyaz olan bakla çiçeğinin üzerindeki siyah lekeler, ölülerin ruhlarını sembolize eden karanlık olarak düşünüldüğünden bakla hurafelerinin antik zamanlarda giderek çoğaldığına tanık oluyoruz. Yine eski kayıtlardan öğrendiğimize göre, bazı komutanlar uğursuz saydığı bakla tarlasına girmemek için düşmanın ağına düşüp savaş bile kaybetmişler.

Yunanlılar kanunları oylamak ve uygulamak için bakla fasulyelerini kullanmışlardır; beyaz bakla evet, siyah bakla hayır için. Yine Romalılar da fava fasulyesi dedikleri baklayı bazı nedenlerle kutsal saymışlardır; Bakla tanesinin kabuğundan ikiye bölünen iç yarığı ile cücük gibi görünen bakla tohumunun baş verdiği sivriliği erkek ve kadın cinselliğiyle örtüştürmüşlerdir.

Baklanın iyi şans belirlemede, fala bakma, şans açma gibi geleneklerle de bin yıllar boyu süregelen bir geçmişi var. Köleler arası yarışmalar düzenlenip ustaların kölelere hizmet etmesi gibi, fava kekinin içine kuru bakla saklanmasını da ritüellerden biri olarak görüyoruz.

BAKLA BİTKİSİNDEKİ HASTALIKLAR

Yaprak Leke Hastalığı ( Ascochyta fabae ) Çevre koşullarının bitki büyümesini engellediği zamanlarda ortaya çıkar. Yapraklarda,kapsülde, gövdede lekeler yapar. Phaseolus türleri bu patojene duyarlıdır. En fazla zarar yaprakta görülür. Yuvarlak kahverengi olan yaprak lekelerinin üzerinde siyah üreme organları görülür. Yaralar toprak seviyesine yakın olursa aşağı doğru uzanıp bitkiyi öldürebilir. Patojen tohumla yayılabilir. Bitki artıklarında ve yabancı otlarda kışlar, pitnikler içindeki sporlar, yağmurla ve aletlerle bir yerden bir yere taşınır. 8 günde enfeksiyon ortaya çıkar °C (min-max) sıcaklıkta gelişir.

MÜCADELESİ Rotasyon yapılmalı Toprak iyi drene edilmeli Temiz tohum ve dayanıklı çeşit kullanılmalı Hastalığa karşı koruyucu fungisitler kullanılmalı

Baklada zarar yapan hastalıkların başında antraknoz, pas hastalığı ve kök boğazı çürüklüğü ile bakla mozaik virüsü gelmektedir. Bakla zararlıların başında ise yaprak bitleri ile tohum böcekleri (Brucus) gelir. Baklanın önemli düşmanları arasında parazit bitkilerden canavar otu (Orobanş) ve küsküt yer alır.

Hazırlayan: Melek NERGİZ Kaynakça: 11.%20hafta.pdf 11.%20hafta.pdf