Kamu Borç Stokun Yapısı ve Sorunları R. Hakan ÖZYILDIZ 2019 hakanozyildiz@gmail.com www.hakanozyildiz.com
www.hakanozyildiz.com
STOK... Stok, hem iç hem de dış borç için, anapara ve anaparadan kaynaklanan kur farkı değerlerini içermektedir. Faiz değerleri stok kapsamında yer almamaktadır. www.hakanozyildiz.com
Artık hepimiz borçluyuz www.hakanozyildiz.com
Reel borç 2013’ten sonra hızla arttı www.hakanozyildiz.com
www.hakanozyildiz.com
Kamunun borcu azalırken hanehalkının ve özel sektörün ki arttı www.hakanozyildiz.com
Reel sektörün borcuna dikkat www.hakanozyildiz.com
Dış borçların büyük çoğunluğu özel sektörün www.hakanozyildiz.com
Reel sektör artık borçlarını geri ödemek zorunda www.hakanozyildiz.com
Reel sektörün dövizli yükümlülüğü 2009 sonrasında hızla çoğalmış www.hakanozyildiz.com
Kamu dış borçlanması neden artıyor? www.hakanozyildiz.com
Kamu bor stoku tahvil ağırlıklı Kamu bor stoku tahvil ağırlıklı. Yani piyasalardaki fiyat hareketlerinden etkileniyor www.hakanozyildiz.com
İşsizlik Sigortası Fonu varlık sayılırsa… www.hakanozyildiz.com
BÜTÇE AÇIĞI = BORÇLANMA BÜTÇE AÇIĞI = BORÇLANMA !? Borç stoku faiz ödemlerindeki artış ve borçlanma gereğinin artmasıyla büyüyor www.hakanozyildiz.com
Bütçe dışı dengeler etken www.hakanozyildiz.com
Stok neden bütçe açığından fazla artıyor? www.hakanozyildiz.com
Doların etkili olmasının nedeni www.hakanozyildiz.com
Önceki yıl %62’lerde olan dolar oranı geçen yıl %84 olmuş. www.hakanozyildiz.com
Kredi temerrüt swapları (CDS): Yabancı yatırımcılar gelişmekte olan piyasalara yatırım yaparken sigorta yaptırıyorlar. www.hakanozyildiz.com
Dış borç verim eğrisi, iyi yorumlanmalı Dış borç verim eğrisi, iyi yorumlanmalı. Uzun vadede çok sorun görülmüyor. www.hakanozyildiz.com
2013’ten sonra ne oldu? www.hakanozyildiz.com
Son birkaç yıldır kamu borç stokunun artışı REKOR kırıyor www.hakanozyildiz.com
Değişim hızı artmaya başladı www.hakanozyildiz.com
ARTIŞ 2013 DEN SONRA DÖVİZ AĞIRLIKLI. KUR ETKİSİ KENDİSİNİ GÖSTERMİŞ. www.hakanozyildiz.com
Kur hareketleri, TL bazında dış borçlar gösterimini etkiliyor. www.hakanozyildiz.com
Verim eğrisi neden negatif eğimli Verim eğrisi neden negatif eğimli? Yatırımcılar kısa ve uzun vadede neden farklı bir ekonomi değerlendiriyorlar? www.hakanozyildiz.com
Toplam borcun vadeye kalan ortalama süresi 6,4 yıl. www.hakanozyildiz.com
İç borçlanmada ortalama maliyet önceki yıllara oranla düştü İç borçlanmada ortalama maliyet önceki yıllara oranla düştü. Ancak düşme eğilimi tersine dönmeye başladı. www.hakanozyildiz.com
www.hakanozyildiz.com
www.hakanozyildiz.com
29 ay çok iyi bir süre. Ani faiz değişimlerinde karar alıcılara önlem alma zamanı sağlayabilir. www.hakanozyildiz.com
Dış borcun faiz değişikliklerinden etkilenme süreci uzun Dış borcun faiz değişikliklerinden etkilenme süreci uzun. Ancak onun da kur sıkıntısı var. www.hakanozyildiz.com
Vade uzadıkça piyasadan etkilenme oranı azalıyor www.hakanozyildiz.com
Faize duyarlılık artıyor. www.hakanozyildiz.com
Dışlama etkisi çalışıyor mu? www.hakanozyildiz.com
DİBS piyasasında bankalar ve tüzel kişiler kağıtların çoğunluğunu taşıyorlar. Yabancılar satıyor, kamu bankaları alıyor www.hakanozyildiz.com
Yurtdışı yerleşiklerin ilgisi getiriye bağlı olarak değişiyor. www.hakanozyildiz.com
Stok’un sadece % 35’si sabit TL enstrüman Stok’un sadece % 35’si sabit TL enstrüman. Kur ve faiz değiştikçe stok da etkileniyor. www.hakanozyildiz.com
Kur ile fiyatlar arasındaki ilişki önemini koruyor. “Sonuç olarak, 2001 yılı sonrasında döviz kurundan tüketici enflasyonuna geçişkenlik azalmakla ile birlikte, yeni fiyat endeksi döviz kuruna karşı 1994 temel yıllı endekse kıyasla daha duyarlı bir görünüm ortaya koymaktadır.” TCMB Enflasyon Raporu, 2006-I Shf. 19 Bu durumda; kurda olabilecek bir düzelme hareketi fiyatları ve sonuç olarak da beklentilere bağlı olarak, faizleri etkileyecektir. www.hakanozyildiz.com
Kur ve DİBS Faizleri arasındaki korelasyon yüksek 1 Mayıs 2001- 31 Aralık 2004 arası dönemde DİBS Faizleri Eurobond Spreadları Döviz Kuru 1 0,86 0,85 Eurobond Spreadleri 0,63 www.hakanozyildiz.com
Gelecekte borçlanmadaki azalma... Siyaset yapma anlayışının değişmesine, Vergilerde ve sosyal güvenlikte kayıt dışılıkla mücadeleye, Nakit dışı borçlanmada olması gereken azalmaya, Kamu mali disiplinin genel anlamda sağlanmasına, (Bütçe dışı kamunun yüklerinin azalması), Reel faizlerdeki azalmaya, ve, Ekonominin istikrarlı büyümesine, En önemlisi beklentilerin iyi yönetilmesine bağlıdır. www.hakanozyildiz.com
Borcun Sürdürülebilirliği www.hakanozyildiz.com
Borcun Sürdürülebilirliği Kamu borcunun sürdürülebilirliği, kamu borcunun sabit kalması ve/veya konuyla ilgili standart borç oranlarına bakılarak değerlendirmeler yapılmasının yanında, cari dönemde sürdürülen maliye politikasının borcun sürdürülebilirliğini ve/veya borç stokunun ödenebilirliğini sekteye uğratmadan gelecek dönemlerde de borçlanmanın sürdürülebilmesi olarak tanımlanmaktadır. Borcun sürdürülebilirliğini etkileyen en önemli faktörler, piyasalarda oluşturulacak güven ortamı, borçlanma politikalarına verilecek politik destek ve borçlanma birimlerinin teknik kapasiteleri olarak belirmektedir. www.hakanozyildiz.com
Borç stoku nasıl oluşuyor Borç stoku nasıl oluşuyor? (2018 - Milyar TL) (Faiz harcamaları = Net iç ve dış borçlanma + FDF; Fazla borçlanma kasada, rezerv olarak saklanıyor. Eksik borçlanma durumunda kasadan kullanım yapılıyor) Bütçe Gelirleri 780 Faiz dışı Harcamalar 780 Faiz Dışı Fazla Faiz harcamaları 71 Net İç Borçlanma 48 Net Dış Borçlanma 53 www.hakanozyildiz.com
Neden Faiz Dışı Fazla? Faiz dışı fazla: Vazgeçilmez bir unsurdur. Kamu borç stoku yüksek ülkelerde; Faiz dışı fazla: Risk primini düşürmek. Borcun sürdürülebilirliğini sağlamak, Enflasyonist bekleyişleri ortadan kaldırmak, Uygulanan ekonomi politikasının kredibilite sini arttırmak, İstikrarlı bir büyüme ortamı yaratmak için. Vazgeçilmez bir unsurdur. www.hakanozyildiz.com
Borcun sürdürülebilir olması için; FDF ve büyümenin yüksek, reel faizlerin düşük olması gerekir. www.hakanozyildiz.com