Çiçekli Bitkilerde Üreme 2 Bu bölümde tozlaşma, döllenme, tohumun oluşması ve yayılması , meyve oluşumu ve çimlenme konusu işlenecektir.

2-Tozlaşma Erkek organda(başçık) olgunlaşan polenler arı, kelebek , güve, kuş, rüzgar veya su yardımıyla dişicik tepesine taşınmasına tozlaşma denir.

Tozlaşma bitki türüne göre ikiye ayrılır. Kendi kendine tozlaşma Çapraz tozlaşma Tam çiçekler ve monoik(tek evcikli) bitkilerde hem dişi ve hem de erkek üreme organı bulundurduğu için kendi kendini dölleyebilir. Böyle durumlarda kalıtsal çeşitlilik azalır ve genetik bozukluklar ortaya çıkabilir. Bitkiler bunu engellemek için üreme organlarını farklı zamanlarda olgunlaştırır. Aynı tür, farklı bitkilerde görülen tozlaşmadır. Genetik çeşitlilik sağlanır. Verimi arttırır ve adaptasyonu kolaylaştırır.

Soru

Soru

Soru

Soru

Soru

Soru

3-Döllenme Aşağıda tozlaşmayı görmektesiniz. Daha öncede bahsettiğimiz gibi kapalı tohumlu bitkilerde çift döllenme görülür. Şimdi sırasıyla bu aşamaların nasıl gerçekleştiğini görelim. Öncelikle polenin, dişicik tepeciğine ulaşmasıyla tozlaşmanın tamamlanması gerekir.

Sıradaki iş vejetatif çekirdeğin polen tüpünü oluşturmasıdır. Polen tüpü dişicik borusunda ilerlerken, generatif çekirdek bir kez mitoz geçirir ve iki sperm çekirdeğini oluşturur.

Sperm çekirdekleri polen tüpü sayesinde embriyo kesesine ulaşır. Bir sperm yumurtayı döller ve zigot oluşur. sperm(n) + yumurta(n) = zigot(2n) Diğer sperm ise polar çekirdekleri ile birleşir ve triploit(3n) endospermi oluşturur. sperm(n) + polar çekirdek(n+n) = endosperm(3n) Not: Açık tohumlu bitkilerde endosperm döllenmeden oluşur.

Şekil üzerinden özetleyelim.

Soru

Soru

Soru

Soru

Soru

Soru

4- Tohum Oluşumu Döllenme sonucu oluşan zigot, mitoz bölünmelerle gelişerek embriyoyu oluşur. Endosperm mitoz bölünmelerle endosperm dokuyu oluşturur ve daha sonra embriyoyu beslemek üzere besin depolar. Embriyo ve endosperm gelişirken etrafındaki hücreler gelişerek kabuğu oluşturur. Yumurtalık ise gelişerek meyveyi oluşturur.

Su kaybı ve absisik asit gibi hormonların etkisiyle tohum, uyku (dormansi) durumuna geçer. Bu durum tohumun meyve içinde çimlenmesini engeller. Not: Tohum kabuğu hücreleri ile meyve hücreleri ana canlıdan meydana gelir. Örneğin yanda gördüğünüz cevizin yeşil olan örtüsü meyvesidir. Hemen altında tohum kabuğu yer alır. Genetik olarak Ana canlı(ceviz ağacı) = meyve hücresi= tohum kabuğu Embriyo ve endospermin genetiği birbirinden farklıdır. Çünkü kromozom sayıları farklıdır.

Soru

Soru

Soru

Soru

5- Meyve Oluşumu Kapalı tohumlu bitkiler tohumlarını korumak ve yaymak için meyve oluşturmuşlardır. Değişik meyve türleri ve yayılma biçimleri bitkinin adaptasyonuyla ilgilidir. Doğada basit ve bileşik meyve türleri mevcuttur. Tek çiçek ve tek yumurtalıktan oluşan meyve basit meyvedir. Yandaki şeftali ve kayısı basit meyve örneğidir.

Tek bir çiçekte birden fazla bulunan yumurtalıkların gelişmesiyle oluşan meyve tipleri bileşik meyvedir. Böğürtlen ve çilek bunlara örnektir. Bazen birden fazla çiçeğin birbirine bağlanmasıyla da bileşik meyveler oluşabilir. Örneğin ananas.

Soru

Soru

6- Tohumun çimlenmesi ve yeni bitkinin oluşması Tohumun çimleneceği ortama erişmesi tek başına yeterli değildir. Çimlenebilmesi için iç ve dış şartların oluşması gerekir. İç şartlardan bahis absisik asit miktarının düşmesi ve giberellin hormonunun salgılanmasıdır.( Bitkisel hormonlar konusunda değinilmişti) Dış şartlar ise genel geçer kural olarak; 1- Yeterli Su 2- Uygun sıcaklık 3- Oksijendir Dikkat: Işığın etkili olmadığına dikkat ediniz. Zira toprak altına ışık ulaşmaz.

Su miktarı enzim için uygun ortam oluşturur Su miktarı enzim için uygun ortam oluşturur. Yalnız fazla miktarda su tohumun oksijensiz kalmasına neden olabilir. Sıcaklık enzimlerin aktifleşmesi ve bitkinin uygun büyümesini sağlar. Fazla sıcaklık enzimlerin yapısını bozacağından büyümeyi olumsuz etkiler. Çenek, embriyoyu beslemek için endospermdeki besinleri oksijenli solunumda parçalayarak enerji gereksinimini sağlar. Bu, çimlenen tohumun ilk yaprakları oluşturup fotosentez yapmasına kadar devam eder.

Soru

Soru

Soru

Soru

Soru

Soru

Soru

Soru

Soru

Soru