Liderlik

Liderlik Barrow (1977)’e göre liderlik; Belirlenmiş hedeflere doğru bir bireyi ya da bir grubu etkilemenin davranışsal sürecidir (Barrow, 1977:232) Northouse (2012)’a göre liderlik; ortak amaca ulaşmak üzere bir grup insanı bireysel olarak etkileme sürecidir (Northouse, 2012:5) Yukl (2010)’a göre liderlik; paylaşılan hedeflerin başarılması için ne yapılması ve nasıl yapılması gerektiğini konusunda diğerlerini etkileme sürecidir (Yukl, 2010:8)

Liderlik Kuramları Özellikler Kuramı Davranış Kuramı Durumsallık-Olasılık Kuramı Dönüşümsel- Etkileşimsel Liderlik Yeni yaklaşımlar Karizmatik Liderlik Vizyoner Liderlik

Sporda Liderlik Araştırmaları Antrenör Normatif Karar Modeli (Chelladurai ve Haggerty, 1978) Arabulucu Liderlik Modeli (Smoll ve Smith, 1989) Çok Boyutlu Liderlik Modeli (Chelladurai, 1990) Etkili Antrenörlük Modeli (Horn, 2002)

Antrenör Normatif Karar Modeli (Chelladurai ve Haggerty, 1978) Vroom ve Yetton (1973)’nun Normatif Karar Modeli’ni temel alarak, Antrenör Normatif Karar Modeli (Normative Model of Decision Styles in Coaching)’ni geliştirmişlerdir

Normatif Karar Modeli Vroom ve Yetton (1973) 1. Kalite gerekli mi? 2. Kaliteli karar verebilmek için yeterli bilgi var mı? 3. Sorun yapılandırılmış mı? 4. Kararın uygulanması için astların kararı kabülü önemli mi? 5. Eğer kararı lider alacak olsaydı, astlar bu kararı büyük ölçüde kabul ederler miydi? 6. Bu sorunun çözümünde astlar örgütsel amaçları paylaşmakta mıdır? 7. Tercih edilmiş çözümler üzerinde astların çatışma ihtimali var mı? 8. Astlar, kaliteli karar alabilmek için yeterli bilgiye sahip mi?

Normatif Karar Modeli Vroom ve Yetton (1973) a) Otokratik I (Autocratic I ) : Lider, eldeki mevcut bilgisi ile sorunu kendi çözer ve kararı tek başına alır b) Otoriter II (Autocratic II ) : Lider grup üyelerinden bilgiyi elde ederek tek başına karar alır c) Danışmacı I (Consultative I ) : Lider grup içerisindeki tüm üyelerden bilgiyi teker teker toplar ve tek başına karar verir. d) Danışmacı II (Consultative II) : Lider grup üyeleri ile birlikte sorunu tartışır ancak kararı kendi verir e) Grup (Group) : Lider tüm grubun katılımıyla sorunu paylaşır, kendi kararını dayatmaz ve grup kararı alınmasını sağlar

Antrenör Normatif Karar Modeli (Chelladurai ve Haggerty, 1978)

Antrenör Normatif Karar Modeli (Chelladurai ve Haggerty, 1978) a) Otoriter Davranış : Son kararın antrenör tarafından verildiği davranış türünü ifade etmektedir. b) Katılımcı Davranış : Bu davranış türünde, antrenör sporcuları etkileyecek kararların alınması öncesinde grubun katılımını sağlar ve grup kararı alınır. c) Temsilci Yoluyla : Lider, örgütteki diğer üyelerin kendi kararlarını almalarına izin verir

Arabulucu Liderlik Modeli Smoll ve Smith (1989) Bandura (1969)’nın sosyal öğrenme kuramından hareketle Bilişsel-davranışsal model olan, Arabulucu Liderlik Modelini (Mediational Model of Leadership) Antrenörlerin davranışlarını, Sporcuların antrenörlerinden algıladıkları davranışı, Sporcuların değerlendirmelerini ve durumsal faktörleri

Arabulucu Liderlik Modeli Smool ve Smith (1989)

Arabulucu Liderlik Modeli Smoll ve Smith (1989) Sadece gençlere yönelik çalışmaların gerçekleştirilmesi nedeniyle eleştirilmiştir.

Sporda Çok Boyutlu Liderlik Modeli (Chelladurai, 1990,1993,2007) Fiedler (1967)’in durumsallık modeli, Evans (1970) ve House (1971)’un Yol-Amaç yaklaşımı, Osborne ve Hunt (1975)’ın Uyum-Tepki yaklaşımlarından yararlanılmıştır.

Sporda Çok Boyutlu Liderlik Modeli (Chelladurai, 1990,1993,2007)

Etkili Antrenörlük Modeli (Hoorn, 2002) Horn (2002) tarafından geliştirilen ve antrenörlerin davranışlarının doğrudan ve dolaylı nedenlerini açıklanabildiği etkili antrenör modeli, 3 ana noktada açıklanabilmektedir antrenörün davranışlarını belirleyen (öncelleyen) bazı etkenler sözkonusudur antrenörün antrenmanda ya da müsabakalardaki davranışları, sporcuların performanslarını ve davranışlarını doğrudan ve dolaylı olarak etkilemektedir antrenörlerin etkililiklerinin durumsal ve bireysel özelliklerden etkilenmesidir

Etkili Antrenörlük Modeli (Hoorn, 2002)

Sporda Liderliği Ölçme Araçları Danielson, Zelhart ve Drake (1975) tarafından geliştirilen Antrenör Davranışları Tanımlama Ölçeği (Coach Behavior Description Questionnaire-CBDQ), 8 alt boyutta toplanmış toplam 160 maddede’den oluşmaktadır. Smith, Smoll ve Hunt (1977) tarafından geliştirilen Antrenör Davranışı Değerlendirme Sistemi (Coach Behavior Assessment System-CBAS), 12 alt boyutta toplanmış toplam 12 maddeden oluşmaktadır. Chelladurai ve Saleh (1980) tarafından geliştirilen Spor için Liderlik Ölçeği (Leadership Scale for Sport-LSS), 5 alt boyutta toplanmış toplam 40 maddeden oluşan bir ölçektir. Kenow ve Wiliams (1992) tarafından geliştirilen Williams ve ark. (2003) tarafından güncellenen Antrenör Davranışı Ölçeği (Coach Behavior Questinnaire-CBQ) toplam 28 maddeden oluşan bir ölçektir. Amorose ve Horn (2000) tarafından geliştirilen Antrenör Geri Bildirim Ölçeği (Coaching Feedback Questinnaire-CFQ) ise toplam 16 maddeden oluşan bir ölçektir.

Spor için Liderlik Ölçeği (Chelladurai ve Saleh, 1980) 3 farklı versiyonu bulunmaktadır sporcunun antrenöründen beklediği liderlik davranışını belirttiği tercih versiyonu sporcun antrenörünün gösterdiği gerçek liderlik davranış türünü algılaması. antrenörün kendi liderlik davranışı betimlediği ve değerlendirdiği versiyon Ölçeğin her üç versiyonu da, Eğitim ve Öğretim, Demokratik Davranış, Otoriter Davranış, Sosyal Destek ve Ödüllendirici Davranış olmak üzere 5 alt boyut altında toplanmış 40 maddeden oluşmaktadır

Eğitim ve Öğretim sporcularının performanslarını geliştirmeyi hedefleyen, yaptırdıkları antrenmanlar ile sporcularının fiziksel potansiyellerini maksimale çıkarmaya çalışan, becerilerinin nasıl geliştirilebileceğini öğreten sporun teknik ve taktiklerini öğreten, takım üyelerinin koordineli hareket etmesini sağlayan antrenör davranışlarını temsil etmektedir.

Demokratik Davranış sporcuların grup hedeflerine, çalışma yöntemlerine, oyun taktiklerine ve stratejilerine ilişkin kararlara katılmalarına müsaade eden antrenör davranışlarını temsil etmektedir

Otoriter Davranış antrenörlerin bağımsız karar aldıkları ve otoritelerini hissettirdikleri davranışları temsil eder

Sosyal Destek takım üyeleri arasında sıcak ilişkiler kuran, olumlu grup atmosferi yaratan sporcularının sosyal ihtiyaçlarını karşılayan antrenör davranışları temsil eder.

Ödüllendirici davranış sporcusunun iyi performansının farkında olan ve sporcuyu ödüllendiren antrenör davranışlarını temsil eder