AZE216 KÜÇÜK ADIMLAR ERKEN EĞİTİM PROGRAMI Doç. Dr. Hatice Bakkaloğlu

DERSİN İÇERİĞİ ÜNİTE I: KÜÇÜK ADIMLARA GİRİŞ ÜNİTE II: ÇOCUĞUNUZUN PROGRAMI ÜNİTE III: İLETİŞİM BECERİLERİ ÜNİTE IV: BÜYÜK KAS BECERİLERİ ÜNİTE V: KÜÇÜK KAS BECERİLERİ ÜNİTE VI: ALICI DİL BECERİLERİ ÜNİTE VII: KİŞİSEL VE TOPLUMSAL BECERİLER ÜNİTE VIII: TÜRKİYE’DEKİ KAEEP ÇALIŞMALARI VE SONUÇLARI Doç. Dr. Hatice BAKKALOĞLU

2. Kitapta yer alan bölümler Bölüm 1: Değerlendirme Yapmak Bölüm 2: Ne Öğretileceğine Karar Vermek Bölüm 3: Öğretimin Nasıl Yapılacağı Bölüm 4: Çocuğunuzun Programını Ne Zaman, Neden ve Nasıl Değiştirmelisiniz? Bölüm 5: Oynama, Hatırlama, Genişletme Bölüm 6: Davranış Sorunları ve Davranış Sorunlarından Kaçınma Yolları Doç. Dr. Hatice BAKKALOĞLU

Amaç Belirleme ve Program Geliştirme 2. Kitabın içeriği 5. Oyun 6. Davranış Sorunları Değerlendirme 1. 2. Amaç Belirleme ve Program Geliştirme 3. Öğretim 4. Program Değişikliği Doç. Dr. Hatice BAKKALOĞLU

Bölüm 6: Davranış Sorunları ve Davranış Sorunlarından Kaçınma Yolları Doç. Dr. Hatice BAKKALOĞLU

Şimdi kitabın neresindeyiz? 5. Oyun 6. Davranış Sorunları Değerlendirme 1. Amaç Belirleme ve Program Geliştirme 2. 3. Öğretim 4. Program Değişikliği Doç. Dr. Hatice BAKKALOĞLU

Davranış sorunu (ss: 93) Davranış sorunları ne denli şiddetli olursa olsun, çocuğun davranışlarından kaynaklanır, kendisinden ya da engelinden değil! Davranış sorunu, çocuğun kendisi ya da başkaları için sorun yaratan şeyler yapmasıdır. Çocuğun öğrenmesini zorlaştıran Başkalarının işlerini engelleyen Çocuğu başkalarından uzaklaştıran Çocuğun kendisinden değil, yaptıklarından kaynaklanan Doç. Dr. Hatice BAKKALOĞLU

İsteyerek mi, istemeden mi? (ss: 93) Davranış sorunları terimi, yalnızca çocuğun yapmamayı öğrenebileceği davranışlar için kullanılmalıdır. Çocuğun çok ağır vazoyu taşıyamayıp düşürmesi davranış sorunu değildir. Kulağı duymayan bir çocuğun “Buraya gel!” denildiğinde yönergeyi anlamadığı için gelmemesi davranış sorunu değildir. Down sendromlu bir çocuğun salyasının akması davranış sorunu değildir. Bir davranış, çocuktan o davranışı yapmaması istendiği halde ve çocuk o davranışı yapmamayı becerebilecek özellikte olduğu halde, davranışı tekrar tekrar yapıyorsa, sorunlu davranış olur. Doç. Dr. Hatice BAKKALOĞLU

Gözlemciler arasında görüş birliğine varılabilir mi? (ss: 93-95) Toplum, belli konularda kurallar koyar ama bu kuralların uygulanışı, aileden aileye önemli farklılıklar gösterir. Bir evde kabul edilen bir davranış, başka bir aileye çok ters gelebilir. Eğer zihninizde, çocuğumuzun nasıl davranmasını istediğinize ilişkin tutarlı bir beklenti yoksa, çocuğunuza uygun şekilde davranmayı öğretmekte zorluk çekersiniz. Bir davranışı sorunlu olarak görüp görmeme konusunda çelişkiye düşerseniz, şu sorular işinizi kolaylaştırabilir: Bu davranış, şu anda ya da ileride, çocuk ya da çevresindekiler için tehlike oluşturur mu? Bu davranış, diğer çocuklar için koyduğum standartlarla uyuşuyor mu? Çocuk bu davranışı yapmakta ısrar ederse, ilerde onun için sorun teşkil eder mi? Bu davranışı, hiç yapmamasını mı isterim? Doç. Dr. Hatice BAKKALOĞLU

Davranış sorunu mu, yaramazlık mı? (ss: 95) Davranış sorunu ile yaramazlık aynı şey mi? Hayır. Çocuk davranış sorunu olmaksızın da yaramaz olabilir. Özellikle küçük çocuklarda yaramazlık zamanla ortadan kalkar. Çok sık tekrarlanan ve şiddetli yaramazlıklar davranış sorunu sayılabilir. Yaramaz olmayan bir çocuğun da davranış sorunları olabilir mi? Davranış sorunu mu, duygusal sorun mu? Evet. Genelde “uslu” diye adlandırılan çocukların öğrenmesini etkileyen ve başkalarını rahatsız eden davranış sorunları olabilir. Bazı çocuklar hoşlanmadıkları durumdan kaçabilmek için “pasif direnç” gösterir. Kasıtlı olarak tepki vermemek davranış sorunu olarak görülebilir. Durduğu yerde sallanma, sürekli el-kol hareketi yapma da davranış sorunu olarak görülebilir. Doç. Dr. Hatice BAKKALOĞLU

Davranış sorunu mu, duygusal sorun mu? (ss: 95-96) Bazen bir çocuğun sorununun davranış sorunu mu yoksa duygusal sorun ya da kişilik sorunu mu olduğuna ilişkin karmaşa yaşanır. Çocuğun sorununu, duygusal sorun ya da kişilik sorunu olarak görürseniz ona bazı sıfatlar yakıştırırsınız. Örneğin: utangaç, saldırgan, açgözlü, anneye bağımlı gibi. Örnek: Can, açgözlüdür. Bu sıfat (açgözlü); çocuğun sorununu değişmez gibi algılamamıza neden olur çocuğun ne yaptığını göstermez çocuğun iç dünyasına ilişkin varsayımları yansıtır sorunun çözülemeyeceğini gösterir Örnek: Can, başkalarının tabaklarından yiyecek alır. Bu ifade (başkalarının tabaklarından yiyecek alır) ise; çocuğun ne yaptığını gösterir sorunu çocuğun yaptığı davranışlar olarak ele alırsanız o davranışı değiştirmek için bir şeyler yapabilirsiniz kısa sürede sorunun çözülebileceğini gösterir Doç. Dr. Hatice BAKKALOĞLU

Davranış değiştirme planı yapmak (ss: 97) Sorunun tanımlanması Amaç saptamak Çocuğa amaçları gerçekleştirmenin yollarını öğretmek Doç. Dr. Hatice BAKKALOĞLU

1. Sorunun tanımlanması (ss: 97) Sorunu, çocuğun “ne yaptığı” şeklinde ifade edin. Sonra, çocuk o şekilde davranmadan önce ve davrandıktan sonra neler olduğunu belirleyin. Davranış sorununu çocuğun hangi davranışı, ne zaman, nerede, kiminle ve nasıl yaptığı şeklinde tanımlayın. Örnek: Ali başkaları ilgilenmediğinde elindeki oyuncakları fırlatır. Ayşe kardeşinin dikkatini çekmek için ona vurur. Ahmet su içtikten sonra bardağı yere atar. Doç. Dr. Hatice BAKKALOĞLU

2. Amaç saptamak (ss: 97-99) Amaç, neyi gerçekleştirmek için uğraşacağınızı gösterir. Sorunlu davranışa ilişkin en kolay amaç yazım şekli, çocuğun davranış tanımına “yapmaz” ifadesini eklemektir. Örnek: Davranış tanımı: Can, başkalarının tabaklarından yiyecek alır. Amaç: Can, başkalarının tabaklarından yiyecek almaz. Ayrıca aşağıdakileri de dikkate alın: Sorunlu davranışa alternatif olarak öğretilebilecek başka davranışlar var mıdır? Sorunlu davranışla aynı anda yapılması mümkün olmayan davranışlar var mıdır? Sorunlu davranışı azalmasını sağlayacak sosyal ya da iletişimsel beceriler var mıdır? Belirleyeceğiniz amaçların 2 temel özelliği: Olumlu bir amaç saptayın. Gerçekçi bir amaç saptayın. Doç. Dr. Hatice BAKKALOĞLU

3. Çocuğa amaçları gerçekleştirmenin yollarını öğretmek (ss: 100-104) Amaçlarınızı belirleyin. Çocuğunuzun çevresindeki herkesin bu amaçları benimsemesini sağlayın. Çocuğunuz istenmeyen davranışı yaptığında, nasıl bir caydırıcı tepki göstereceğinizi belirleyin (Tablo 6.2’e bakınız!). Görmezden gelme Çocuğunuzun sahip olduğu bir şeyi geri alma Mola Diğer caydırıcı tepkiler İstenmeyen davranıştan hemen sonra caydırıcı tepkiyi gösterin. Tutarlı olun. İstenmeyen davranışın, önce kötüleşip sonra iyileşmesini bekleyin. Çocuğunuzun olumlu davranışlarını ödüllendirin. Çocuğunuza, istenmeyen davranışa alternatif olarak yapabileceği olumlu davranışlar öğretin. Çocuğun çevresindeki herkesi davranış değiştirme programına katın. İlerlemenin kaydını tutun. Doç. Dr. Hatice BAKKALOĞLU

Davranış sorunlarından kaçınmak (ss: 104-106) Olumlu davranışları mutlaka fark edin ve ödüllendirin. Açık, basit ve tutarlı kurallar koyun. Olumlu talimatlar verin. “Yaramazlık” yaptığında göstereceğiniz tepkileri belirleyin. Eşyaların yerini değiştirmek Görmezden gelmek Alternatif sunmak Kesin bir “hayır” Sözel uyarı Yoksun bırakma Mola Dayak ??? Çocuğunuza, kendisini sevdiğiniz ama yaptığı bazı şeyleri sevmediğiniz mesajını verin. Her zaman “kurallarla ilgili tartışmaktan, bağırmaktan, fikrinizi değiştirmekten, yarı yolda vazgeçmekten, kısasa-kısastan” kaçının. Doç. Dr. Hatice BAKKALOĞLU

Anne-babalardan öyküler (ss: 106-107) Öncelikle kitabımızdaki örnek programları inceleyelim: 18 aylık Meral’in annesinin öyküsü 3 yaşındaki Kemal’in öyküsü 4 yaşındaki Kadriye’nin öyküsü Şimdi de siz davranış sorunları için örnekler verin! Doç. Dr. Hatice BAKKALOĞLU