NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ AVRUPA BİRLİĞİ VE TÜRKİYE Türkiye-Avrupa birliği gümrük birliği NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ © İktisadi, İdari ve Sosyal Bilimler Fakültesi iisbf.nisantasi.edu.tr

Gümrük birliğinin oluşum süreci Ankara Anlaşması kapsamında belirlenen üç dönemin sonunda Türkiye ile Topluluk arasında bir gümrük birliği tesis edilmesi öngörülmüştür. Ortaklık Konseyi’nin 6 Mart 1995 tarihli «Gümrük Birliği Kararı» Gümrük Birliği’nin son döneminin uygulamaya konulmasına ilişkin koşullar Katma Protokol’de öngörülen 22 yıllık Geçiş Döneminin 1 Ocak 1996 tarihinde sona ermesi 1/95 sayılı Ortaklık Konseyi Kararı: Türkiye’ye Ankara Anlaşması’nda tanımı yapılmış olan klasik gümrük birliğinin ötesinde yükümlülüklerin getirilmesi Anlaşma’nın 10. maddesi: AB Üye Devletleri ile Türkiye arasında, ithalat ve ihracat alanında gümrük vergileri, harçlar ve miktar kısıtlamaları ile ulusal üretimdeki tedbirlerin yasaklanması Türkiye’nin üçüncü ülkelerle ilişkilerinde Topluluğun Ortak Gümrük Tarifesi’ni kabul etmesi Toplulukça dış ticaret konusunda uygulanan mevzuata yaklaşması/uyumlaşması NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ ©

Gümrük birliğinin oluşum süreci Ortaklık Konseyi’nin 6 Mart 1995 tarihli «Gümrük Birliği Kararı» 1/95 sayılı Ortaklık Konseyi Kararı: Gümrük vergileri ve eş etkili vergilerin kaldırılması ile Topluluğun üçüncü ülkelere uyguladığı ortak gümrük tarifesine uyum sağlanması ve haksız rekabet avantajının sağlanmasına neden olabilecek bozucu mekanizmaların kaldırılması Malların serbest dolaşımının yanı sıra rekabet politikası,  fikri ve sınai mülkiyet hakları gibi alanlarda da Topluluk mevzuatına uyum yükümlülüğünün bulunması 1/95 sayılı Ortaklık Konseyi Kararı’nın kapsadığı alanlar: Malların Serbest Dolaşımı ve Ticaret Politikası Tarım Ürünleri Gümrük Hükümleri Yasaların Yakınlaştırılması Kurumsal Hükümler Genel ve Son Hükümler NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ ©

Türkiye’nin karar hükümlerine göre yükümlülükleri-I Malların Serbest Dolaşımına İlişkin Yükümlülükler Gümrük Birliği’nin sanayi ürünleri ile işlenmiş tarım ürünlerini kapsaması Tarım ürünlerine ortaklık konseyi kararlarının uygulanması Kömür ve çelik ürünlerine «menşe» esasına dayalı tercihli rejim uygulanması «Serbest dolaşım prensibine göre, Türkiye’de ve Toplulukta elde edilen ürünler ile üçüncü ülke çıkışlı olup Türkiye veya Toplulukta ithal işlemleri tamamlanmış, gerekli gümrük vergi ve resimleri tahsil edilmiş, bu vergi ve resimleri tam veya kısmi bir iadeden yararlanmamış ürünler gümrük birliği gümrük bölgesi (Topluluk + Türkiye) içerisinde serbest dolaşımda sayılmaktadır.» NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ ©

Türkiye’nin karar hükümlerine göre yükümlülükleri-II Mevzuat Uyumuna İlişkin Yükümlülükler Türkiye’nin , Karar’ın yürürlüğe girdiği tarihinden itibaren 5 yıl içinde, ticaretin önündeki teknik engellerin kaldırılması konusundaki Topluluk müktesebatını iç hukuk sistemine dahil etmesi Gümrük Birliğinin işleyişi ile doğrudan ilgili alanlardaki Türk mevzuatının mümkün olduğunca Topluluk mevzuatı ile uyumlaştırılması NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ ©

Gümrük birliği kapsamında neler yapıldı? Gümrük vergilerinin sanayi malları için sıfırlanması Türkiye’nin üçüncü ülkelere AB’nin Ortak Gümrük Tarifesini uygulamasına başlanması Diğer bazı istisnaların kaldırılması İşlenmiş tarım ürünleri için sanayi payının sıfırlanması Türkiye’nin dış ticaret rejiminin büyük ölçüde AB ile uyumlu hale getirilmesi Malların serbest dolaşımı ile ortak ticaret politikasına ilişkin düzenlemelerin yanı sıra teknik mevzuat, fikri ve sınai mülkiyet, rekabet politikası alanlarındaki AB mevzuatının Türkiye’nin dış ticaret rejimine yansıtılması NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ ©

Gümrük birliği kapsamında neler yapıldı? Türkiye’nin üstlendiği yükümlülükler çerçevesinde yapılanlar: Birliğin ticaret politikasına ve üçüncü ülkelerle yaptığı tercihli ticaret anlaşmalarına uyum Sanayi ürünleri ticaretindeki teknik engellerin kaldırılması Rekabet politikası ve fikri mülkiyet hukukuna uyum Gümrük mevzuatına uyum NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ ©

Gümrük birliği’nin güncellenmesi Gümrük Birliği’nin dinamik etkileri Türkiye’nin üretim sektörünün rekabet ve verimlilik düzeyinin gelişmesi Yabancı yatırımcıların Türkiye’ye yönelmesi Yapısal değişim ve rekabetçilik yaklaşımının üretim yapısını çeşitlendirmesi Kaliteli ve güvenli ürün üretimini sağlaması Türkiye’nin AB’ye uygun şekilde teknik mevzuat altyapısı oluşturması Türkiye’nin AB’nin fikri mülkiyet ve rekabet kurallarını benimsemesi Türkiye ekonomisinin dünya ekonomisiyle entegrasyonunu artırması Gümrük Birliği’nin uygulamadan kaynaklanan sorunlu tarafları AB’nin serbest ticaret anlaşması (STA) imzaladığı bazı ülkelerin, Türkiye ile benzer bir anlaşma imzalamada isteksiz kalması Türkiye’yi etkileyen ticaret sapmasının oluşması Haksız rekabet riski Gümrük Birliği’ni ilgilendiren alanlarda AB’nin karar alma mekanizmalarına yeterli düzeyde dahil olunamaması NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ ©

Gümrük birliği’nin güncellenmesi Avrupa Komisyonu’nun Gümrük Birliği’nin bu sorunlarına ilişkin olarak Dünya Bankası’na (DB) yaptırdığı çalışma (2014) Gümrük Birliği’nin negatif ve pozitif etkilerine ilişkin tespitler Türkiye’nin Gümrük Birliği’nin asimetrik yapısından kaynaklan sorunların çözümüne vurgu yapılması AB ile Türkiye arasındaki ticari entegrasyonun artmasının her iki tarafın da çıkarına olacağı önerisi Türkiye’de ve dünya ticaretinde yaşanan ekonomik gelişmeler ve değişimler Gümrük Birliği’nin mevcut halinin gözden geçirilmesini gerekliliği Gümrük Birliği’nin kapsamının hizmetler ve kamu alımları alanlarına da genişletilmesi Tarım tavizlerinin karşılıklı geliştirilmesi NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ ©

NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ © kaynaklar T.C. Avrupa Birliği Bakanlığı, ‘‘Gümrük Birliği’’. URL: https://www.ab.gov.tr/46234.html Belgin Akçay ve İlke Göçmen (Eds.) (2012) Avrupa Birliği: Tarihçe, Teoriler, Kurumlar ve Politikalar. Ankara: Seçkin Yayıncılık. NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ ©